Ixopinau

Ixopinau[1][nota 1] (d'o latín exsupinatus), sopinau[1][nota 2] (d'o latín supinatus) u resopinau[1][nota 3] ye una posición de tripa ta alto de a cual en ye difícil salir. Existe o verbo "ensopinar"[2][3][nota 4] («meter tripa ta alto» por eixemplo a o latón en a matacía), que tamién tiene a forma reflexiva "sopinar-se"[1][nota 5] (d'o latín supināre), "resopinar-se"[1][nota 6] (d'o latín *resupināre) u "ensopinar-se"[2][3][4][5][nota 7] («quedar-se tripa ta alto»). Una cayida a tierra tripa ta alto se diz "sopinada".[1]
Etimolochía
[editar | modificar o codigo]A parola dimana d'o latín <supīnus, -a,[6] y por ixo ye relacionada con o termino anatomico decubito supino (cultismo).
As formas con -p- son mas propias d'as zonas conservaderas con as consonants oclusivas xordas intervocalicas, como o Sobrarbe, «ensopinar» y «ensopinar-se», mientres que a forma con -b- ye cheneral en a resta d'Aragón; «ensobinar» y «ensobinar-se». Mesmo a Real Academia Española considera o verbo «ensobinar» un aragonesismo propio d'o castellano d'Aragón.[4]
Variants
[editar | modificar o codigo]En aragonés se conoix tamién a variant "ensupinar",[5] que ye una variación vocalica d'ensopinar, documentada en a val de Vio[5] y en a de Tella.[7]
Atros usos
[editar | modificar o codigo]Tamién se diz que un animal ye "ensobinau" cuan ye poco vivo, poco atento, con a cabeza cocha u que da indicios de malotía.[2] Rafael Andolz tamién replega ixe adchectivo pa os abríos que se les ha enreligau a brida en a pata.[2]
Notas
[editar | modificar o codigo]- ↑ En femenín ixopinada.
- ↑ Con a variant supinau. En femenín sopinada.
- ↑ Con as variants resopinato, resupinau y arresopinau. En femenín resopinada.
- ↑ Con a variant "ensobinar".
- ↑ Con a variant "supinar-se".
- ↑ Con as variants "resupinar-se" y "arresopinar-se".
- ↑ Con a variant "ensobinar-se".
Referencias
[editar | modificar o codigo]- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 (an) Diccionario aragonés-castellano-catalán. Estudio de Filología Aragonesa. Edacar num. 14. Zaragoza. Edicions Dichitals de l'Academia de l'Aragonés. ISSN 1988-8139. Octubre de 2024.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 (an)(es) ANDOLZ CANELA, Rafael, Diccionario Aragonés, Aragonés-Castellano Castellano-Aragonés (5ena ed.); Mira Editores. Zaragoza 2004. ISBN 84-8465-160-6
- ↑ 3,0 3,1 (es) TOMÁS ARIAS, Chabier, El aragonés del Biello Sobrarbe. Instituto de Estudios Altoaragoneses. Uesca, 1999. ISBN 84-8127-095-4
- ↑ 4,0 4,1 (es) Voz «ensobinarse» en o DRAE; consultau o 25 de marzo de 2019.
- ↑ 5,0 5,1 5,2 (es) QUINTANA i FONT, Artur, El Aragonés nuclear de Nerín y Sercué (Valle de Vio); Institución «Fernando el Católico» + Gara d'Edizions. Zaragoza, 2007. ISBN 978-84-8094-060-3
- ↑ (ca) Locución «de sobines» en catalán; consultau o 25 de marzo de 2019.
- ↑ (es) LOZANO SIERRA, Chabier, Aspectos Lingüísticos de Tella. Aragonés de Sobrarbe (Huesca); Institución «Fernando el Católico» + Gara d'Edizions. Zaragoza, 2010. ISBN 978-84-8094-062-7