Hymenoptera

De Biquipedia
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Hymenoptera
Clasificación cientifica
Animalia
Arthropoda
Insecta
Hymenoptera

Hymenoptera ye un d'os órdens mas numerosos de insectos, con bellas 153.000 especies descritas (132 familias, 8423 cheneros) amás de mas de 2.000 especies extinctas.[1][2][3][4] Comprende a las abellas, bombolons, viespras y fornigas, entre atros. O nombre proviene d'as suyas alas membranosas (d'o griego υμεν hymen, "membrana" y πτερος pteros, "ala").

Caracteristicas[editar | modificar o codigo]

Os himenopteros poseyen dos pars d'alas membranosas (en as fornigas solament presentan alas as castas reproductoras: reinas y masclos). As alas posteriors son mas chicotas. L'ala anterior y a posterior se mantienen acoplatas entre o vuelo por una serie de ganchez clamaus hamulus (plural, hamuli).

As piezas bucals son de tipo masticador u laminador (se veiga insecto); en os grupos mas abanzaus, especialment en as abellas o labio y a maxila forman una especie de luenga con a cual pueden absorber liquidos.

As antenas cheneralment son de diez u mas segmentos y son relativament largas. O tarso u parte final d'a pata gosa estar de cinco segmentos.

As fembras presentan en o cabo de l'abdomen una estructura pa la mesa de uegos (l'ovipositor), que en os grupos mas evolucionaus se transforma en un fizón verenoso.

O desembolique ye por metamorfosi completa y a reproducción ye por o sistema de haplodiploidía (veyer: Determinación d'o sexo).

Por lo que fa a la suya forma de vida, bi ha muitas diferencias dentro d'o grupo, trobando-se tanto especies parasitas como de vida libre; entre istas cal destacar os himenopteros socials, a on que existen tres tipos de individuos u castas diferenciatas morfolochicament y por comportamiento: zanganos (masclos), reina y obreras (fembras); a reina, diploide, ye o solo individuo fecundo en a colonia y ye capable de producir prochenie tanto diploide: obreras, (fembras infértils) y reinas, como haploide (zanganos, masclos haploides a causa que son d'orichen partenochenetico).

Importancia economica[editar | modificar o codigo]

Dende o punto de vista humano os himenopteros son talment os insectos mas beneficiosos. Incluyen a un gran numero d'especies depredadoras u parasitas d'atros insectos y que sirven de control de plagas y a os polinizadors mas importants, as abellas, especialment l'abella domestica, cobrando importancia ista zaguera en a producción de miel y cera.

Cualques insectos d'ista clase pueden plegar a estar muit periglosos y mesmo mortiferos a causa d'a suya fizadura, caso d'a especie Vespa mandarinia u avrispón chigant asiatico.[5]

Referencias[editar | modificar o codigo]

  1. Mayhew, Peter J. (2007). «Why are there so many insect species? Perspectives from fossils and phylogenies». Biological Reviews 82 (3): 425-454. ISSN 1464-7931. PMID 17624962. doi:10.1111/j.1469-185X.2007.00018.x. "{{{title}}}". DOI:10.1111/j.1469-185X.2007.00018.x.
  2. Janke, Axel; Klopfstein, Seraina; Vilhelmsen, Lars; Heraty, John M.; Sharkey, Michael; Ronquist, Fredrik (2013). «The Hymenopteran Tree of Life: Evidence from Protein-Coding Genes and Objectively Aligned Ribosomal Data». PLoS ONE 8 (8): e69344. Bibcode:2013PLoSO...869344K. ISSN 1932-6203. PMC 3732274. PMID 23936325. doi:10.1371/journal.pone.0069344. "{{{title}}}". DOI:10.1371/journal.pone.0069344.
  3. Aguiar, Alexandre P.; Deans, Andrew R.; Engel, Michael S.; Forshage, Mattias; Huber, John T. et al (30 de agosto de 2013). «Order Hymenoptera. In: Zhang, Z.-Q. (Ed.) Animal Biodiversity: An Outline of Higher-level Classification and Survey of Taxonomic Richness (Addenda 2013)». Zootaxa 3703 (1): 51. doi:10.11646/zootaxa.3703.1.12. "{{{title}}}". DOI:10.11646/zootaxa.3703.1.12.
  4. Comunidad Virtual de Entomología - ¿Cuántos insectos existen en la península Ibérica?
  5. https://web.archive.org/web/20160306073518/http://informe21.com/actualidad/avispones-del-tamano-de-un-pulgar-aterrorizan-a-los-chinos