Ir al contenido

Fricativa palatal sonora

De Biquipedia
Fricativa palatal sonora
ʝ
Codificación
N° d'orden en l'AFI: 139
Entidat (dec): ʝ
Unicode (hex): U+029D
X-SAMPA: j\
Braille:
Soniu
  • {{{nota1}}}
  • A fricativa palatal sonora ye un soniu consonantico present en bellas luengas parladas. En l'AFI iste soniu se denota con o signo [ʝ] y o suyo equivalent en X-SAMPA ye j\.

    Caracteristicas

    [editar | modificar o codigo]
    • Ye una consonant fricativa, lo que significa que parti d'o suyo soniu ye produciu por una turbulencia d'aire; no nomás con as cuerdas vocals.
    • O suyo punto d'articulación ye palatal, lo que significa que s'articula metendo a parti meya u posterior d'a luenga contra o paladar richido.
    • Ye un fonema sonoro, lo que significa que as cuerdas vocals vibran mientres l'articulación d'o fonema.
    • Ye una consonant oral, lo que significa que se permite que l'aire eslampe a traviés d'a boca y no a traviés d'o naso.
    • Ye una consonant central, lo que significa que se produce deixando pasar l'aire sobre o centro d'a luenga y no pas por os cantos.
    • O suyo mecanismo de fluxo de l'aire ye egresivo pulmonar, lo que quiere decir que s'articula exhalando aire dende os polmons, como a mayoría de sonius.

    En aragonés

    [editar | modificar o codigo]

    En aragonés existe iste fonema y se representa con o grafema <y> en todas as suyas realizacions: ye ([ʝe]), ya ([ʝa]), yo ([ʝo]), yabos (['ʝaβos]), yera (['ʝera]), bayo (['baʝo]), mayo (['maʝo]), suyo (['suʝo]), aduya ([a'ðuʝa]), gayata ([ga'ʝata]), paseyo ([pa'seʝo]), veyer ([be'ʝer]), muyiba ([mu'ʝjβa]), trayeba ([tra'ʝeβa]), fuyir ([fu'ʝjr]), pueyo (['pweʝo]), naya (['naʝa]).[1]

    Por razons morfolochicas y como excepción, s'escriben con <i> as variants d'o pronombre adverbial i/bi/ie, tanto en posición proclitica como enclitica: i eba (['ʝeβa]); meter-ie ([me'teʝe]).

    S'escribe la secuencia <hi> por razons etimolochicas, tanto si se pronuncia como consonant /ʝ/ u como semiconsonant palatal [j]: hiato (['ʝato]), hialino ([ʝa'lino]), hialuronico ([ʝaluro'niko]), hierba ([ʝe'rβa]), hiedrera ([ʝe'ðrera]), hiena (['ʝena]), hieratico ([ʝera'tiko]), hiogloso ([ʝo'ɣloso]), ahier/ahiere ([a'ʝer]/[a'ʝere]). En termins con una consonantización consolidada, se permite a escritura con <y>: yerba, ayer.

    Eixemplos en diferents luengas

    [editar | modificar o codigo]
    Idioma Palabra AFI Significau Notas
    Alemán Jacke [ˈʝäkə] chaqueta Se veiga fonetica de l'alemán
    Aragonés aduya [a'ðuʝa] aduya Se veiga fonetica de l'aragonés
    Castellano sayo [baj] sayo Se veiga fonetica d'o castellano
    Catalán Balear figuera [fiˈʝeɾə] figuera Se veiga fonetica d'o catalán
    Italiano Meridional figlio [ˈfiʝːo] fillo Se veiga fonetica de l'italiano
    Neerlandés ja [ʝaː] Se veiga fonetica d'o neerlandés
    Ruso яма [ˈʝämə] clot Se veiga fonetica d'o ruso

    Referencias

    [editar | modificar o codigo]