Galliguera

De Biquipedia
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Galliguera
Galligo y os mallos de Riglos
Administración
Estau
País Aragón
Comarca Alto Galligo
Municipios Candarenas, As Penyas de Riglos, Morillo de Galligo, Santolaria de Galligo, Ayerbe y Biscarrués
'
Cabecera {{{cabecera}}}
Capital Ayerbe
Localidatz {{{localidatz}}}
Chentilicio {{{chentilicio}}}
Cheolochía
Acceso
Ríos Río Galligo
Largaria
Orientación Ueste-Este
Cheolochía
Tipo
Macizo Depresión d'Ebro
Mapa

A Galliguera[1] ye una comarca natural no oficial definida por a val meya d'o Río Galligo desde a Guarguera, dica que o Galligo dentra en Cinco Villas. Ye decir dende o trampo en o que desaugua en o Galligo o río Guarga, en o termín municipal de Candarenas, pasando dimpués os mallos de Riglos y auguas ta abaixo, travesando os municipios d'as Penyas de Riglos, Morillo de Galligo, Santolaria de Galligo, Biscarrués, dica Ardisa, primer municipio cincovillense que trescruza o río.

Cheografía[editar | modificar o codigo]

En un sentido mas amplo puet entender-se a Galliguera como a ribera d'o Galligo en cheneral y toz os lugars y municipios que banyan as suyas auguas, entendendo asinas ista comarca a mayor escala, en a que se consideraría a Galliguera Alta l'actual comarca de l'Alto Galligo, y a Galliguera Baixa como la descrita antis. Seguntes l'Agrupación Folclorica Santa Cecilia de Chaca se describiría a comarca d'a siguient manera:[2]

A Galliguera ye un territorio, con capitalidat demografica y economica en Ayerbe, articulau por o cauz d'o río Galligo y conformau por todas aquellas tierras que, en o curso meyo d'o río (a o sud d'as sierras de Santo Domingo y Lobarre y dica a entibadera d'Ardisa), abocan as suyas auguas en o Galligo. Adintro d'iste territorio que incluye localidaz tan significativas como Morillo, Agüero, Ayerbe, Riglos u Lobarre, se troban as tierras que hemos denominau Baixa Galliguera. Ye ista una zona que engloba a os termins municipales d'as localidaz mas amanadas a o río Galligo y, a la vegada, en a zona mas plana y meridional d'a comarca. Istos municipios son os de Puent de Luna, Ardisa, Biscarrués y Santolaria de Galligo, en cuals termins s'incluyen atras localidades de menor peso poblacional como Erés, Casas d'Esper y Piedramorrera.

Caracteristicas socieconomicas[editar | modificar o codigo]

En a redolada d'a Galliguera, una zona rural con un clima suau pa l'interior debiu l'acción termoreguladora d'o propio río y meyanament accesible dende as capitals de Uesca, Zaragoza y atras amanadas, se i fan dende fa decadas actividaz esportivas y toristicas de turismo activo, como escalada, senderismo, rafting, piragüismo d'auguas bravas, hydrospeed, etc.[3] Asinas como turismo rural y de naturaleza,[4] actividaz propicias igualment dada a situación d'istos lugars.

Problematica medioambiental[editar | modificar o codigo]

A tamas d'estar una zona de turismo rural y activo important d'o prepireneu aragonés, se troba menazada por a construcción de l'entibo de Biscarrués que engaronaría gran parti d'a ribera d'o Galligo incluyindo a propia población de Biscarrués. Actualment y dimpués de mas de trenta anyos de pleitos,[5] o prochecto se troba encara en os tribunals a tamas d'a población d'os habitants d'a comarca,[6] pero con os refirmes a o prochecto d'atros sectors allenos a ella.[7]

Dende que prencipió iste conflicto a "Coordinadera Biscarrués - Mallos de Riglos", asociación d'afectaus autodefinida como ONG adedicada a la protección d'o río Galligo, amás d'a lucha contra a construcción d'o pantano de Biscarrués,[8] viene esfendendo as reivindicaciones d'os vecins d'a Galliguera debant de tal problematica. Dita organización treballa adintro d'a Coordinadera d'Afectaus por Grans Entibos y Trasvases, conoixida tamién como COAGRET.

Referencias[editar | modificar o codigo]