Idioma belarruso

O belorruso (Беларуская мова) ye una luenga indo-europeya d'a familia eslava y d'a branca oriental, oficial en a Republica de Belarrusia.

En muitos caracters ye intermeyo entre o ruso y o polaco. Os textos més antigos en luenga eslava con rasgos belorrusos son d'o sieglo XIII. A fins d'o sieglo XV o belorruso ya heba sustituito a lo latín como luenga escrita d'o Gran Ducato de Lituania. Os textos més importants son os codigos churidicos (estatutos lituans) de 1529, 1566 y 1588, a més de traduccions y prefacios d'a Biblia de Francis Skaryna. Manimenos, en 1696 o Parlamento polaco prenió a decisión de fer d'o polaco a unica luenga oficial en tota a Republica d'as Dos Nacions y o belorruso cayó en desuso como luenga escrita.

O renaiximiento d'a luenga bielorrusa se produció a prencipios d'o sieglo XIX como resultato d'investigacions folkloricas en tierras d'a Republica d'as Dos Nacions absorbitas por o Imperio Ruso, investigazions que quereban demostrar a identidat rusa u polaca d'a población local. L'acumulación d'ixos datos etnograficos, folkloricos y linguisticos conducioron a la conclusión que os belorrusos son un pueblo eslavo diferenziato.

Con a publicación d'os periodicos Nasha Dola y Nasha Niva dende 1905 y l'aparición d'os primers escritors destacatos Kupalas, Kolas y Ahdanovich, se fixó una luenga standard. En a Primera Guerra Mundial os ocupants alemans permitioron l'uso d'esta luenga y que s'ubrisen escuelas belorrusas. Dende 1918 amanixioron dos normas, a d'os belorrusos de Polonia que teneban como centro intelectural Vilna y a d'os beelorrusos d'a URSS, con a gramatica de Taraxkyevich u Taraxkievitsa como standard. O belorruso sovietico desembolicó en os anyos 1920 una terminolochía d'almenistración, de fuerzas armatas y de scencias, pero en os anyos 1930 Stalin esclafó con una fura represión a vida intelectual belorrusa, ordenó una reforma ortografica en 1933 y unos cambeyos gramaticals enfilatos a amanar a luenga escrita a lo ruso. Os alemans permitioron periodicos en belorruso y escuelas en belorruso, pero os profesors yeran obcheto de represalias por parte d'os partisans.

Dimpués d'a Segunda Guerra Mundial cada vegata i heba menos escuelas que fesen servir o belorruso. As autoridatz sovieticas ixemenaban a ideya que o belorruso yera un dialecto rechional inferior y que a luenga d'alta cultura yera o ruso, muita chent dixó de charrar belorruso. A més charrar belorruso representaba o periglo de ser acusato de nacionalista burgués. Manimenos dende os anyos 1970 bels inteleutuals han encomenzato a defender o belorruso y bi ha una nueba cheneración d'escritors.

O belorruso yera a unica luenga ofizial d'a Belarus d'os primers anyos d'independencia, encara que i heba presions pa fer d'o ruso una segunda luenga oficial. O dictador postsovietico de Bielorrusia yera pro-ruso e yera en cuentra d'o belorruso.

O belorruso s'escribe en alfabeto cirilico con dos normas, una anterior a 1933 (entre os emigratos y entre bels chovens de Bielorrusia) y posterior a 1933. Tamién existe un sistema alfabetico con caracters latinos, e os tartres de Belorrusia fan servir a grafía arabe.

Gramatica

Bi ha 6 casos:

• Nominativo
• Chenitivo
• Dativo
• Acusativo
• Instrumental
• Locativo

Esiste un seteno, lo vocativo, pero s'emplega poco en o belorruso muderno.