Pero III d'Aragón

De Biquipedia
(Reendrezau dende Pietro II de Barzelona)
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Pero III d'Aragón
Rei d'Aragón, Valencia y Sicilia y conte de Barcelona


27 de chulio de 1276 - 2 de noviembre de 1285
Predecesor Chaime I d'Aragón
Succesor Alifonso III d'Aragón

30 d'agosto de 1282 - 2 de noviembre de 1285
Predecesor Carlos I d'Anchú
Succesor Chaime II d'Aragón

Coronación Zaragoza, noviembre de 1276 (Rey de Aragón)
Palermo, 9 de noviembre de 1282 (Rey de Sicilia)
Naixencia 1239
Valencia
Muerte 2 de noviembre de 1285
Vilafranca del Penedès
Enterreco Monesterio de Santes Creus
Consort Gonstanza II de Sicilia
Casa reyal Casa d'Aragón
Dinastía Barcelona
Pai Chaime I d'Aragón
Mai Violant d'Hongría

Pero III d'Aragón u Pietro III d'Aragón, dito lo Gran (*1239 – † 2 de noviembre de 1285, Vilafranca del Penedès). Fillo de Chaime I lo Conqueridor y a suya segunda muller Violant d'Hongría, succedió a su pai en 1276, en os títols de rei de Aragón, rei de Valencia (como Pero I), y conte de Barcelona (como Pero II).

Vida[editar | modificar o codigo]

Casato lo 13 de chunio de 1262 en a Seu de Montpeller con Gonstanza de Hohenstaufen, filla y heredera de Manfredo I de Sicilia, fuoron coronatos en Zaragoza en una cerimonia en a cual Pero canceló lo vasallache que heba achustato con o Papa o suyo lolo Pero II.

Tot o suyo reinau se centró en a esbandidura d'a Corona d'Aragón por o Mediterranio y ta ixo aproveitó o suyo matrimonio con Constanza ta demandar a corona siciliana.

Sicilia se trobaba dende 1266 baixo a sobiranía de Carlos d'Anchú qui, con o emparo d'o papa Climent IV que no deseyaba a dengún Hohenstaufen en o sud d'Italia, heba estato investito rei dezaga de redotar, en Benavent, a Manfredo qui morió en a batalla.

En 1279 una flota d'a corona aragonesa, a lo mando de Conrado Lanza, recorre as costas africanas ta retornar a sobiranía feudal d'Aragón sobre Tunicia que a muerte d'o emir Muhammad I al-Mustansir heba debilitato. Posteriorment, en 1281, Pero III armó una flota para invadir Tunicia y demandó a lo recient esleito papa Martín IV una bula que declarará la operación militar como cruzata; pero lo papa, d'orichen francés y partidario de Carlos d'Anchú, li'n negó.

Cuan a flota iba a salir, escayeixioron en Sicilia as clamatas Vispras sicilianas, cuan os sicilianos consiguioron forachitar a los franceses, dimpués de fer-ne una mortalera grant. Os sicilianos ninvioron allora una embaixada ta Pero III ofreixendo-li a corona siciliana a la que teneba dreito gracias a lo suyo matrimonio. O rei aragonés posó allora la suya flota endrecera ta Sicilia an plegó lo 30 d'agosto de 1282 y lo coronoron rei en a ciudat de Palermo.

A l'inte ninvió una embaixada ta Carlos d'Anchú, que se trobaba en Mecina, demandando-li que lo reconoixese como rei de Sicilia y albandonara a isla. A redota d'a flota anchevina en Nicoreta por l'almirant Rocher de Lauria, obligó a Carlos a deixar Mecina y cubillar-se en o suyo reino de Nápols.

O papa Martín IV respondió a la coronación siciliana de Pero III con a suya excomunión (9 de noviembre de 1282) y a suya deposición como rei de Aragón (21 d'aviento de 1283), ofreixendo a corona a lo segundo fillo d'o rei de Francia, Carlos de Valois, a qui investió lo 27 de febrero de 1284, y declarando una cruzata contra Aragón. A situación en a que se trobó Pero III yera de tot inestable, antimás d'haber de luitar contra a invasión francesa que se yera preparando a lo norte d'os Pireneus, tamién habió d'enfrentar-se a greus problemas en l'interior d'os suyos reinos resultau d'as necesidaz economicas que a conquista de Sicilia prevocó.

A mes d'a invasión francesa y ataques navarros Aragón habió de fer frent a un ataque d'o Sinyor d'Albarracín en 1283, manimenos se solucionoron en 1284 con a victoria de lo Setio d'Albarracín, en a que adhibió esta sinyoría a la Corona d'Aragón.

Pero III soluciona os problemas internos permitindo, en 1283, a formación d'a Unión Aragonesa y churando lo "Privilechio Cheneral" que esfendeba os privilechios d'a nobleza; y atorgando a Catalunya la constitución "Una vegada l'any" en as corz celebratas en Barcelona entre 1283 y 1284.

Solucionatos os problemas interiors pudo meter ficacio en a invasión francesa, que a lo mando d'o propio rei francés Felipe III, prenió en 1285 a ciudat de Chirona, ta haber de retirar-se cuan a flota aragonesa tornó de Sicilia a lo mando de Rocher de Lauria y redotó a l'exercito francés.

Dezaga la suya gran victoria, Pero III s'iba a enfrentar a su chermano Chaime II y a lo suyo sobrín o rei Sancho IV de Castiella que no li heban aduyato mientres o suyo conflicto con os franceses, pero a suya muerte prematura, o 11 de noviembre de 1285, lo impedió.

Descendients[editar | modificar o codigo]

De o suyo matrimonio con Gonstanza en naixioron os siguients fillos:

A suya luenga[editar | modificar o codigo]

En o Llibre dels Feyts d'o reinau d'o rei Chaime I d'Aragón se gosa emplegar a luenga materna d'os personaches que i amanixen. En ixe contexto, s'emplega l'aragonés en boca d'o rei Pero III, cuan se i diz:

E uench al dia ab tota sa companya, e entra a nos en les nostres cases de Xatiua: e nos leuam nos per ell, e acuylim lo be e alegrament cant uim que ell tan humilment uenia a nos: e dixem li ques nanas posar, e que al mati ell parlaria ab nos. E ell dix nos que no iria a posada ni en loch del mon, mas quens pregaua ens clamaua merce que nos enuiassem per nostres cauallers, e per dels bons homens de la vila: e nos faem ho. E quan tots foren uenguts leuas en peus, e dix: Seyor, lo que yo feyto he me pesa muyto, e muyto gran dolor ne en mon coraçon cant jo feyto he neaguna cosa que a uos pesa: e uiengo aqui a uostra merce, e fets de mi e de les mies coses lo que uos queredes, e de los mios, e dats lo que uos queredes, e prendet lo que uos en queredes. E anas gitar als nostres peus, e besals nos, e pregans per Deu que li perdonassem. E nos fom tot remogut, e pres nos dolor dell, e no poguem estar quells vuyls bons uinguessen en lagremes, e uim la gran deuocio sua, e perdonam li.
Dialogo entre Chaime I d'Aragón en catalán y o suyo fillo Pero III d'Aragón en aragonés en o Llibre dels Feyts; cap. 520[1]

De tot ixo, se puet inferir que Pero III d'Aragón yera fablant d'aragonés, u mesmo que l'aragonés yera a suya luenga materna.

En o Reino d'Aragón Pero III crebó con o monopolio sobre a escritura que teneba a ilesia (en latín), y s'encomenzó a fer servir con regularidat l'aragonés como luenga escrita oficial chunto con o latín. O stándard aragonés medieval fixato en tiempos de Pero III y que duró dica o reinau d'Alifonso V ye conoixito como scripta aragonesa.


Predecesor:
Chaime I
Rei d'Aragón
1276-1285
Succesor:
Alifonso III
Predecesor:
Chaime I
Rei de Valencia
1276-1285
Succesor:
Alifonso III
Predecesor:
Chaime I
Conte de Barcelona
1276-1285
Succesor:
Alifonso III
Predecesor:
Carlos d'Anchú
Rei de Sicilia
1276-1285
Succesor:
Chaime II


Referencias[editar | modificar o codigo]