Chenova

De Biquipedia
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Chenova
Zena
Genova
Localidat d'Italia
Bandera Escudo d'armas
Puerto de Chenova, con barcos a vela
Puerto de Chenova, con barcos a vela.
Estau
 • Rechión
 • Ciudat metrop.
 Italia
Liguria
Chenova
Superficie 243,60 km²
Población
 • Total
 • Densidat

558 745 hab. (2018)
2.495 hab/km²
Altaria
 • Meyana

19 m.
Alcalde Marco Doria
Codigo postal 16121–16167
Prefixo 010
Codigo ISTAT
Codigo catastral
010025
D969
Chentilicio Chenovés/a[1] (en ligur: zeneixi)
Fiestas 24 de chunio
Patrons Sant Chuan Baptista
Coordenadas
Chenova ubicada en Italia
Chenova
Chenova
Chenova en Italia
Web oficial

Chenova (Zena en ligur, Genova en italiano y oficialment) ye una comuna italiana en a rechión de Liguria, que ye a capital d'a suya rechión y tamién d'a ciudat metropolitana de Chenova. Ye a o canto d'a mar Mediterrania, en o golfo de Chenova.

Tien una superficie de 243 km², una población de 611.683 habitants (en 2008) y una densidat de población de 2.517,21 hab/km². Ye o puerto mas important d'Italia y ye o segundo puerto d'a mar Mediterrania dimpués d'o de Marsiella, en Francia.

A ciudat creixió en o sieglo XX, incorporando muitos municipios amanatos, y hue tien 71 unidaz urbanas, dimpués de que s'han adhibito 25 municipios.

Toponimia[editar | modificar o codigo]

En aragonés medieval s'escribe Genova, Genua, Genoa, con atras variants ortograficas, d'astí os chentilicios Genoveses u Chenueses.

En o "Libro d'as Marabillas d'o Mundo" trobamos Genoa y o chentilicio Genoeses:

Et se dubda assi fuerme(n)t el lue(n)go cami(n)o [/] Si p(re)nden lures m(er)cad(e)rias a lisla de cathay q(u)i es mas c(er)ca / Et si no es pas tan c(er)ca q(ue) no c(on)uie(n)ga met(er) .xj. meses o xij. a yr por mar & por t(ier)ra de jenoa / o de venecia ata cathay Et encora es la t(ier)ra de p(re)stre joh(an) mas luein / muchas jornadas los m(er)cad(e)ros q(u)i van p(ar)dalla passan por p(er)sia & van a vna cibdat q(ue) ha nombre h(er)mopola /

En a "Gran Cronica d'Espanya" trobamos o chentilicio ginoueses:

La armada del rey de castiella sta(n)do guardando la mar et staua(n) hi .l. galeas de ginouesses et de castellanos .x. galeas et de arago(n). et aq(ue)stos era(n) de guerra

Tamién en as actas d'as Corz d'Alcanyiz de 1436:

item, pennas genuesas, cada vestir, cuadro dines

Cheografía[editar | modificar o codigo]

A ciudat de Chenova se troba situata a o canto d'o golfo de Chenova, que fa parte d'a mar Ligur y, a o suyo traviés, d'a mar Mediterrania. Os monts Apenins prencipian chusto a o norte d'a ciudat, que amás ye amanata a la plana d'o río Po.

Mugas[editar | modificar o codigo]

O suyo termin municipal muga con os termins de Arenzano, Bargagli, Bogliasco, Bosio, Campomorone, Ceranesi, Davagna, Masone, Mele, Mignanego, Montoggio, Sant'Olcese, Sassello, Serra Riccò, Sori y Tiglieto.

Historia[editar | modificar o codigo]

Chenova tien una ampla historia. Estió una ciudat d'os ligurs, y os cartachineses la destruyoron en 209 aC. Fue reconstruita dimpués d'a suya incorporación a l'Antiga Roma.

En 932 una flota de piratas musulmana la conquirió y la espulló.[2]

En a Edat Meya, Chenova estió una "Republica maritima", a Republica de Chenova, construita sobre o comercio maritimo. Dominó as islas de Cerdenya y Corcega, aliata primero con a Republica de Pisa y dimpués en solitario, dimpués de bellas luitas con os pisans. En 1453, a conquiesta de Costantinoble por l'Imperio Otomán estió un golpe cerenyo ta Chenova.

Dica istas calendatas, Chenova estió aliata con Espanya, a qui dió aduya militar, en especial maritima. Estió tamién un important puesto en o camín espanyol, ta portiar tropas d'Espanya ta Flandres por a mar Mediterrania.

En 1815 estió decidito en o Congreso de Viena que s'adhibise a lo Reino d'o Piamonte, feito que significó dimpués que s'adhibise a Italia.

Estió una important base militar d'a Regia Marina italiana en o sieglo XX, especialment mientres a Segunda Guerra Mundial.

Esportes[editar | modificar o codigo]

En chenova tién a suya seu a Federación Internacional de Baloncesto (FIBA). O fútbol ye representato prencipalment por 2 equipes: a Genoa Cricket and Football Club y por a Union Calcio Sampdoria.

Administración[editar | modificar o codigo]

Alcaldes[editar | modificar o codigo]

Lista d'alcaldes
Lechislatura Nombre Partiu politico
19461948 Giovanni Tarello Partito Comunista Italiano
19481951 Gelasio Adamoli Partito Comunista Italiano
19511960 Vittorio Pertusio Democrazia Cristiana
19601961 Nicio Giuliani Comisario extraordinario
19611965 Vittorio Pertusio Democrazia Cristiana
19651966 Augusto Pedullà Democrazia Cristiana
19661966 Giuseppe Franzè Comisario extraordinario
19661971 Augusto Pedullà Democrazia Cristiana
19711975 Giancarlo Piombino Democrazia Cristiana
19751985 Fulvio Cerofolini Partito Socialista Italiano
19851990 Cesare Campart Partito Repubblicano Italiano
19901992 Romano Merlo Partito Socialista Democratico Italiano
19921993 Claudio Burlando Partito Democratico della Sinistra
19931993 Alfio Lamanna Partito Repubblicano Italiano
19931993 Vittorio Stelo Comisario prefecticio
19931997 Adriano Sansa Independient d'ezquierdas
19972007 Giuseppe Pericu Democratici di Sinistra
20072012 Marta Vincenzi Partito Democratico
2012 Marco Doria Centro-ezquierda

Localidaz achirmanatas[editar | modificar o codigo]

Vinclos externos[editar | modificar o codigo]

Referencias[editar | modificar o codigo]

  1. (an) Diccionario ortografico de l'aragonés (Seguntes la Propuesta Ortografica de l'EFA). Versión preliminar. Estudio de Filología Aragonesa. ISSN 1988-8139. Octubre de 2022.
  2. (es) Lucien Musset: Las invasiones. El segundo asalto contra la Europa cristiana. Editorial Labor, S.A., Barcelona, 1982, 1a reimpresión, p.102. ISBN 84-335-9321-8


Comunas d'a ciudat metropolitana de Chenova
Arenzano | Avegno | Bargagli | Bogliasco | Borzonasca | Busalla | Camogli | Campo Ligure | Campomorone | Carasco | Casarza Ligure | Casella | Castiglione Chiavarese | Ceranesi | Chiavari | Cicagna | Cogoleto | Cogorno | Coreglia Ligure | Crocefieschi | Davagna | Fascia | Favale di Malvaro | Fontanigorda | Chenova | Gorreto | Isola del Cantone | Lavagna | Leivi | Lorsica | Lumarzo | Masone | Mele | Mezzanego | Mignanego | Moconesi | Moneglia | Montebruno | Montoggio | Ne | Neirone | Orero | Pieve Ligure | Portofino | Propata | Rapallo | Recco | Rezzoaglio | Ronco Scrivia | Rondanina | Rossiglione | Rovegno | San Colombano Certenoli | Sant'Olcese | Santa Margherita Ligure | Santo Stefano d'Aveto | Savignone | Serra Riccò | Sestri Levante | Sori | Tiglieto | Torriglia | Tribogna | Uscio | Valbrevenna | Vobbia | Zoagli