Linguae vasconum primitiae

De Biquipedia
(Reendrezau dende Linguae Vasconum Primitiae)
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Linguae basconum primitiae

Portalada d'o libro Linguae basconum primitiae
Información cheneral
Autor Bernart Etxepare
Chenero literario Paesía
Versión orichinal en basco
Títol orichinal Linguae basconum primitiae
Ciudat Bordeus
País Francia
Calendata de
publicación
1545

Linguae basconum primitiae (en latín Primicia d'a luenga basca) ye o primer libro impreso en basco que se'n tiene conoixencia. Fue escrito por Bernart Etxepare y editato en l'anyo 1545 en Bordeus. Etxepare teneba plena conciencia d'estar o primer escritor d'un libro impreso en euskara, y feba notar que en yera argüelloso, encomenzando por o mesmo títol d'o libro.

O texto prencipia con un prologo de 31 linias, y contiene 15 poemas en os que s'encluyen bellas cancions. O libro ye escrito en dialecto baixo-navarro, emplegando-se-ie dito euskalki de traza que lo podese entender o pueblo. Ixos 15 poemas son clasificatos en cuatre grupos, seguntes o tema de que charran: dos sobre relichión, diez sobre l'aimor, un ta lobar l'autobiografía y a libertat, y dos ta emponderar l'idioma basco. En o poema en que fa una loba a la libertat, Etxepare diz que fue engarcholato en o Biarn por una falsa denuncia contra a suya persona d'haber traicionato a o rei de Navarra.

O libro no tenió guaire difusion y nomás ha plegato dica hue una edición d'él, que s'alza en a Biblioteca Nacional de París. Seguntes René Lafon, talment podió existir una edicion anterior mas breu que s'habría perdito; isto nos fa sospeitar as diferents grafias que existen entre una canción y atra.

A metrica d'Etxepare tien o suyo orichen en a d'o latin d'a Edat Meya.

A parti mas famosa u conoixita d'ista obra diz asinas:

Texto orichinal Escritura moderna Aragonés
Heuscara ialgui adi cãpora. Euskara jalgi hadi kanpora! Euskara sal enta fuera!
Garacico herria
Benedicadadila
Heuscarari emandio
Beharduyen thornuya.
Garaziko herria
Bedeinka dadila
Euskarari eman dio
Behar duen tornua.
A Tierra de Cisa
sía bendecita!
L'ha dato a o euskara
O rango que amenistaba.
Heuscara ialgui adi plaçara. Euskara jalgi hadi plazara! Euskara sal ta a plaza!
Berce gendec usteçuten
Ecin scribaçayteyen
Oray dute phorogatu
Enganatu cirela.
Bertze jendek uste zuten
Ezin idatzi zaiteien
Orain dute frogatu
Enganatu zirela.
As atras chents creyeban
Que no podeba estar escrito
Agora han probato
Que yeran entivocatos.
Heuscara ialgui adi mundura. Euskara jalgi hadi mundura! Euskara sal ta o mundo!
Lengoagetan ohi inçan
Estimatze gutitan
Oray aldiz hic beharduc
Ohori orotan.
Lengoajetan ohi hintzan
Estimatze gutxitan
Orain aldiz hik behar duk
Ohore orotan.
Entre as luengas tu yeras
En poca estima
Agora manimenos tu tiens
A honor de todas.
Heuscara habil mundu gucira. Euskara habil mundu guztira! Euskara anda por tot o mundo!
Berceac oroc içan dira
Bere goihen gradora
Oray hura iganenda
Berce ororen gaynera.
Bertzeak orok izan dira
Bere goren gradura
Orain hura iganen da
Bertze ororen gainera.
Todas as demas han estato
Por dencima d'él
Ahora será aquel
O que puye por dencima de todas.
Heuscara Euskara! Euskara!
Bascoac oroc preciatzẽ
Heuscaraez iaquin harrẽ
Oroc iccassiren dute
Oray cerden heuscara.
Euskaldunak orok preziatzen
Euskaraz ez jakin arren
Orok ikasiren dute
Orain zer den euskara.
Toz apreciaban a os bascos
Encara no sabesen euskara
Toz aprenderan
Agora o que ye o euskara.
Heuscara Euskara! Euskara!
Oray dano egon bahiz
Imprimitu bagueric
Hiengoitic ebiliren
Mundu gucietaric.
Oraindano egon bahaiz
Inprimatu gaberik
Hi engoitik ibiliren
Mundu guztietarik.
Si dica hue has estato
Sin imprimir
Te debantarás y andaras
Por tot o mundo.
Heuscara Euskara Euskara
Eceyn erelengoageric
Ez francesa ez berceric
Oray eztaerideyten
Heuscararen pareric.
Ezein ere hizkuntzarik
Ez frantzesa ez bertzerik
Orain ez da ereiten
Euskararen parerik.
Dengún lenguache
Ni frances ni atro cualsiquiera
Ahora ya no se divulga
Atro parellán a o Euskara.
Heuscara ialgui adi dançara. Euskara jalgi hadi dantzara. Euskara sal ta bailar.

Vinclos externos[editar | modificar o codigo]

Wikisource
Wikisource
En Wikisource bi ha un texto sobre Linguae basconum primitiae.