Fricativa palatal sonora
| Fricativa palatal sonora | ||
|---|---|---|
| ʝ | ||
Codificación
| ||
| N° d'orden en l'AFI: | 139 | |
| Entidat (dec): | ʝ | |
| Unicode (hex): | U+029D | |
| X-SAMPA: | j\ | |
| Braille: | ||
Soniu
| ||
A fricativa palatal sonora ye un soniu consonantico present en bellas luengas parladas. En l'AFI iste soniu se denota con o signo [ʝ] y o suyo equivalent en X-SAMPA ye j\.
Caracteristicas
[editar | modificar o codigo]- Ye una consonant fricativa, lo que significa que parti d'o suyo soniu ye produciu por una turbulencia d'aire; no nomás con as cuerdas vocals.
- O suyo punto d'articulación ye palatal, lo que significa que s'articula metendo a parti meya u posterior d'a luenga contra o paladar richido.
- Ye un fonema sonoro, lo que significa que as cuerdas vocals vibran mientres l'articulación d'o fonema.
- Ye una consonant oral, lo que significa que se permite que l'aire eslampe a traviés d'a boca y no a traviés d'o naso.
- Ye una consonant central, lo que significa que se produce deixando pasar l'aire sobre o centro d'a luenga y no pas por os cantos.
- O suyo mecanismo de fluxo de l'aire ye egresivo pulmonar, lo que quiere decir que s'articula exhalando aire dende os polmons, como a mayoría de sonius.
Presencia
[editar | modificar o codigo]En aragonés
[editar | modificar o codigo]En aragonés existe iste fonema y se representa con o grafema <y> en todas as suyas realizacions: ye ([ʝe]), ya ([ʝa]), yo ([ʝo]), yabos (['ʝaβos]), yera (['ʝera]), bayo (['baʝo]), mayo (['maʝo]), suyo (['suʝo]), aduya ([a'ðuʝa]), gayata ([ga'ʝata]), paseyo ([pa'seʝo]), veyer ([be'ʝer]), muyiba ([mu'ʝjβa]), trayeba ([tra'ʝeβa]), fuyir ([fu'ʝjr]), pueyo (['pweʝo]), naya (['naʝa]).[1]
Por razons morfolochicas y como excepción, s'escriben con <i> as variants d'o pronombre adverbial i/bi/ie, tanto en posición proclitica como enclitica: i eba (['ʝeβa]); meter-ie ([me'teʝe]).
S'escribe la secuencia <hi> por razons etimolochicas, tanto si se pronuncia como consonant /ʝ/ u como semiconsonant palatal [j]: hiato (['ʝato]), hialino ([ʝa'lino]), hialuronico ([ʝaluro'niko]), hierba ([ʝe'rβa]), hiedrera ([ʝe'ðrera]), hiena (['ʝena]), hieratico ([ʝera'tiko]), hiogloso ([ʝo'ɣloso]), ahier/ahiere ([a'ʝer]/[a'ʝere]). En termins con una consonantización consolidada, se permite a escritura con <y>: yerba, ayer.
Eixemplos en diferents luengas
[editar | modificar o codigo]| Idioma | Palabra | AFI | Significau | Notas | |
|---|---|---|---|---|---|
| Alemán | Jacke | [ˈʝäkə] | chaqueta | Se veiga fonetica de l'alemán | |
| Aragonés | aduya | [a'ðuʝa] | aduya | Se veiga fonetica de l'aragonés | |
| Castellano | sayo | [baj] | sayo | Se veiga fonetica d'o castellano | |
| Catalán | Balear | figuera | [fiˈʝeɾə] | figuera | Se veiga fonetica d'o catalán |
| Italiano | Meridional | figlio | [ˈfiʝːo] | fillo | Se veiga fonetica de l'italiano |
| Neerlandés | ja | [ʝaː] | sí | Se veiga fonetica d'o neerlandés | |
| Ruso | яма | [ˈʝämə] | clot | Se veiga fonetica d'o ruso | |
Referencias
[editar | modificar o codigo]- ↑ (an) Ortografía de l'aragonés. AAL