Pena de muerte

De Biquipedia
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Articlo d'os 1000
Pena de muerte en o mundo:
Leyenda:

   Sin de pena de muerte

   Suprimita ta crimens en circunstancias excepcionals (como en tiempos de guerra)

   Recollita por a lechislación, encara que abolita en a practica

   Aplicata

A pena de muerte u pena capital ye a execución d'un prisionero como castigo por un crimen u delito. Etimolochicament, pena capital ye o castigo imposato a un crimen tan grave por o que o suyo autor mereixe estar escapezato.

Seguntes o informe anyal d'execucions chudicials d'Amnistia Internacional, en l'anyo 2003 fuoron executatas unas 1.146 personas en 28 países. O 84% d'as muertes documentatas estioron en cuatre países: a Republica Popular de China con 726, Irán con 108, Estaus Unius con 65; y Vietnam con 64 execucions.

A pena de muerte en l'ordenamiento churidico espanyol[editar | modificar o codigo]

Cesare Beccaria, Dei delitti e delle pene

As zagueras execucions se facioron o 27 de setiembre de 1975, cuan cinco miembros d'a banda terrorista ETA y d'o FRAP (Frente Revolucionario Antifaixista y Patriota) estioron executatos afusilatos por asesinato. As sentencias estioron cambiatas de pena de muerte en o garrote vil por a pena de muerte por afusilamiento, dimpués d'a polemica d'as execucions en 1974 de Salvador Puig Antich en Barcelona y Georg Michael Welzel en Tarragona que estioron as zagueras execucions feitas en o garrote vil.

A Constitución de 1978 abolió a pena de muerte en l'articlo 15, con a excepción que, en situación de guerra, son as leis penals militars por tiempos de guerra as que disposaran l'aplicabilidat d'a pena de muerte, y totalment abolita dende 1995 per una Ley Organica. De feito, en a Constitución espanyola, o dreito a la vida ye una valor superior de l'ordenamiento churidico; y o mesmo articlo 15 d'a carta magna espanyola, no nomás prohibe a pena de muerte como castigo legal, sino tamién as penas legals (u tractos) inhumans u degradants (con a excepción, como s'ha dito, d'a decisión d'as leis penals militars en tiempos de guerra).

O principio d'humanidat d'as penas en l'ambito d'o dreito penal excluye a pena de muerte como castigo penal.

Metodos d'aplicación[editar | modificar o codigo]

Dr. Guillotin, inventor d'a guillotina.

Bi ha muitos metodos ta l'aplicación d'a pena de muerte, os mas comuns y mas utilizatos en a historia son: afusilamiento, asfíxia, cadiera electrica, cambra de gas, crucificación, Decapitación (escapezar con espata, astral u guillotina), endición letal, empalamiento, foguera, forca, garrote vil, lapidación (de lapis, "piedra", apedregan a lo culpable publicament).

Dende o sieglo XVIII por un regular en tot o mundo bi ha una tendencia ta aplicar a pena capital d'a forma mes humananitaria posible, en o Reino Uniu se prohibió o ahorcamiento con desmembramiento feito con caballos, en Francia Guillotin inventa a guillotina, y en 1932 en Espanya tamién ye prohibito o ahorcamiento estando substituyiu por o Garrote vil.

Filmografía[editar | modificar o codigo]

Bi ha una ampla filmografía sobre ista tematica, su puet destacar as cintas Compulsion (1959), I want to live! (1958), The executioner's song (1982), Too young to die? (1990), Murder in the first (1995), The chamber (1996), Last dance (1996), The Green Mile (1999) basata en una novela d'Stephen King, True crime (1999), Dancer in the dark (2000), Return to sender (2004) y Salvador (2006).

Bibliografía[editar | modificar o codigo]

  • (es) Barbero Santos, Marino. La pena de muerte: 6 respuestas. Madrit, 1978.
  • (ca) Beccaria, C. Dels Delictes i de les Penes. Barcelona, Edicons 62, 1989.
  • (es) Cario, Roberto. La pena de muerte en el umbral del tercer milenio. Madrit, Edersa, 1996.

Vinclos externos[editar | modificar o codigo]