Ángel Sanz-Briz

De Biquipedia
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Ángel Sanz-Briz
Información personal
Calendata de naixencia 28 de setiembre de 1910
Puesto de naixencia Zaragoza (Aragón)
Calendata de muerte 11 de chunio de 1980
Puesto de muerte Roma (Italia)
Ocupación diplomatico
Placa en memoria d'o diplomatico aragonés Ángel Sanz-Briz, qui salvó a bels mils de chodigos de l'Holocausto en Hongría en 1944. A placa la i caló o Concello de Madrit en a frontera d'a suya casa en a carrera Velázquez.

Ángel Sanz-Briz (Zaragoza, 28 de setiembre de 1910Roma, 11 de chunio de 1980) estió un diplomatico aragonés, que en 1944 contribuyó a salvar as vidas de bels cinco mil chodigos hongaros d'entre l'Holocausto, furnindo pasaportes espanyols, en primeras a os chodigos que alegaban tener orichen sefardita, y mas adebant, a cualsiquier chodigo perseguiu. Por ixos feitos, ye reconoixiu con o títol de Chusto entre as Nacions.

Biografía[editar | modificar o codigo]

Dimpués d'estudiar Dreito, dentró en a Escuela Diplomatica en 1933, rematando os suyos estudios poco antes de prencipiar a Guerra Civil Espanyola. Dimpués d'o escomencipio d'ista, s'enroló en as tropas franquistas. Rematada a guerra, obtenió o suyo primer destín diplomatico, como Engargau de negocios en O Caire (Echipto). En 1942, otenió o suyo segundo destín, poco dimpués d'o suyo matrimonio con adela Quijano, tamién como Encargau de negocios en a embaixada espanyola en Hongría, un Estau amanau ta l'Eixe, pero que no prauticaba as midas d'esterminio d'os chodigos que ya se yeran fendo en a resta d'a Europa ocupada por os nazis.[1] Manimenos, a tranquila vida de Sanz-Briz como encargau de negocios cambió de raso cuan Alemanya prenió o control d'Hongría, invadindo o país en marzo de 1944. Poco dimpués d'a invasión, o propio Adolf Eichmann se tresladó ta Hongría ta supervisar os plans d'exterminio d'a comunidat chodiga d'o país (bellas 750.000 personas).

Aduya a os sefarditas[editar | modificar o codigo]

Indignau por os plans nazis, Sanz-Briz obtenió d'o gubierno espanyol o premiso ta furnir documentos espanyols a os chodigos sefarditas que podese trobar y negociar con as autoridaz hongaras (titeres d'o gubierno alemán), o treslau ta un puesto seguro de ditas personas (en virtut d'un viello decreto de 1925 de Miguel Primo de Rivera, que manimenos heba circunduciu en 1931). Sanz-Briz protechió asinas as vidas de bels 5.200 chodigos, fendo servir a suya influencia y contactos (tamien os suyos diners, con qui sobornó a o gauleiter alemán) y tamién edificios logaus con os diners d'a embaixada que rotuló como "Anejo a la legación espanyola". Os metods que siguió los describió él mesmo en o libro Los judíos en Espanya (os chodigos en Espanya), de Federico Ysart:

Consiguié que o Gubierno hongaro autorizase a protección por parte d'Espanya de 200 chodigos sefarditas (...) Dimpués a fayena estió relativament fácil, as 200 unidaz que m'heban atorgau las torné en 200 familias; y as 200 familias se multiplicoron indefinidament, con o simple procedimiento de no expedir garra salvoconduto u pasaporte a favor d'os chodigos que levase un numero superior a lo 200.

Asinas, d'os 5.200 chodigos que podió salvar a suya vida, nomás bels 200 en yeran d'orichen sefardita. A finals de noviembre de 1944, o gubierno espanyol, dimpués d'a cayida de Budapest a mans de l'Exercito Royo, li ordenó d'albandonar o puesto y tresladar-se ta Suiza. Giorgio Perlasca, un veterán italiano d'a Guerra Civil Espanyola, ciudadán espanyol honorario, que heba estau aduyando a Sanz-Briz en as suyas fayenas de protección d'os chodigos, continó o suyo quefer fendo servir documentos d'identidat espanyols falsificaus por él mesmo, en os que declaraba que yera o cónsul espanyol en Budapest. Perlasca aconsiguió que os chodigos "espanyols" seguisen a salvo dica que o 16 de chinero de 1945 os sovieticos dentroron en Budapest.

Carrera posterior[editar | modificar o codigo]

Dimpués, Sanz-Briz continó a suya carrera diplomatica: os suyos destins estioron: San Francisco y Washington, DC (Estaus Unius), Lima, Berna, Bayona, Guatemala, Den Haag, Bruselas y Pekín (1973, an que estió o primer embaixador espanyol). En 1976 estió destinau ta Roma como embaixador d'Espanya debant d'a Santa Seu, an que morió l'11 de chunio de 1980.

O mesmo Sanz-Briz recontó as circumstancias por as que podió salvar a vida de tantos chodigos a Federico Ysart, qui lo deixó escrito en o suyo libro Los judíos en Espanya (1973).

Reconoiximiento[editar | modificar o codigo]

En 1991, o Museu de l'Holocausto Yad Vashem d'Israel premió a suya acción y reconoixió a os suyos hereus o títol de Chusto entre as Nacions, inscribindo o suyo nombre en o memorial de l'Holocausto.[2] En 1994 o gubierno hongaro li atorgó a títol postumo a Cruz d'a Orden d'o Merito d'a Republica Ongara.

A ixera d'Ángel Sanz-Briz en o cine[editar | modificar o codigo]

O film italiano "Perlasca, un eroe italiano" (Perlasca, un héroe italiano), de 2002, dirichito por Alberto Negrin y protagonizato por Luca Zingaretti y Amanda Sandrelli, con musica de Ennio Morricone, reculle a ixera que escomencipió Angel Sanz-Briz y que continó Giorgio Perlasca.

Se veiga tamién[editar | modificar o codigo]

Referencias[editar | modificar o codigo]

  1. J. Lacruz El ángel de Budapest. Calendata d'acceso: 2008. El periódico del Estudiante. El Periódico de Aragón. 2008.
  2. Ángel Sanz-Briz - Yad Vashem - official site (es)

Vinclos externos[editar | modificar o codigo]