Pandicosa

De Biquipedia
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Pandicosa
Municipio d'Aragón
Escudo d'armas
Vista de Pandicosa
Vista de Pandicosa.
Entidat
 • País
 • Provincia
 • Comarca
Municipio
 Aragón
 Uesca
Alto Galligo
Partiu chudicial Chaca
Superficie 95,9 km²
Población
 • Total
 • Densidat

894 hab. (2013)
9,32 hab/km²
Altaria
 • Meyana

1.184 m.
Distancia
 • 93 km

enta Uesca
Alcalde Ricardo Laguna Belio
Codigo postal 22661
Chentilicio Panticuto/a[1]
Parroquial
 • Diocesi
 • Arcipestrau
 • Parroquia

Chaca
Biescas
Ntra. Sra. de l'Asumpción
Ríos Caldarés y río Bolatica
Coordenadas
Pandicosa ubicada en Aragón
Pandicosa
Pandicosa
Pandicosa en Aragón
Web oficial

Pandicosa (Panticosa en castellano) ye un municipio d'a provincia de Uesca situato en a comarca de l'Alto Galligo. A suya población ye de 894 habitants en una superficie de 95,9 km² y una densidat de población de 9,32 hab/km².

As chents de Pandicosa son conoixitas con o chentilicio de panticutos anque a suya embotada en a val ye a de "malcalzaus" u "mangarrotas".

Cheografía[editar | modificar o codigo]

Un prau en o lugar de Pandicosa

Se situga en a parti central d'a val de Tena chunto a os ríos Caldarés y Bolática a 1.184 metros d'altaria. D'antis mas formaba o Quinyón de Pandicosa chunto a O Pueyo de Tena y Oz de Tena. Hue forma un termin municipal independient chunto con O Pueyo (dende 1970) y os Banyos de Pandicosa.

Rodiata d'alteras montanyas, muitas d'ellas fan curiosas formas y ye por ixo que os habitants de Panticosa lis dan nombres como "a cara de Dios" (entre Piniecho y Baldairán), "o Indio", "o Triptico" u "a Forqueta ras Palomas" (en a zona de Telera) u a mas conoixita de totas, "a Muller Dormita" (entre Bucuesa y Lana Mayor), formando a suya capeza y naso Os Cuchitars, o peito Pena Nevera, a centura As Canals de Bucuesa, o chenullo Pala Rayos y o piet Pena Retona.

En iste municipio se troba a estación d'esquí d'Aramón Panticosa.

Historia[editar | modificar o codigo]

Os romanos ya conoixeban y aproveitaban as auguas termals de l'actual balneario de Pandicosa. Bi ha repuis d'un balneario romano de dificil acceso con monedas d'ofrenda d'a epoca d'Augusto y Tiberio.

A primera vegata que apareixe documentata Pandicosa ye en o sieglo XIII como capital d'o Quinyón de Pandicosa. Allora a ciudat se dividiba en cuatre vicos: o vico de Santa María que se trobaba a on hue ye a ilesia, o vico de San Salvador chunto a l'ermita d'o suyo nombre (actual fosal) y os vicos de Sus (actual "ro Vico") y d'Exena que desapareixió chunto a la suya ermita en o sieglo XV.

Alifonso XII iba muito ta o balniario moderno de Pandicosa y esto esplica parte d'a decoración d'o complexo hotelero.

Parla[editar | modificar o codigo]

A parla panticuta ye a forma millor conservata y mas viva de l'aragonés tensino.

Nombre[editar | modificar o codigo]

O suyo nombre puet venir d'o latín FONTICOSA con influencia fonetica basca que por no tener F- inicial a sobén la adapta ta p- como en pago, cosa que se vei tamién en l'aragonés pantasma. A forma con -nd- la documentó como minoritaria Francho Nagore cuan fació a tesi sobre l'aragonés local y ye documentata en unos textos medievals entre 1425 y 1450.

Demografía[editar | modificar o codigo]

Evolución demografica
2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011
- - - 613 - - - - -

2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
- - - - - - - 784 -

2021 2022 2023 2024 2025 2026 2027 2028 -
- 887 - - - - - - -

1990- : población de dreito.
Fuent: Intercensal en l'INE, Series de población en l'INE y Relación d'unidatz poblacionals en l'INE.

Administración[editar | modificar o codigo]

Reparto de concellers[editar | modificar o codigo]

Eleccions municipals[2]
Partiu 1979 1983 1987 1991 1995 1999 2003 2007 2011 2015 2019
Partido Popular - 4 - 3 5 5 3 3 4 5 4
Partido de los Socialistas de Aragón 3 1 4 0 2 2 4 4 3 2 3
Partido Aragonés - 1 1 0 0 - - - 0 - -
Independients 2 1 - 4 - 0 - - - - -
Centro Democrático y Social - - 2 0 - - - - - - -
Unión de Centro Democrático 2 - - - - - - - - - -
Total 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7

Alcaldes[editar | modificar o codigo]

Lista d'alcaldes
Lechislatura Nombre Partiu politico
19791983 José María Lapuente Laguna [3] Independient
19831987
19871991
19911995
19951999 Luis Guillén Calvo Partido Popular
19992003 Luis Guillén Calvo Partido Popular
20032007 José Luis Pueyo Belío Partido de los Socialistas de Aragón
20072011 José Luis Pueyo Belío Partido de los Socialistas de Aragón
20112015 Ricardo Laguna Belío [4] Partido Popular
20152019 Ricardo Laguna Belío Partido Popular
20192023
20232027 Jesus Maria Uriz Zuloaga [5] PP

Molimentos[editar | modificar o codigo]

Ilesia parroquial.

A Ilesia de Nuestra Sinyora de l'Asumpción de Pandicosa ye adedicata a l'Asumpción de Nuestra Sinyora, estando-ne la suya ilesia parroquial.[6] D'estilo gotico tardano (sieglo XII) tien planta rectangular y tres naus desapartatas l'una de l'atra por columnas celindricas. O retablo mayor se fació en o sieglo XVIII, anque se cremó cuasi de raso en 1978. Atros retablos intresants son os d'os Santos Fundadors, Inmaculata (sieglo XVIII, tamién cremato graument en o incendio de 1978), d'o Rosario (sieglo XVII), de Sant Lorient (sieglo XVI) y d'a Epifanía (sieglo XV). A ilesia ye protechita legalment dende 2002 con a suya declaración como Bien d'Intrés Cultural.[7]

Bi ha tres ermitas en Pandicosa adedicatas a Sant Salvador, Sant Per y Sant Chuan.

Entre a resta de construccions d'a villa destacan a Fuande de ro Vico d'os sieglo XIX u los puents Viello sobre o Caldarés y A Zoche sobre o río Bolatica.

Son a-saber-las as fuents (localment fuandes) que se troban arredol de Pandicosa como son Fuenfría d'Ordicuso a Fuent de Yenefrito, Escalar-La Laguna u Fuent Salata.

Gastronomía[editar | modificar o codigo]

Personalidaz naixitas de Pandicosa[editar | modificar o codigo]

Referencias[editar | modificar o codigo]

Bibliografía[editar | modificar o codigo]

Vinclos externos[editar | modificar o codigo]


Lugars d'o municipio de Pandicosa
Os Banyos de Pandicosa | Pandicosa | O Pueyo de Tena