Tecnolochía adecuada

De Biquipedia
(Reendrezau dende Tecnolochía adequada)
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Ista pachina ha menester d'una revisión por un corrector ta amillorar a suya ortografía, a suya gramatica u o suyo vocabulario.
Iste articlo u sección ha menester d'un wikificato con un formato adecuato a lo manual d'estilo de Biquipedia.
Por favor, edita-lo ta cumplir con ellas. No borres iste aviso dica que no l'haigas feito. Colabora wikificando!

A tecnolochía adecuada (TA), tamién conoixida como tecnolochía apropiada u intermeya, ye aquella tecnolochía que ye disenyada con especial ficacio enta os aspectos medioambientals, eticos, culturals, socials y economicos d'a comunidat ta la que se dirichen. Atendendo a istas consideracions, a TA por un regular demanda menos recursos, ye mas facil de mantener, presenta un menor coste y un menor impacto sobre o medio ambient respective a atras tecnolochías equiparables.

Qui proposa o termin lo usan ta describir aquellas tecnolochías que consideran mas adecuadas t'o suyo uso en países en vías de desembolique u en zonas rurals subdesembolicadas d'os países industrializaus, que sienten que as altas tecnolochías no i podrían operar y mantener. A tecnolochía adecuada de normal prefiere as solucions intensivas en treballo a atras intensivas en capital, encara que utiliza mecanismos d'estalbio de treballo cuan isto no implica altos costes de mantenimiento u de capital.

En a practica se la define a ormino como a que usa o livel de tecnolochía mas sencilla que puede aconseguir con eficacia o proposito buscau ta ixa localización concreta. En tot caso, ista terminolochía no resulta muit precisa.

E. F. Schumacher diz que ista tecnolochía, descrita en o libro Lo chicot ye fermoso,[1] tiende a promover valors como a salut, a polideza y a permanencia, en ixe orden.

O qué constituye a tecnolochía adecuada en cada caso particular ye materia de debat, pero o termin ye usau cheneralment en teorizar ta cuestionar l'alta tecnolochía u o que consideran una excesiva mecanización, os desplazamientos humans, l'acotolamiento de recursos naturals u os incrementos d'a contaminación asociaus a la [[industrialización. O termin ha estau aplicau a soben, encara que no siempre, a las situacions que se dan en os países en desembolique u a las zonas rurals subdesembolicadas d'os países industrializaus.

Podría argumentar-se que ta una sociedat tecnolochicament abanzada una tecnolochía mas cara y complexa, que requiera mantenimiento especializau y altas dentradas d'enerchía, podría estar una "tecnolochía adecuada". En tot caso, iste no ye o sentiu habitual d'o termin.

Diferents usos y controversias[editar | modificar o codigo]

Tecnolochía intermeya[editar | modificar o codigo]

"Tecnolochía intermeya" puede estar un sinonimo de "tecnolochía adecuada". Estió acuñado por Y. F. Schumacher ta describir aquella tecnolochía que yera significativament mas y costosa que os metodos tradicionals, pero que remaniba encara un orden de magnitut (diez vegadas) mas barata que a tecnolochía d'os países desembolicaus. Os partidarios d'ista tecnolochía argumentan que puede estar facilment adquirida y utilizada por a chent empobrida, y d'alcuerdo a las suyas partidarios puede levar a una mayor productividat a la vegada que se minimizaría a dislocacion locas. Muita d'a tecnolochía intermeya puede amás estar construida y mesa en servicio usando os materials y o conoixencia locals.

Tecnolochías duras y tovas[editar | modificar o codigo]

A tecnolochía dura consiste en "tecnicas ingenieriles, estructuras fisicas, y maquinaria que troban una necesidat definida por una comunidat, y utilizan materials que son a man u que son facilment adquiribles. Pueden estar construidas, operadas y mantenidas por as poblacions locals a pur d'una muit limitada asistencia externa (p. eix. tecnica, material u financiera). Normalment le la relaciona con fins economicas". A tecnolochía tova como aquella tecnolochía que tracta con as estructuras d'a sociedat, os *procesos interactivos humans, y as tecnicas de motivación. Ye a estructura y o proceso ta la participación social y a realización por os individuos y os grupos de l'analís d'as situacions, la prene de decisions y as habilidaz ta implantar lo decidiu que promueven os cambeos. No necesariament "baixa" tecnolochía A tecnolochía adecuada puede beneficiar-se d'as investigacions mas abanzadas, como ocurre con o filtro de trapo que s'inspiró en as investigacions sobre a propagación d'o colera por l'augua. Puede usar tecnolochías muit recients - por eixemplo en arias remotas de Nepal a Fundación Ilunmina o mundo utiliza un tipo de luminarias led blancas. Istas representan una alternativa adecuada a las formas mas tradicionals d'iluminación ya que no causan problemas ta la salut como ocurre con lampas de queroseno u con as fogueras, y presentan menors requerimientos enercheticos y una mayor fiabilidad, o que ye necesario ta puestos remotos desconnectaus d'o ret de suministro enerchetico.

Unatra definición de tecnolochía adecuada[editar | modificar o codigo]

O arquitecto britanico y expierto sobre desembolique y asentamientos humans, John F. C. Turner (coautor y editor d'o libro "Libertat ta construir" y autor d'o libro "Edificación popular"), ha dito que a tecnolochía verdaderament adecuada ye a tecnolochía que a chent ordinaria puede usar ta o suyo propio beneficio y o d'a suya comunidat, a que no les fa dependient de sistemas sobre os cuals no tienen control. O prencipal punto d'ista definición ye que a tecnolochía normalment creya dependencias por o que alavez, ta estar realment adecuada, a tecnolochía habría d'amillorar a capacidat local u rechional ta enfrontinar-se con as necesidaz locals, en cuenta de creyar u amplificar as dependencias de sistemas dillá d'o control local. Ista definición encaixa agradablement con os movimientos emerchents por a relocalización, y ye paralela a la ideya de Y. F. Schumacher que 'lo chicot ye fermoso'.

Conceptos que pretenden superar a o de tecnolochía adecuada[editar | modificar o codigo]

Ya entre os 80 y 90 s'empecipiaba a charrar cada vegada mas de tecnolochía social, a la par que se desembolicaba o campo d'investigación clamau CTS (Estudios de Ciencias, Tecnolodía y Sociedat). S'empecipia a querer dotar a la fin de bella perspectia finalista (tecnolochía adecuada ta qué?). Por unatro costau, dende una perspectiva vinculada a o desembolique humano y a cooperación ta o desembolique, en l'anyo 2001 se publicaba l'Informe de Desembolique Humano d'o PNUD titulado “Meter l'abanzo tecnolochico a o servicio d'o desembolique humano”. En él, se pretendeba tamién dar un sentiu mas finalista a l'uso d'a tecnolochía en a linia d'o que alavez s'entendeba por desembolique humano, concepto que ha iu cambiando con o tiempo. Ista publicación constituye o primer intento de vincular a tecnolochía y o desembolique baixo o paradigma d'o Desembolique Humano. En anyos posteriors, multiples informes adoptan o termin y lo completan 3 4 5. Amás, organizacions como a Federación Espanyola d'a Incheniería Sin Buega , en colaboración con departamentos de diversas universidaz como a Universidat Politecnica de Cataluña u a Universidat de Valencia, siguioron profundizando en o tema, a medida que o paradigma d'o Desembolique Humano iba evolucionando. D'ista traza, empecipioron a cuestionar as tecnolochías clasificadas intrinsecament como apropiadas6 7 . A participación d'as personas usuarias en tot o ciclo d'o feito tecnolochico (y por tanto a traza de “gubernar-la”), a intencionalidat d'o desembolique tecnolochico y d'as tecnolochías concretas desembolicadas (encara que puedan tener un buen uso en casos concretos, dificilment pueden por si mesmas escapar d'o modelo de desembolique en o cual y ta o cual estioron desembolicadas), asinas como o cuestionamiento d'a neutralidat intrinseca d'a tecnolochía (vinculando-la ya clarament a elementos como politica y etica, mientres se recupera o pensamiento a este respective a autors como Habermas8 u mas modernos como Ramón Queraltó 9 ), definen o camín que ye prenendo l'enfoque de Tecnolochía ta o Desembolique Humano (TpDH). Amás, organizacions como #http://practicalaction.org/ (creyada inicialment por o propio Y.F. Schumacher) son charrando fa tiempo de chusticia tecnolochica. Tamién se charra de tecnolochías ta la libertat 10y, vinculau con o paradigma de Desembolique Humano que ye empecipiando a imposar-se, de tecnolochías ta la emancipación11 . O cuestionamiento d'a neutralidat d'a tecnolochía y a suya finalidat ha de veyer con o cuestionamiento d'a neutralidat d'a propia ciencia (que ye qui sustenta l'abance tecnolochico). Os diversos ambitos d'aplicación d'ista TpDH son semellants a os d'a propia tecnolochía adecuada12 , pero ye ixe elemento profundo de vinculación d'a tecnolochía a o contexto de desembolique (definiu de forma clau por elementos politicos y de valors d'o mesmo) o que diferencia iste concepto de l'inicialment proposau como Tecnolochías Apropiadas. Existen treballos comparando distintos elementos d'os diversos conceptos mencionaus. 13

Eixemplos y Sostenibilidat[editar | modificar o codigo]

Caracteristicas tals como o baixo coste, a baixa utilización de combustibles fósils u l'uso de recursos disponibles localment pueden representar avantallas en termins d'a sostenibilidat. Por istas razons, istas tecnolochías son a vegadas utilizadas y promovidas por os partidarios d'a sostenibilidat y d'a tecnolochía alternativa.

Tecnolochía d'a información y d'a comunicación[editar | modificar o codigo]

-O OLPC XO y o Simputer son ordinadors orientaus a os países en vías de desembolique, y a suya avantalla prencipal ye o suyo baixo coste. Atros factors relevants incluyen a resistencia a o polvo, a fiabilidad y l'uso d'un luengache oportuno. -Eldis OnDisc y a Biblioteca d'a Tecnolochía adecuada son prochectos que usan CD y DVD ta dar acceso a información sobre desembolique en arias que careixen d'acceso a Internet fiable y asequible. -A radio a manivela y o sistema informatico y de comunicacions planiaus por a Fundación Jhai ye independient de tot suministro enerchetico. -Existe tamién o GrameenPhone, que ha fusionado a telefonía mobil con os programas de microcreditos d'o Banco Grameen ta proporcionar a las poblacions labradoras de Bangladesh acceso a la comunicación. -Loband, una pachina web desembolicada por Aptivate saca todas as fotografías y tot o conteniu intensivo en amplo de banda d'as pachinas web y las converte a texto plano, permitindo a navegación por ellas con normalidat. Ista pachina web ha incrementado amplament a velocidat de navegación, y o suyo uso ye adecuau ta connexions con amplos de banda como os cuals son disponibles cheneralment en o mundo en vías de desembolique.

Construcción[editar | modificar o codigo]

L'Adoba (incluida a variación clamada Super Adoba), a tierra embutida, a rechola holandesa y as pinochas pueden considerar-se como tecnolochías adecuadas ta muitos d'os países en vías de desembolique, dau que usan materials que son amplament disponibles de forma local y son relativament baratos. Debe tener-se en cuenta o contexto local como, por eixemplo, con as recholas de baleyo que pueden no resultar duraderas en una zona de grans plevias (encara que ta correchir isto puede utilizar-se un tellau gran y a estabilización con cemento), y si os materials no son facilment conseguibles, o metodo puede estar inadecuau. Atras formas de construcción natural pueden considerar-se tecnolochías adecuadas, encara que en muitos casos puede que faigan mas enfasi en a suya sostenibilidat que en o suyo coste u idoneidat. A organización Arquitectura ta la Humanidat incorpora tamién os prencipios d'a tecnolochía adecuada, dedicando-se a atender as necesidaz d'as poblacions empobridas y afectadas por desastres.

Enerchía[editar | modificar o codigo]

As tecnolochías enercheticas "adecuadas" son especialment idonias ta las necesidaz a chicota escala y/u de zonas aisladas. En tot caso ha de tener-se en cuenta l'alta inversión en capital. A electricidat puede suministrarse dende panels solars (que son caros inicialment, pero sencillos), molins d'aire u instalacions microhidraulicas, con almagazenamiento d'a enerchía en baterías.

O biobutanol, biodiésel y dreitament o aceite vechetal pueden resultar adecuaus como biocombustibles directos en zonas an que l'aceite vechetal ye facilment disponible y ye mas barato que os combustibles fósiles.

Un chenerador (funcionando a pur de biocombustibles) puede funcionar de forma mas eficient si ye combinau con baterías y con un inversor; isto incrementa significativament o coste en capital pero reduz os costes de funcionamiento, y puede representar potencialment una opción mas barata que a eolica, a solar y a micro-hidraulica.

O biogás ye unatra fuent potencial d'enerchía, especialment an que i haiga un suministro abundant de residuos organicos.

O termin tecnolochía enerchetica tova estió acunyau por Amory Lovins ta describir as enerchías renovables adecuadas.

Alumbrau[editar | modificar o codigo]

A Fundación Ilumina o Mundo utiliza luces LED blancas y fuents d'enerchía renovable como panels solars ta proporcionar alumbrau a poblacions empobridas en zonas aluenyadas, representando avantallas significativas comparadas con as lampas de queroseno a las cuals reemplazan. A lampa de redoma segura ye una lampa de queroseno mas segura disenyada en Sri Lanka. A suya mayor seguranza consiste en un tape de metal enroscable, y dos extensions planas en os costaus que aprevienen que ruede si ye vulcada.

Ixoreo y aire acondicionau[editar | modificar o codigo]

O ixoreo natural puede creyar-se a pur de realizar reixetas en a parte superior de l'edificio ta permitir a l'aire calido ascender por convección y escapar a l'exterior, mientres que l'aire frío ye incorporau a traviés d'atras reixetas en as partes baixas.

A chaminera solar a ormino denominada como chaminera termica millora iste ixoreo natural por meyo de l'uso d'a convección de l'aire calentau por enerchía solar pasiva. Ta maximizar l'efecto de refricheración, l'aire dentrant puede estar conduciu a traviés de conductos subterranios previament a la suya dentrada a l'edificio.

Un captador d'aire (Badgir; بادگیر) ye un dispositivo arquitectonico iraní usau entre sieglos ta creyar ixoreo natural en os edificios. Se desconoixe quí inventó o captador d'aire, pero encara puede veyer-se en muitos países hue en día. Os captadors d'aire pueden tener cuantos disenyos, como os unidireccionals, bidireccionals y os multidireccionales.

A torre fría con corrient descendent pasiva puede utilizar-se en climas aridos y calurosos ta proporcionar d'una traza sostenible aire acondicionau. L'augua ye evaporada en l'alto d'a torre, a pur de foraus de refricheración por evaporación u por meyo d'o rociado d'augua. A evaporación refrichera l'aire dentrant, causando un descenso d'aire fresco que reduz a temperatura en l'interior de l'edificio.

Preparación de birolla[editar | modificar o codigo]

Seguntes as suyas partidarios a Tecnolochía adecuada puede reducir amplament os quefers de preparar birolla, en comparanza con os metodos tradicionals, a la vegada que sigue estando muito mas sencilla y economica que os procesos usaus en os países occidentals. Isto refleixa o concepto de Y. F. Schumacher de "tecnolochía intermeya", ye decir a tecnolochía que ye significativament mas eficaz y cara que os metodos tradicionals, pero que ye encara en orden de magnitut (10 vegadas) mas barata que a tecnolochía d'o mundo desembolicau. Cualques eixemplos clau son a escoscadora de cacahuez Malian, a maquina escoscadora fonio, y o molín batedor desapantallau.

Cocina[editar | modificar o codigo]

As cocinas sin fumos y escusadoras de lenya prometen mayors eficiencias y menos fumo, resultando un estalbio en tiempo y treballo, reducindo-se a deforestación y con beneficios significativos ta la salut. As Briquetas pueden convertir os residuos organicos en combustibles, cabidando diners y/u tiempo de replega, preservando asinas as selvas.

As cocinas solars son adecuadas ta cuantas situacions, en función d'o clima y d'o estilo de cocinau. Os fornez Rocket amilloran a eficiencia enerchetica y reducen a contaminación de l'aire en l'interior.

Referencias[editar | modificar o codigo]

  1. Schumacher, E. F.; Small Is Beautiful: Economics As If People Mattered : 25 Years Later...With Commentaries. Hartley & Marks Publishers ISBN 0-88179-169-5