Consello de Ciento (Chaca)
|
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla. |
O Consello de Ciento estié una institución de gubierno d'a ciudat de Chaca, raino d'Aragon, Corona d'Aragón en a Edat Meya, formata entre atros por un Ciento de ciudadans y fundamentata en os documentos recullius en o "Libre d'a Catena" de 1238.
O Libre d'a Catena (alzau en a Casa d'a Ciudat de Chaca) comprende cuatro documentos:
- O primer ye a "Carta Mayor" con os "Establimentz", conchunto de regles con o obchectivo de donar un cuadro churidico ta as actividaz -prou autonomas- chudiciarias y executivas contra de violencias en l'interior u provenients de l'exterior d'a ciudat de Chaca: "Paz y Legalidat".
- O segundo fa referencia ta o churamento d'os Establimentz por os (seis) churaus, Chusticia d'a ciudat, merino (administración fiscal: pinyoras, rendas reyals, etc), cuatro pahers (executivos, introducius en u antis de 1212 por Pero II d'Aragón), prohombres y un ciento de personas „güenas“ de Chaca.
- O tercer recenta a formación d'o Consello de Ciento "o primer domingo d'o mes de setiambre" de 1238 en a chunta escaicita "en o fosal baixo l'ormo mayor".
- O cuatreno ye l'aval posterior (en 1250) y solament formal d'a institución y as suyas regles por o rai Chaime I d'Aragón.
Os miembros d'o Consello de Ciento yeran eslexius seguntes un sistema de rotación anual y feban un poder de representar todas as familias y rans socials y administrativos d'a ciudat. Respondeban por churamento con "cuerpo y biens" d'a observanza d'os Establimentz.
En 1249, Chaime I, habendo conoixiu a funcion d'o Consello de Ciento de Chaca, facie implantar a mesma institución con bellas modificacions ta a ciudat de Barcelona (Decreto reyal d'o 17 d'abril 1249 en Valencia) y bellatras capitals d'a Corona d'Aragón.