Idioma mapudungun

De Biquipedia
(Reendrezau dende Idioma mapudungún)
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Mapudungun
Atras denominacions: mapudungu, mapuche u araucano
Parlau en: Chile
Archentina
Rechión: {{{territorios}}}
Etnia: {{{pueblo}}}
Parladors:

• Nativos:
• Atros:

440.000

• 440.000
• 

Posición: {{{clasificación}}} (Ethnologue 1996)
Filiación chenetica: Luengas aislatas

 Mapudungun

Estatus oficial
Oficial en:
Luenga propia de: {{{propia}}}
Reconoixiu en: {{{reconoixiu}}}
Regulau por: Sin regular
Codigos
ISO 639-1
ISO 639-2
ISO 639-3 arn
SIL arn
Aria de presencia de l'idioma mapudungun en Chile y Archentina.

O mapudungun, mapudungu, mapuche u araucano[1] ye una luenga aislata fablata por os mapuches, un pueblo amerindio que vive en o sud d'America d'o Sud (en a parte central de Chile y centro-occidental d'Archentina). Tien arredol de 440.000 fablants con diversos graus de competencia lingüistica. Ha influito lo lexico castellano en a suya área de distribución y, devez, ha incorporato palabras en o lexico castellano y quichua.

Denominacions[editar | modificar o codigo]

Os suyos fablants claman a l'idioma mapuchedungun, mapudungun u chedungun, mientres que os cronistas colonials lo clamoron araucano y documentoron a denominación chilidungu, que se suposa que significa "luenga de Chile". O termino araucano fue acunyato mientres a conquiesta de Chile ta clamar a la chent y a suya luenga y s'usó habitualment enta o sieglo XX; sindembargo, o refús que prevoca entre os mapuches ha motivato un paulatino abandono d'o suyo uso en os lugars que éls habitan y o crexient uso de luenga mapuche u mapudungun.

Filiación lingüistica[editar | modificar o codigo]

A filiación no ye pas clara, anque lingüistas como Englert u Tovar la sitúan en o grupo andino d'as luengas amerindias d'America d'o Sud, emparentatas de luenyes con as luengas quichua y aimara; belaltras clasificacions encara mes especificas sitúan o mapudungun a una familia araucano-chon que perteneixerba a lo debantdito grupo andino. Poderba, pues, no tractar-se d'una luenga aislata.

Aspectos socioculturals[editar | modificar o codigo]

Variación diatopica[editar | modificar o codigo]

Una variedat meridional, o huiliche u veliche, ye considerata per Gordon (2005) un idioma deseparato. O huiliche, charrato a Chile en a Región de Los Lagos, conta con bels milars de fabladors, a mayoría d'os cuals fabla o castellano como luenga primera.

Referencias[editar | modificar o codigo]