Relatividat especial

De Biquipedia
(Reendrezau dende Relatibidat espezial)
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Articlo d'os 1000
Albert Einstein en 1921.

A Teoria Especial d'a Relatividat (conoixita tamién como relatividat especial, relatividat restrinchita u RE), fue publicata por Albert Einstein o 1905 y describe a fisica d'o movimient en ausencia de campos gravitacionals. Istos conceptos fuoron presentatos anteriorment por Henri Poincaré y Hendrik Lorentz, que tamién son consideratos como iniciadors d'a teoria. Dica agora, os fisicos pensaban que a mecanica clasica d'Isaac Newton, basata en a dita relatividat de Galileo (orichen d'as ecuacions matematicas conoixitas como transformacions de Galileo), describiba os conceptos de velocidat y fuerza ta toz os observadors (u sistemas de referencia). Manimenos, Hendrik Lorenz y atros, heban comprebato que as ecuacions de Maxwell, que gubernaban o eletromagnetismo, no se comportaban d'alcuerdo con as leis de Newton cuan o sistema de referencia cambeya (por eixemplo, cuan se considera o mesmo problema fisico dende o punto d'anvista de dos observadors que se mueven la un respecto de l'atro). A noción de transformación d'as leis d'a fisica respecto a los observadors ye a que da nombre a la teoría, que se diz con o calificativo d'especial u restrinchita t'achustar-se a casos de sistemas en os cuals no se para cuenta en os campos gravitatorios. Una extensión d'ista teoría, que incluye os campos gravitatorios, ye a Teoria Cheneral d'a Relatividat, publicata por Einstein en 1916.