Granat (mineral)

De Biquipedia
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Granat
O granat almandín en una roca metamorfica.
Caracteristicas chenerals
Categoría: Nesosilicato
Clase: 9.AD.25
Formula quimica: (SiO4)3X3Y2
Propiedatz fisicas
Sistema cristalín: Cubico
Habito: Dodecaedro rombico u cubo
Dureza: 6,5 a 7,5
Birrefrinchencia: No bi n'ha
Pleocroísmo: No bi n'ha

Granat ye un termin que se fa servir pa dar nombre a minerals de dos series isomorfas con formula (SiO4)3X3Y2, on X representa metals ligatos con una valencia dos (fierro, aluminio, calcio, manganés u magnesio) y Y a metals de valencia tres (aluminio, fierro u cromo), minerals que dentro d'os nesosilicatos constituyen o grupo d'os granaz.

Como minerals petrocheneticos tienen importancia en as rocas metamorficas.

Denominación[editar | modificar o codigo]

A denominación de granat deriva d'o latín GRANATUM y no ye patrimonial aragonesa, on hese dato "granato" en aragonés central y "granau" en aragonés cheneral a traviés de l'aragonés medieval cheneral "granado". A denominación en latín talment faiga referencia a lo suyo pareixito a part roya comestible d'a mengrana (Punica granatum).

En un inventario de choyas que teneba un habitant de Zaragoza dito Fulano de Sangüesa o 14 d'octubre de 1478 mencionan anillo de oro smaltado, con hun granat.

En o "Libro d'as Marabillas d'o Mundo" parlan d'os granaz como piedras preciosas y podemos-lo escrito grenaz con a -z, a forma chenuína d'o numero plural aragonés que con a ortografía actual se representa -z:

Mas hombre va volont(er)s a chipre por se Reposar en t(ier)ra o por p(re)nder algu(n)as cosas neccessarias por su vida Ailli sobre la Ribera dela mar troba hombre muchos Rubis & de grenaz grant quantidat

En atro parrafo veyemos de rubis de granas pero grana debe estar una errata, ye como se diz en o lexico comercial d'o sieglo XV a un tipo de panyo muito fin con o que se confeccionaban vestuaches de luxo, amés d'un colorant royo.

Item por de jus la tabla de lemp(er)ador & las otras tablas de cerca / et por de juso vna p(ar)tida dela sala ay vna viyn(n)a de fin oro q(u)i es estendida por de suso et y a muchas grapas de vuas bla(n)cas de amariellas vermeillas verdes & negras todas de piedras p(re)ciosas. las blanca son de xp(ist)al & de berula & de yris / las amariellas son destopacio las vermeillas son de Rubis de granas & de alebandine / et las verdes son desm(er)alda de perides & crisolites / Et las neg(r)as son de onices & de geratices / et son todas assi p(ro)p(r)iame(n)t fechas que sembla q(ue) sean drechas vuas

Bibliografía[editar | modificar o codigo]

Vinclos externos[editar | modificar o codigo]