Diferencia entre revisiones de «Puerta»

← Ir ta a edición anterior Ir t'a edición siguient →

Contenido eliminado Contenido añadido

En renglón

Versión d'o 22:13 28 set 2010

Ta la localidat de l'Alta Cerdanya se veiga Porta (Alta Cerdanya).

A puerta ye un forato de traza regular feito en as paretz u fronteras d'os edificios ta permitir o transito d'entre o interior y l'exterior d'iste. También son clamatas asinas as fuellas que la zarran.

Etimolochía d'o nombre

A palabra "puerta" provién d'o latín porta, que tiene o suyo orichen en o verbo portare (portar u alzar). En o rito de l'antiga Roma, cuan s'encetaba a construcción d'una ciudat, s'heba de fer un sulco con un aladro arredol d'o puesto an que se bi queriba construyir, d'a mesma forma que heban feito més antigament encara os etruscos. Ixe sulco heba d'estar respetato per motius d'a suya naturaleza sagrada, con implicacions que no se podeba trescruzar per as personas. A importancia d'iste factor yera tal que en a mitolochía clasica, Romulo mató a o suyo chirmán Remo per trescruzar o sulco fundacional d'a ciudat de Roma.

Perque, como ye natural, yera menester de poder dentrar-ie y salir-ne d'ixe perimetro, en trazar-lo s'heba d'alzar y transportar a mano l'aladro per bels metros ta que as chents podesen transitar en o espacio que bi quedase. Posteriorment, en estar alzadas as murallas perimetrals d'a población, o puesto an que s'heba alzato l'aladro alquiriba a naturaleza d'o que hue le decimos puerta.

Partis d'a puerta

A traviesa, que ye a pieza inserta t'a frontera que fa a faina estrutural de mantenir a transmisión de cargas de l'edificio.

O zarrallo u a zarralla, que ye o conchunto de piezas que forman l'apariello d'atrancada d'a puerta, cheneralment afixato t'a pana.

A tranca, trallo de fusta que s'enchasca en dos foratos feitos en as paretz a canto d'a puerta per a suya man t'an que s'ubre l'anglo de chiro, u bien suportes an que ha de quedar afixada. D'ixa traza, queda imposibilitato d'ubrir a puerta quan ista pieza ye puesta.

A bastida (tamién marco, aro) ye a estructura (cheneralment de fusta) afixada t'a parete en que se ubre a puerta. As partes verticals d'a bastida son as brancas y a parte horizontal se conoixe como cabezero, capezal, sobreportal, cuairón, cuzirón u bordil. Sobre a bastida se fixan as alguazas u currons que permiten que s'ubra y se zarre a fuella.

A fuella u pana (también pano), que ye a estructura prencipal d'a puerta, podendo estar fixa u móbil respecto a o marco.

O branquil, branquilera, u trango ye o escalerón que gosa haber en o sulero de bellas puertas exteriors.

Vinclos externos

Se veigan as imáchens de Commons sobre puertas.

@@ Linia 1: / Linia 1: @@
+:''Ta la localidat de l'Alta Cerdanya se veiga [[Porta (Alta Cerdanya)]].''
-{{Grafía_87}}
-:''Ta la localidat de l'Alta Zerdaña se beiga [[Porta (Alta Zerdaña)]].''
 [[Imachen:Classicism door in Olomouc.jpg|thumb|180px|right|Una '''puerta'''.]]
-A '''puerta''' ye un forato de traza regular feto en as [[paret|parez]] u [[frontera]]s d'es edifizios ta permitir o transito d'entre o interior e l'exterior d'iste. También son clamatas asinas as fuellas que la zarran.
+A '''puerta''' ye un forato de traza regular feito en as [[paret|paretz]] u [[frontera]]s d'os [[edificio]]s ta permitir o transito d'entre o interior y l'exterior d'iste. También son clamatas asinas as fuellas que la zarran.
-=== Etimolochía d'o nombre ===
+== Etimolochía d'o nombre ==
+A palabra "puerta" provién d'o [[latín]] ''porta'', que tiene o suyo orichen en o verbo ''portare'' (portar u alzar). En o rito de l'[[Imperio román|antiga Roma]], cuan s'encetaba a construcción d'una [[ciudat]], s'heba de fer un [[sulco]] con un [[aladro]] arredol d'o puesto an que se bi queriba construyir, d'a mesma forma que heban feito més antigament encara os [[etrusco]]s. Ixe sulco heba d'estar respetato per motius d'a suya naturaleza sagrada, con implicacions que no se podeba trescruzar per as personas. A importancia d'iste factor yera tal que en a [[mitolochía clasica]], [[Romulo y Remo|Romulo]] mató a o suyo chirmán [[Romulo y Remo|Remo]] per trescruzar o sulco fundacional d'a [[Roma|ciudat de Roma]].
+Perque, como ye natural, yera menester de poder dentrar-ie y salir-ne d'ixe perimetro, en trazar-lo s'heba d'alzar y transportar a mano l'[[aladro]] per bels metros ta que as chents podesen transitar en o espacio que bi quedase. Posteriorment, en estar alzadas as murallas perimetrals d'a población, o puesto an que s'heba alzato l'aladro alquiriba a naturaleza d'o que hue le decimos ''puerta''.
-Puerta probién d'o [[latín]] ''porta'', que tiene o suyo orichen en o berbo ''portare'' (portar u alzar). En o rito de l'[[Imperio román|antiga Roma]], cuan s'enzetaba a construzión d'una ziudat, s'eba de fer un sulco con un [[aladro]] arredol d'o puesto an que se bi queriba construyir, d'a mesma forma que eban feto més antigament encara es [[etrusco]]s. Ixe sulco eba d'estar respetato per motius d'a suya naturaleza sagrada, con implicazions que no se podeba trescruzar per as personas. A importanzia d'iste fautor yera tal que en a [[mitolochía clasica]], [[Romulo y Remo|Romulo]] mató a o suyo chirmán [[Romulo y Remo|Remo]] per trescruzar o sulco fundazional d'a [[Roma|ziudat de Roma]].
-Perque, como ye natural, yera menester de poder dentrar-ie y salir-ne d'ixe perimetro, en trazar-lo s'eba d'alzar e transportar a mano l'[[aladro]] per bels metros ta que as chents podesen transitar en o espazio que bi quedase. Posteriorment, en estar alzadas as murallas perimetrals d'a poblazión, o puesto an que s'eba alzato l'aladro alquiriba a naturaleza d'o que güei le dezimos ''puerta''.
 == Partis d'a puerta ==
+* A '''[[traviesa]]''', que ye a pieza inserta t'a frontera que fa a faina estrutural de mantenir a transmisión de cargas de l'edificio.
-* A '''[[trabiesa]]''', que ye a pieza inserta t'a frontera que fa a faina estrutural de mantenir a transmisión de cargas de l'edifizio.
 * O '''[[zarrallo]]''' u a '''zarralla''', que ye o conchunto de piezas que forman l'apariello d'atrancada d'a puerta, cheneralment afixato t'a pana.
-* A '''[[tranca]]''', trallo de [[fusta]] que s'enchasca en dos foratos fetos en as [[Paret|parez]] a canto d'a puerta per a suya man t'an que s'ubre l'anglo de chiro, u bien suportes an que ha de quedar afixada. D'ixa traza, queda imposibilitato d'ubrir a puerta cuan ista pieza ye puesta.
+* A '''[[tranca]]''', trallo de [[fusta]] que s'enchasca en dos foratos feitos en as [[Paret|paretz]] a canto d'a puerta per a suya man t'an que s'ubre l'anglo de chiro, u bien suportes an que ha de quedar afixada. D'ixa traza, queda imposibilitato d'ubrir a puerta quan ista pieza ye puesta.
-* A '''[[Bastida (marco)|bastida]]''' (tamién '''marco''', '''aro''') ye a estrutura (cheneralment de [[fusta]]) afixada t'a parete en que se ubre a puerta. As partes berticals d'a bastida son as '''brancas''' y a parte orizontal se conoxe como '''cabezero''', '''capezal''', '''sobreportal''', '''cuairón''', '''cuzirón''' u '''bordil'''. Sobre a bastida se fixan as '''alguazas''' u '''currons''' que permiten que s'ubra y se zarre a '''fuella'''.
+* A '''[[Bastida (marco)|bastida]]''' (tamién '''marco''', '''aro''') ye a estructura (cheneralment de [[fusta]]) afixada t'a parete en que se ubre a puerta. As partes verticals d'a bastida son as '''brancas''' y a parte horizontal se conoixe como '''cabezero''', '''capezal''', '''sobreportal''', '''cuairón''', '''cuzirón''' u '''bordil'''. Sobre a bastida se fixan as '''alguazas''' u '''currons''' que permiten que s'ubra y se zarre a '''fuella'''.
-* A '''[[fuella]]''' u '''pana''' (también '''pano'''), que ye a estrutura prenzipal d'a puerta, podendo estar fixa u móbil respeuto a o marco.
+* A '''[[fuella]]''' u '''pana''' (también '''pano'''), que ye a estructura prencipal d'a puerta, podendo estar fixa u móbil respecto a o marco.
-* O '''[[branquil]]''', '''branquilera''', u '''trango''' ye o escalerón que gosa aber en o sulero de bellas puertas exteriors.
+* O '''[[branquil]]''', '''branquilera''', u '''trango''' ye o escalerón que gosa haber en o sulero de bellas puertas exteriors.
-== Beyer tamién ==
+== Vinclos externos ==
 {{Commonscat|Doors|puertas}}