Estanyo (elemento)

De Biquipedia
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Articlo d'os 1000
Estanyo
IndioEstanyoAntimonio
Ge

Sn

Pb
Información cheneral
Nombre, simbolo, numero Estanyo, Sn, 50
Serie quimicaMetal d'o bloque p
Grupo, periodo, bloque 145, p
ColorColor griso u archent
Peso atomico 118.710 g·mol−1
Configuración electronica [Kr] 4d10 5s2 5p2
Electrons por capa 2, 8, 18, 18, 4
Propiedaz fisicas
FaseSolido
Densidat (a t.a.)(blanco) 7.365 g·cm−3
Densidat (a t.a.)(griso) 5.769 g·cm−3
Densidat en liquido en o p.f.6.99 g·cm−3
Punto de fusión505.08 K
(231.93 °C, 449.47 °F)
Punto d'ebullición2875 K
(2602 °C, 4716 °F)
Entalpía de fusión(blanco) 7.03 kJ·mol−1
Entalpía de vaporización(blanco) 296.1 kJ·mol−1
Calor especifica(25 °C) (blanco) 27.112 J·mol−1·K−1
Presión de vapor
P/Pa 1 10 100 1 k 10 k 100 k
at T/K 1497 1657 1855 2107 2438 2893
Propiedaz atomicas
Estatos d'oxidación4, 2, -4 (oxido anfoterico)
Electronegatividat1.96 (escala de Pauling)
Enerchías d'ionización 1ª: 708.6 kJ·mol−1
2ª: 1411.8 kJ·mol−1
3ª: 2943.0 kJ·mol−1
Radio atomico140 pm
Radio covalent139±4 pm
Radio de van der Waals217 pm
Atra información
Ordenación magnetica(griso) diamagnetico,[1] (blanco) paramagnetico
Resistividat electrica(0 °C) 115 nΩ·m
Conductividat termal(300 K) 66.8 W·m−1·K−1
Dilatación(25 °C) 22.0 µm·m−1·K−1
Modulo d'elasticidat50 GPa
Mod. elast. transversal18 GPa
Modulo de compresión58 GPa
Coeficient de Poisson0.36
Dureza Mohs1.5
Dureza Brinell51 MPa
Numero CAS7440-31-5
Isotopos mas estables
iso AN Vida MD ED (MeV) PD
112Sn 0.97% 112Sn ye estable con 62 neutrons
114Sn 0.66% 114Sn ye estable con 64 neutrons
115Sn 0.34% 115Sn ye estable con 65 neutrons
116Sn 14.54% 116Sn ye estable con 66 neutrons
117Sn 7.68% 117Sn ye estable con 67 neutrons
118Sn 24.22% 118Sn ye estable con 68 neutrons
119Sn 8.59% 119Sn ye estable con 69 neutrons
120Sn 32.58% 120Sn ye estable con 70 neutrons
122Sn 4.63% 122Sn ye estable con 72 neutrons
124Sn 5.79% 124Sn ye estable con 74 neutrons
126Sn traza 2.3×105 a β 0.380 126Sb

O estanyo (d'o latín < STAGNUM) ye un elemento quimico de numero atomico 50 y simbolo Sn situato en o grupo 14 d'a tabla periodica d'os elementos.

En l'Antiguedat os chacimientos d'estanyo d'Europa Occidental tenioron muita importancia, por eixemplo os de las miticas Islas Casiterides. Actualment mes d'a metat d'a producción mundial d'estanyo provién de chacimientos d'as costas d'o Sudeste Asiatico.

Denominacions[editar | modificar o codigo]

En os textos medievals se documentan as formas stan, stany y estany. Tamién en bel texto medieval se lei estanyi, en linia con ferri u esti. Derivada d'a forma medieval stany tenemos estanye en a parla local de Sarinyena, con vocal final atona de refirme tipica d'o proceso de castellanización.

A forma sin apocope estanyo la trobamos en Secreto Secretorum:

Et creçibles et animales pues asy es naçible cosa es cual quier cosa que es congelada enlas entranias de la tierra et enla fondura delos mares et enlas cueuas delos montes Et enlos inflamientos ençerrados delos uapores puyantes et delas humidades congeladas enlas cueuas en las cuales mas se ensenyorea el oro et la plata Et el aranbre et el fierro et el plomo et el stanyo et las piedras preçiosas et el coral et el alumbre et otras cosas semblantes las cuales son uistas et coneçidas[2]

L'acción de soldar con estanyo ye estanyar.[3]

Vinclos externos[editar | modificar o codigo]

Referencias[editar | modificar o codigo]

  1. Magnetic susceptibility of the elements and inorganic compounds, in Handbook of Chemistry and Physics 81st edition, CRC press.
  2. (an) Secreto Secretorum.
  3. (es) Ángel Ballarín Cornel: Diccionario del Benasqués. Institución Fernando el Católico, Zaragoza, segunda edición 1978. p 176.