Fonema postalviolar fricativo sonoro
A consonant fricativa post-alviolar sonora ye un fonema que se trascribe [ʒ] en l'AFI, una zeta latina minuscula con coda que provién d'as zetas medievals cursivas. En a notación romanica se representaba como [ž]. No se troba en aragonés, pero sí que se troba en catalán septentrional, en occitán y en francés. Existió en castellano medieval y encara existe en chodigo-espanyol. En muitas luengas se troba pero solapato con o correspondient sonito palatal.
Caracteristicas[editar | modificar o codigo]
- Ye una consonant oral pulmonica.
- Ye un sonito sivilant fricativo porque l'aire produce una turbulencia en o suyo paso por a boca.
- S'articula con a luenga dezaga d'os dients, quasi como tocando o paladar, pa modificar a columna d'aire que vien dende os pulmons.
- Ye un sonito sonoro porque fa vivrar as cuerdas vocals.
O Fonema postalviolar fricativo sonoro en aragonés[editar | modificar o codigo]
En aragonés actual no existe. A visión tradicional d'os filologos hispanicos representata por Rafael Lapesa ye que existió en aragonés medieval (baixo-medieval, porque en a mayor parte de l'Alta Edat Meya se produciba a evolución dende o latín tarraconense ta l'aragonés). Rafael Lapesa aplica o modelo d'evolución fonetica d'o castellano pa l'aragonés en a evolución d'a consonant d'as silabas GE, GI, IA, IO, IU en latín, en parabras patrimonials como chelar, chirar, chacer, chubo, que s'escribiban en a Edat Meya como gelar, girar, jazer, jubo. Manimenos Manuel Alvar ya daba eixemplos que en os elementos romances d'o latín notarial aragonés d'os sieglos XI y XII ya se pronunciaba africato xordo como o digrafo ch actual. Precisament en muitos textos medievals Sancho, que provién de SANCTEU, y tien o fonema /ch/ por un orichen diferent s'escribiba Sanio, Sanjo u Sango. Actualment se tien conoixencia de més documentación que amuestra que en aragonés medieval o fonema postalviolar fricativo sonoro, d'haber existito en l'alta Edat Meya, dende o sieglo XI ya heba evolucionato a lo fonema actual /tʃ/ d'a letra "ch".
Trasliteracions[editar | modificar o codigo]
En a trasliteración de parabras con este fonema en luengas eslavas que fan servir l'alfabeto cirilico se puet escribir en aragonés o digrafo zh: Zaporizhia, Zhupan; u o diacritico Ž: Župan, que por adaptación fonetica serían con ch, que representa o fonema més pareixito a l'orichinal.
Vinclos externos[editar | modificar o codigo]
- Informació acústica, del projecte "Els sons del català".