Turcos anatolians
Turcos anatolians Türkler | ||||||
---|---|---|---|---|---|---|
![]() ![]() ![]() | ||||||
Anatolia | ||||||
| ||||||
Turco | ||||||
Islam |
Os turcos anatolians, turcos anatolicos u simplament turcos u turqueses habitan a peninsula Anatolia, parlan una luenga turquica conoixita como turco y son mayoritariament musulmans sunnitas. Entre os sieglo XIX y XX han ito asimilando a las minorías minorías musulmanas no kurdas ni arabes que i heba u que se refuchioron en Anatolia (turcos rumelís, turquemans, carapapakhes, tartres, nogais, circasians, pomacos, ecetra...).
Contenius
Modo de vida[editar | editar código]
Os modos de vida tradicionals quasi no cambioron dende que en o sieglo XI entroron os turquemans dica o S XIX.
En as tierras costeras d'a Mar Echea y Mediterrania bi ha cautivos mediterranios. Tamién bi ha agricultura tradicional en os oasis como Konya.
En as costas bi ha pescataires. En Anatolia central o pastoreyo nomada a grants distancias ha disminuito, pero encara ye practicato por millons de presonas a lo menos tres meses en verano a man d'os poblatos, vivindo en tiendas u viviendas estacionals.
En o sieglo XIX en a costa d'a Mar Echea se desembolicó o cautivo d'a vinya (a "uga d'Esmirna"), y tamién de tabaco. En as planas de Cilicia creyoron reganos con cotón. O cautivo de cerials se reintrodució en Anatolia Central. En o sieglo XIX y primers d'o sieglo XX o modo de vida agricola decayó en Anatolia Oriental por a perda d'a población armenia.
Relichión[editar | editar código]
A grant mayoría d'os turcos anatolians son sunnitas, en o pasato os turquemans expresaban a oposición a la expansión u dominio otomán prenendo a forma xiita d'a relichión islamica refirmata por o Imperio Persa Safavida. En a provincia de Tunceli muita chent pobre d'a tierra son d'a branca xiita d'os alawitas.
As tariqat ("confrairías", "chirmandatz"), sufís chugaban antes de Kemal un important papel en a vida turca, combinando o misticismo islamico con as practicas preislamicas. Destacan os mevlevis (derviches que bailan) y os alevi bektasi, muito importants en a conversión d'os cristians anatolians a lo islamismo. Tradicionalment en as ciudatz dominaba a ortodoxia sunní y en o medio rural entre os nomadas predominaban as formas populars d'o islam con elementos xamanicos.
As confrairías sufís, encara que oficialment disueltas, han renaixito en a clandestinidat y son un foco d'identidat antisecular.[1]
Historia[editar | editar código]
A etnochenesi d'os turcos d'Anatolia ha estato un proceso largo y con episodios poco documentatos pero que basicament ha consistito en succesivas inmigracions turquemanas en Anatolia que han produeito un proceso de turquización lingüistica y islamización inicial d'a población nativa, procesos continatos por os habitants ya turquizatos d'Anatolia d'entre qualques sieglos dica o S XX.
Invasions turquemanas[editar | editar código]
As invasions turquemanas d'a Edat Meya facioron que o modo de vida sedentario d'os agricultors cristians se fese dificil y fuese abandonato en muitos puestos, feito que tamién fació que muitos cautivadors armenios, arameuparlants (sirians monofisistas y asirians) y griegos emigrasen t'as rechions costeras. En os altiplans d'Anatolia central, que en o periodo bizantín no heba estato una zona tan poblata como a costa, remató predominando o modo de vida d'os pastors nomadas turquemans, con pocos terrenos cautivatos. Ya en os primers tiempos bi ha referencias de nobles griegos convertitos a lo islam y que prenioron a luenga turquica, y esto mesmo debioron fer muitos cristians nativos que quedoron en os territorios controlatos por os turquemans. Os turquemans preneban mullers locals y con o tiempo d'alcuerdo con o modelo de dominio d'elites os turquemans se disolvioron cheneticament en a población nativa y os nativos prenioron a cultura d'os dominadors foranos. Només os actuals yorucos encara presentan frecuentment rasgos facials tipicos d'os antipasaus turquemans d'Asia Central. Qualques confrairías sufís farán un important papel en a islamización d'os cristians d'Anatolia, o proceso de turquización continó en o periodo otomán, con as confrairías y con os chenizaros.
En o sieglo XI os bizantins luitaban contra os armenios, que dica l'inte feban d'etnia tampón entre os pueblos musulmans y o Imperio Bizantín. En l'anyo 1055 os selchuquís fundoron en Irán un soldanato y atacaban a muga oriental. En 1071 os bizantins fuoron derrotatos en Manzikert. Dimpués d'a derrota en Manciquert o soldán Arp Arslan se limitó a imporsar un tributo a lo Imperio Bizantín y a fixar as mugas en a situación de l'anyo 970, o que implicaba que o Imperio Bizantín perdeba Edesa, Antioquía y o norte de Siria. Manimenos se creyó un vueito de poder que permitió a los turquemans d'ixemenar-sen por tot Anatolia, dica a mar Echea y Nicea. O succesor de Román IV Diochenes, Miguel VII Ducas fació servir mercenarios turcos en as luitas interiors, d'una traza que as incursions temporals fuoron seguitas por o establimiento de pa cutio. Os turquemans podioron ocupar tierras sin dificultatz. Dimpués os turquemans que escaban terrenos de pastura pa lo bestiar u gazis musulmans s'ixemenoron por tota Anatolia, fuera d'un control estatal, ni bizantín ni selchucida.
En a Edat Meya pronto encomenzó a haber-ie una diferenciación cultural y de concepcions politicas entre as poblacions turcofonas, por un costato os que tendeban a sedentarizar-sen y preferiban un estato civilizato, tendencia representata por os que serán os selchuquís de Rum, y por atro os turquemans y gacis d'Anatolia Central y Oriental, que se preferiban una sociedat menos controlata y més guerrera y resistiban a acceptar d'os selchuquís de Rum (y dimpués os otomans). Enta l'anyo 1080 un selchucida se proposó unificar Anatolia y formó o soldanato selchucida de Rum. En a practica o soldanato de Rum tendió a dominar o nuclio central d'Anatolia y orientar l'actibidat d'os gacis enta as provincias perifericas, udi, en contacto con os cristians. En 1176 o soldán de Rum derrotó en Miriokefalon a los bizantins, que fuoron forachitatos d'Anatolia central ya de pa cutio. O soldanato tenió l'apocheu a primers d'o sieglo XIII, dica quan plegoron os mongols. Quan a primers d'o sieglo XIV os mongols perdioron poder y o soldanato de Rum desapareixió, os gacis tornoron a tener fuerza y aproveitoron a nueva plegata de turquemans. A udi de Caramán, en o Taurus combatiba a los cristians d'Armenia-Cilicia, o suyo dirichent s'apoderó de Konya (antiga Iconium) y se problamó succesor d'os selchucidas de Rum. Atras udis se formoron en Anatolia occidental: Germiyán, Aydín, Saruhán y Karasi. Os bizantins y os cruzatos teneban mercenarios ditos turcoples que podeban estar fillos de turco y griega y s'heban cristianizato nominalment. A Udi d'Osmán no yera precisament amés important, pero a partir d'ella se formó o Imperio Otomán. En a versión aragonesa d'o "Libro de Marco Polo" denominan l'actual Turquía u Asia la Chica como Turqueman (Turquemania en traduccions a atros idiomas) y dicen que ye habitata por turquemans, armenios y griegos:
O Imperio Otomán[editar | editar código]
Encara que universalista, o Imperio Otomán fue muito important en a formación d'o pueblo y a cultura turca, y en a expansión d'os turcos en países ocupatos por ellos. Os turcos emigratos a los Balcans chunto con os eslavos islamizatos y turquizatos esdevinioron os turcos rumelís.
En o sieglo XIX o Imperio Otomán se iba restrinchindo u centrando politicament cada vegata més a lo territorio habitato por turcos. Un nacionalisto expansionista calcato de modelos europeus como o paneslavismo u o panchermanismo influyó en qualques turcos anatolians y tamién en qualques turquicos d'o Imperio Ruso, o panturquismo, pero os pueblos turquicos yeran tan ixemenatos y as diferencias entre ellos tan grans que o panturquismo no podeba lebar-se a la practica. D'esta traza quan o gobierno d'os chóvens turcos levó a lo Imperio Otomán a la derrota en a I guerra mundial, amanixió en a presona de Mustafa Kemal un nacionalismo més pragmatico centrato en os turcos que habitaban en Anatolia y los territorios que podesen controlar, (turcos y turquicos d'a Turquía Europea, de Trascaucasia, d'o Kurdistán, etz...). A guerra de 1922-1923 tenió como resultato o establimiento d'una republica laica y a millor definición d'o pueblo turco, encara que o kemalismo occidentalizó as costumbres d'os turcos y atros musulmans de Turquía, en una prebatina de modernización. Abolió o soldanato (desaparición oficial d'o Imperio Otomán) y o califato, secularizó a vida social, atorgó igualdat de dreitos a las mullers, introdució l'alfabeto latín y os apellitos, limpió d'arabismos y persismos a luenga standard (turco otomán), prohibió l'uso d'o velo en as mullers y imposó a vestimenta occidental en os hombres.
En a primera metat d'o sieglo XX a presión demografica fació que muitos asentamientos de pastors d'Anatolia central esdevenisen asentamientos fixos. Feban servir muhachirs y rumelís pa colonizar o medio rural.
A mecanización de l'agricultura provocó una emigración masiva a los barrios baixos d'as grants ciudatz y t'a Europa occidental, en especial Alemanya.
Referencias[editar | editar código]
- ↑ (es) Amiram Gonem: Diccionario de los pueblos del mundo. Editorial Anaya.
Bibliografía[editar | editar código]
- (es) Amiram Gonen: Diccionario de los pueblos del mundo. 1996 Anaya&Mario Muchnik.
- (es) Jean Sellier y André Sellier. Atlas de los pueblos de oriente. Acento Editorial.