Ljouwert
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla. |
Ljouwert Leeuwarden | |||
Localidat d'os Países Baixos | |||
| |||
Estau • Provincia |
Países Baixos Frisia | ||
Superficie | 84,10 km² | ||
Población • Total • Densidat |
92146 hab. (2018) 1.210 hab/km² | ||
Altaria • Meyana |
3 m. | ||
Codigo postal | 8900–8939, 8900 | ||
Coordenadas | |||
Web oficial |
Ljouwert (pronunciato en frisón , en neerlandés Leeuwarden, en Stadsfries: Liwwadden) ye a capital d'a provincia neerlandesa de Frisia. Se troba en o norte d'o país.
Historia
[editar | modificar o codigo]L'aria de Ljouwert ya yera ocupata a o menos dende sieglo X (encara que recientment s'han trobato restas de casas que datan d'o sieglo II a man d'a Oldehove, una torre medieval d'a ciudat) y obtenió o títol de ciudat en l'anyo 1435. Situata en o Middelzee, estió un important centro comercial, dica que a suya connexión con a mar se zarró en o sieglo XV. En 1901 a ciudat teneba una población de 32.203 habitants.
Entre os personaches famosos de Ljouwert s'encluyen o lugartenient Guillén IV d'Orange, l'artista grafico M. C. Escher, y a famosa bailarina y espía Mata Hari, asinas como o teologo N.H. Gootjes.
Mientres a Segunda Guerra Mundial, dimpués d'una luenga ocupación alemana, o 15 d'abril de 1945, os Royal Canadian Dragoons (unidat de l'exercito canadiense), desobedecindo órdens directas, dentroron en ciudat y redotón a os alemans.
Etimolochía
[editar | modificar o codigo]O nombre de "Leeuwarden" (con antigas variants graficas) se fació servir en primeras ta decir a Nijehove, amás important d'as tres localidaz que dimpués, en os primers anyos d'o sieglo IX, s'achuntoron en una sola (Villa Lintarwrde' c. 825).[1]
Bi ha a-saber-las teorías sobre l'orichen d'o nombre d'a ciudat. O historiador y archivista Wopke Eekhoff replegó un total de 200 variants graficas diferents, d'as cuals Leeuwarden (neerlandés), Liwwadden (Stadsfries) y Ljouwert (frisón occidental) encara se fan servir.[2]
A segunda parti d'o nombre se puet esplanicar facilment. "Warden", ye una parola frisona y neerlandesa ta decir a un Terp, tozal artificial propio d'os Países Baixos y mas que mas de Frisia.[2] O mayor problema ye o prefixo, que puet interpretar-se como leeu- u leeuw- (en neerlandés lión). Muitos estudiosos creyen que ista teoría ye cierta, ya que o lión se puet trobar en o mesmo escudo d'a ciudat. Manimenos ta que ista teoría fuese verdat mancaría una "w" adicional en o nombre. Amás tamién s'ha de pensar que nunca no ha habito lions en Frisia. Atros expertos afirman que o prefixo leeu- puet estar una evolución de luw- (en neerlandés protechito) u lee- (en neerlandés circulación d'augua). Iste zaguer significato s'achusta a la realidat de Frisia, una provincia con prous canalizacions d'augua.[2]
Heraldica
[editar | modificar o codigo]O escudo de Ljouwert ye o simbolo oficial d'o municipio. Ye formato por lión d'oro sobre fundo d'azur tot coronato. O feito de que amaneixca un lión pareixe prou lochico, ya que "Leeuw" significa "lión" en neerlandés. Manimenos, ye probable que l'antigo nombre d'a ciudat fese referencia a l'augua mas que a iste animal. Bellas fuents dicen que cuan se prenió o nombre oficialment en a ciudat se gritó a o lión ta que se fese real. Tamién ye posible que o escudo fuese un regalo d'a poderosa familia Minnema a la ciudat.[3]
Vicos
[editar | modificar o codigo]Nombre frisón | Nombre neerlandés | censo de 2005 |
Ljouwert | Leeuwarden | 86,324 |
Goutum | Goutum | 2,624 |
Wurdum | Wirdum | 1,236 |
Wytgaard | Wijtgaard | 626 |
Lekkum | Lekkum | 469 |
Snakkerbuorren | Snakkerburen | 206 |
Himpens | Hempens | 175 |
Swichum | Swichum | 60 |
Tearns | Teerns | 16 |
Total | 91,766 | |
Fuent:[4] |
Arquitectura
[editar | modificar o codigo]Entre os edificios mas representativos d'a ciudat se pueden incluyir o Kanselarij (l'antiga cancillería), o Stadhouderlijk hof, antiga residencia d'os lugartenients de Frisia, o Waag (antigo mercato d'a ciudat), a ilesia de Sant Bonifacio y a Oldehove una torre medieval. Una d'as millors anvistas d'o centro d'a ciudat se tiene dende o "edificio Achmea", o mas alto d'a ciudat (pertenixient a la companyía d'aseguranzas "Achmea").
Ljouwert ye tamién a seu d'o mercato de bestiar mas gran d'o país, que se celebra o Día de l'Ascensión, asinas como o mercato de flors mas gran d'os Países Baixos. O Froskepôlemolen ye o zaguer supervivient d'entre os 130 molins de viento que goso tener Ljouwert. As restas d'o Cammingha-Buurstermolen s'espaldoron en 2000. Os fundamentos d'atros dos molins, Wielinga-Stam y De Haan encara se i pueden trobar.[5]
Educación
[editar | modificar o codigo]Ljouwert tien bellas universidaz de prestichio en o campo d'as ciencias aplicatas (HBO en neerlandés), como o Van Hall Instituut (ciencias naturals y agricolas), a Stenden Hogeschool (economía) y a Noordelijke Hogeschool Leeuwarden (economía, tecnolochía y artes).
A tamas de que a ciudat no tien una universidat cientifica, bi ha a-saber-las seccions d'universidaz d'atras ciudaz como a Wageningen University and Research Centre, a Universiteit Twente y a Rijksuniversiteit Groningen. Alto u baixo 16.000 estudiants, encluyindo un numero cada vegata mayor d'estudiants foranos, estudeyan en as escuelas tecnicas. Antiparti d'a educación superior, a ciudat amás ye a seu de dos escuelas rechionals de formación profesional (MBO): o Friese Poort y o Friesland College.
Esporte
[editar | modificar o codigo]Ljouwert ye o punto de salita y de plegata d'a Elfstedentocht, una cursa de patinache sobre chelo de 200 km de largaria que se fa d'hibierno, y cuan as condicions lo permiten, en as canals chelatas de Frisia. A zaguera edicion d'ista competición se celebró en chinero de 1997 y as dos anteriors en os anyos 1986 y 1985. L'equipo de fútbol d'a ciudat, o Cambuur Leeuwarden, chuga en a Eerste Divisie (a segunda categoría d'o fútbol neerlandés). En a temporata 2005/06 o club cuasi desapareixe debito a las suyas malas condicions economicas. O Cambuurstadion, a on que se chugan os partius de fútbol, se devantó en l'anyo 1995. Actualment l'equipo de fútbol tien plas de fer un nuevo estado en a parti oriental d'a ciudat, lo que tendría un coste de 35 millons de euros.[6]
Politica
[editar | modificar o codigo]Ljouwert, como capital d'a provincia de Frisia, ye seu d'as institucions provincials.
Personas conoixitas de Ljouwert
[editar | modificar o codigo]- Havank
- Cisca Dresselhuys
- Maurits Cornelis Escher
- Femme Gaastra
- Richard Hageman
- Wijerd Jelckama
- Willem van Haren
- Mata Hari
- Johannes Henricus Gerardus Jansen
- Querelle Jansen
- Piet Paaltjens
- Joachim van Plettenberg
- Tjitske Reidinga
- J. Slauerhoff
- Pieter Jelles Troelstra
- Cornelis Adriaan Lobry van Troostenburg de Bruyn
- Saskia van Uylenburg
- Lodewijk Caspar Valckenaer
- Dirk van Erp
- Hans Vredeman de Vries
- Harm Wiersma
Transporte
[editar | modificar o codigo]Bi ha cuantas linias de tren dende atras ciudaz d'os Países Baixos:
- 500 IC Den Haag Centraal / Rotterdam Centraal - Groningen / Gara de Ljouwert
- 700 IC Schiphol / Amsterdam Centraal - Groningen / Ljouwert
- 30000 R Ljouwert - Stavoren
- 30100 R Ljouwert - Harlingen Haven
- 30200 R/D Groningen - Ljouwert
Tamién bi ha linias regulars d'autobus con atras ciudaz de Frisia mas que mas:
- 10 Ljouwert -> Drachten (Burgum, Sumar)
- 13 Ljouwert -> Drachten (Surhústerfean, De Harkema)
- 14 Ljouwert -> Drachten
- 22 Ljouwert -> Warten
- 28 Ljouwert -> It Hearrenfean (Grouw)
- 50 Ljouwert -> Dokkum
- 51 Ljouwert -> Dokkum (Damwâld)
- 54 Ljouwert -> Dokkum (Stiens, Holwert)
- 60 Ljouwert -> Dokkum (Stiens, Holwert)
- 62 Ljouwert -> Bûtenpost (Kollum)
- 66 Ljouwert -> It Amelân (Holwert)
- 70 Ljouwert -> Sint Anne (Minnertsgea)
- 71 Ljouwert -> Harns (Minnertsgea)
- 72 Ljouwert -> Sint Anne (Minnertsgea)
- 73 Ljouwert -> Aldebiltsyl (Minnertsgea)
- 93 Ljouwert -> Snits
- 94 Ljouwert -> Snits
- 95 Ljouwert -> De Jouwer (Grouw)
- 97 Ljouwert -> Harns (Frjentsjer)
- 320 Ljouwert -> Drachten
- 350 Ljouwert -> Alkmaar
Y amás bi ha autobuses urbans en a ciudat. A mayoría d'as linias corresponden a la interpresa de transportes Connexxion y unas poquetas (linias 10,13,14 y 320) a la interpresa Arriva.
En coche, se i puet plegar por as dos autopistas que conectan a ciudat con a resta d'os Países Baixos, l'A-31 y l'A-7 por l'Afsluitdijk y l'A-32 por Zwolle. A mas, ye conectata con a Mar de Frisia por o Van Harinxmakanaal, una canal de 38 km de largaria.
Transporte aerio
[editar | modificar o codigo]Leeuwarden tien una base aeria, que ye una d'as tres mas importants d'a fuerza aeria d'os Países Baixos,[7] pero no tien vuelos comercials. Os aeropuertos mas amanatos con vuelos comercials son los de Groningen y Amsterdam.
Referencias
[editar | modificar o codigo]- ↑ Groot p. 10
- ↑ 2,0 2,1 2,2 Groot p. 12
- ↑ Jansma p. 45
- ↑ (nl)(fy) Dorpen per gemeente. Doarpswurk.
- ↑ (nl) {{{títol}}}. ISBN 90 330 1522 6.
- ↑ (nl) "Nieuw stadion Cambuur kost €35 miljoen"
- ↑ (nl) Base Aeria de Ljouwert. Ministerie van Defensie.
Bibliografía
[editar | modificar o codigo]- (nl) Groot, P.J. de, Karstkarel, G.P. & Kuipers, W.H., 1984. Leeuwarden, beeld van een stad. Zeven eeuwen stadsleven in woord en beeld. ISBN 90 3301341X.
- (nl) Jansma, K., 1981. Friesland en zijn 44 gemeenten ISBN 90-6480-015-4.
Vinclos externos
[editar | modificar o codigo]- Se veigan as imáchens de Commons sobre Ljouwert.
- (nl) Pachina web oficial
- (nl) Pachina oficial d'o Stichting Bonifatiustoren.
Achtkarspelen | Ameland | Dantumadiel | De Fryske Marren | Dongeradeel | Ferwerderadiel | Harlingen | Heerenveen | Kollumerland en Nieuwkruisland | Leeuwarden | Ooststellingwerf | Opsterland | Schiermonnikoog | Smallingerland | Súdwest-Fryslân | Terschelling | Tytsjerksteradiel | Vlieland | Waadhoeke | Weststellingwerf |