Diferencia entre revisiones de «Caracalpacos»
m robot Modificado: hu:Karakalpakok |
m robot Añadido: fi:Karakalpakit |
||
Linia 22: | Linia 22: | ||
[[de:Karakalpaken]] |
[[de:Karakalpaken]] |
||
[[en:Karakalpaks]] |
[[en:Karakalpaks]] |
||
[[fi:Karakalpakit]] |
|||
[[fr:Karakalpaks]] |
[[fr:Karakalpaks]] |
||
[[hr:Karakalpaci]] |
[[hr:Karakalpaci]] |
Versión d'o 16:43 3 chul 2009
Os caracalpacos abitan en Caracalpaquistán (Uzbequistán), chunto a la Mar d'Aral y en as riberas d'o río Amu-Darya. En o zenso de 1989 yeran 423.000 endibidos, o 31 % d'os abitants de Caracalpaquistán. Charran una luenga turquesa d'a branca quipchac. Son musulmans sunnís seguidors d'a escuela Hanafí. Lur traza de bida tradizional ye o pastoreyo nomada, i-abendo tamién pescadors e agricultors sedentarios en menor mida.
Luenga
Dentro d'as luengas turquesas d'a branca quipchak a luenga d'os caracalpacos ye més parexita a lo nogai e a lo cazaco. A suya forma escrita se basa en o dialeuto nororiental e no se desembolicó dica os años 20 d'o sieglo XX. S'escribiba en alfabeto latín dica 1928, dende 1938 fan serbir o zirilico, a causa d'a politica linguistica sobietica que beyió un periglo que os pueblos turqueses d'a ex URSS fesen serbir o mesmo alfabeto que en a Turquía kemalista. O suyo etnonimo sennifica "os gorros negros".
Istoria
Son menzionatos por primera begata en Asia Zentral a fins d'o sieglo XVII. Caracalpaquistán fue ocupato por o Imperio Ruso en 1873. En 1925 os sobieticos proclamoron a Oblast ("rechión") autonoma de Caracalpac, dentro d'a Republica Sozialista Sobietica Autonoma de Cazaquistán, que a més feba parte d'a Republica Federatiba Sozialista Sobietica Rusa. Esdebinió republica autonoma en 1932, pero en 1936 fue adibita a Uzbequistán.
Dica os años sisanta d'o sieglo XX o 90 % encara bibiban e treballaban en o meyo rural. Entre 1960 e 1970 a situazión cambeyó e Caracalpaquistán esdebinió a rechión més urbanizata d'o Uzbequistán, con o 50 % d'a poblazión conzentrata en ziudaz. A capital crexió dica quintuplicar-se e atras ziudaz triplicoron a suya mida. O esodo rural se produzión por o desastre ecolochico d'a Mar d'Aral que s'encomenzó a desecar por unos reganos de cotón no sostenibles.
A fins d'os años 80 d'o sieglo XX puyó l'autoconzenzia d'os Caracalpacos, e amanixen reibindicazions, destacando-ne:
- Que lis tornen as tierras que agora ocupan os uzbecos.
- Beluns reclaman deseparar-sen d'Uzbequistán e re-adibir-sen en Rusia en as condizions atorgatas a atras republicas autonomas, belatros reclaman o estatuto de republica independient.
Bibliografía
- Amiram Gonen, DICCIONARIO DE LOS PUEBLOS DEL MUNDO. 1996 Anaya&Mario Muchnik.