Alemán central silesián

De Biquipedia
(Reendrezau dende Dialecto silesián)
Iste articlo tracta sobre un dialecto altochermanico central. No s'ha de confundir con l'idioma eslau silesián.
Silesián
Schläsch
Variedaz de l'alemán central

Aria historica de distribución d'o silesián
Localización cheografica
Estau {{{estau}}}
País {{{país}}}
Rechión {{{rechión}}}
Parlau en Polonia
Republica Checa
Alemanya
Lugars principals Silesia
Estatus
Atras denominacions Schlesisch
Charradors 12.000 en Polonia
10.900 en a Republica Checa
Oficial en
Reconoixiu en {{{reconoixiu}}}
Regulau por
Vitalidat Baixa
Escritors principals
Rasgos dialectals
Clasificación lingüistica
Indoeuropea
Codigos
ISO 639-1
ISO 639-2 sli
ISO 639-3
SIL

O silesián (en alemán Schlesisch, en silesián Schläsche Sproache/Schläs'sche Sproche) u baixo silesián ye un dialecto altochermanico central oriental cuasi desapareixiu charrau en a rechión de Silesia. Diferents variants d'iste dialecto yeran charradas por dica siet millons de personas dica l'anyo 1945.[1] Dimpués d'a Segunda Guerra Mundial, as autoridaz locals comunistas viedoron l'uso d'a luenga dimpués que os alemans fuesen forachitaus d'a provincia de Silesia y ista fuese incorporada prencipalment a o sudueste de Polonia, con chicotas partis en o norteste d'a Republica Checa y l'este d'Alemanya. O silesián continó estando charrau por belunas d'as familias que se tresladoron enta territorio alemán, mas que mas enta l'Alemanya Occidental, pero ya en un ambito reduciu a la propia casa. Muitos d'os alemans de Silesia que fuoron forachitaus enta Alemanya Occidental y Oriental nunca no transmitioron o dialecto a os suyos fillos, perdendo-se asinas o suyo herencio cultural.

Historia[editar | modificar o codigo]

Orichinalment, o dialecto silesián pareixe que deriva de l'alto alemán medieval d'o sieglo XII, con una gran influyencia de l'alto alemán, l'alto saxón, o franco oriental, o turinchián y o eslau silesián. Se creye que os habitants de Silesia yeran descendients de pobladors venius de l'Alta Lusacia, Saxonia, Turinchia y Franconia que plegoron enta Silesia en o sieglo XIII.

En rematar a Segunda Guerra Mundial as autoridaz locals comunistas viedoron l'uso d'o dialecto silesián, asinas como de l'idioma alemán. Dimpués d'a expulsión d'os alemans de Silesia, a luenga y cultura chermanica silesiana murioron cuasi de tot en tornar-se Silesia una rechión de Polonia en 1945. Hue o silesián se charra encara en l'Alta Lusacia, parti d'a provincia de Silesia que se troba a l'ueste d'a linia Oder–Neisse y que continó estando alemana dimpués de 1945.

En l'actualidat o dialecto silesián no ye reconoixiu en o estau polaco, encara que o estatus d'a minoría alemana en Polonia ha amillorau muito dende que en 1991 cayó o rechimen comunista y mas tardi Polonia dentró en a Unión Europea. Se puet dividir en Gebirgsschlesische Dialektgruppe, Südostschlesische Dialektgruppe, mittelschlesische Dialektgruppe, westschlesische Dialektgruppe y niederländische Dialektgruppe.[2] O nordostböhmische Dialektgruppe tamién perteneixe a o silesián.[2][3]

O silesián yera a luenga en que escribiban as suyas poesías Karl von Holtei y Gerhart Hauptmann en o sieglo XIX.

Se veiga tamién[editar | modificar o codigo]

Referencias[editar | modificar o codigo]

  1. (de) Klaus Ullmann: Schlesien-Lexikon, 2. Band der Reihe Deutsche Landschaften im Lexikon, 3. Auflage 1982, Adam Kraft Verlag GmbH & Co. KG Mannheim, pp. 260–262.
  2. 2,0 2,1 Ludwig Erich Schmitt (Hrsg.): Germanische Dialektologie. Franz Steiner, Wiesbaden 1968
  3. Alois Kreller: Wortgeographie des Schönhengster Landes. Kraus, Nendeln 1939, 1979 Kraus, vol. 3, p. 3