Peirón

De Biquipedia
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Iste articlo tracta sobre os peirons que son monumentos relichiosos. Ta atros usos d'a parola «peirón», se veiga Peirón (desambigación).
Peirón d'as Almas en a dentrata de Codos.
Peirón en Cillas (Guadalachara).

Un peirón[1][2] ye una construcción en forma de columna de bels tres metros d'altaria feita de piedra picada u de tocho, dependendo d'as zonas, y con un cabalto a on que bi ha atras formas como cruces de fierro u esferas de piedra. Por un regular bi ha recholas policronadas con bel motivo relichioso (santo u virchen. Tamién bi ha eixemplars a on que bi ha estatuetas relichiosas adintro de concavidaz que fan de capiellas en cuenta de rechola u en atros casos una inscripción u res. Son muito comuns en as provincias de Guadalachara, Teruel y Zaragoza.

Etimolochía[editar | modificar o codigo]

Bi ha diferents etimolochía proposadas, una d'as mes comuns lo interpreta a partir d'una forma hipotetica *PETRONE(M)[3] en latín, parola formada a partir de PĔTRA ("piedra"), y d'o sufixo latín -O, -ŌNIS.

Joan Coromines considera que ye un celtismo con un significau orichinal pareixiu a "crucillada"[4] y relacionau con os toponimos Padrón y Padornelo.

Elementos[editar | modificar o codigo]

As parz d'un peirón son:

  • Base: escalereta perimetral de dos u tres escalons de piedra.
  • Columna: feita por un regular de piedra picada.
  • Capiella: ixamplamiento u estretura d'a columna, a on que bi ha a vegadas representacions relichiosas.
  • Cabalto: cruz de fierro u esfera de piedra.

Se troba peirons en os arredols d'os lugars chunto a camins y as suyas fins pueden estar:

  • Avisar d'a proximidat d'o lugar. En temporadas de nieus sirven pa trobar os camins que confluyen en un lugar y que alavez son tapaus.
  • Indicadors d'os termins municipals u os cabos d'as diferents propiedaz particulars.
  • Sucherir que la chent que pasa por ixe camín rece por veyer temas relichiosos representaus.
Estructura tipo de un peirón.

Referencias[editar | modificar o codigo]

Se veiga tamién[editar | modificar o codigo]