Carachais

De Biquipedia
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Carachais
Къарачайлыла
Patriarcas quarachais en o sieglo XIX
Población total
300.000
Rechions con comunidaz importants
Cazaquistán
Rusia
Turquía
Estaus Unius
Siria
Idiomas
Quarachai y ruso
Relichión
Islam

Os carachais (en quarachai Къарачайлыла) son un grupo etnico que habita a ladera nord-este d'o Caucas, en a cuenca superior d'o río Kubán. Charran una luenga turquica pareixita a lo balcar y son de relichión musulmana sunnita que siguen a escuela Hanafí, encara que dica o sieglo XX manteneban costumbres pagans como o culto a las piedras sagratas. En 1989 yeran 156.000 individuos.

Luenga[editar | modificar o codigo]

Dende metat d'a decada de 1920 encomenzó o proceso de creyación d'un stándard común pa o Quarachai y o Balcar, luengas u codialectos turquicos d'a branca quipchac estreitament emparentatos. En 1925 s'escribiba en alfabeto latino, pero en 1938 as autoridaz sovieticas cambeyoron l'alfabeto latino en o alavez que s'escribiban as luengas turquicas d'a ex URSS por o cirilico porque veyeban un periglo fer servir o mesmo alfabeto que en a Turquía kemalista.

Historia[editar | modificar o codigo]

Como en o caso d'os Balcars, d'alcuerdo con a teoría mes acceptata a suya etnochenesi sería en cumans que se refuchioron en o Caucas fuyindo d'os mongols que los heban invadito en o sieglo XIII. En o Caucas haberban absorbito restos d'o pueblo alano aligatos con os cumans.

Dende o sieglo XVII y prencipios d'o sieglo XVIII son musulmans. En 1922 fue proclamata a Oblast autonoma de Carachaievo-Cherquesia, que en 1926 de dividió en dos unidaz deseparatas.

En agosto de 1942 os alemans plegoron a lo mont Elbrús. Con l'aduya d'os tartaros panturquistas refuchiatos en Turquía se formó o comité Nacional d'o Caucaso d'o Norte, con a intención d'aplegar a los carachais y balcars en una mesma demarcación territorial (os sovieticos no la heban feita porque a presencia d'un relieve como o Elbrús no permite comunicacions dreitas). Manimemos enantes de cabo d'anyo os alemans habioron d'evacuar a zona por a derrota en Stalingrado, que no lis permitiba defender as posicions en o Caucas y a Mar Negra. En represalia en noviembre de 1943 as autoridaz sovieticas deportoron en masa a los carachais t'Asia Central, y o 8 de marzo de 1944 facioron lo mesmo con os balcars. No en tornarían dica 1957, y a diferencia d'o que se desbinió en Inguixetia u Crimea, o suyo territorio no fue ocupato por nacionalidaz vicinas. A Oblast de Carachaievo-Cherquesia fue restablita. No fuoron formalment "rehabilitatos" dica noviembre de 1989. En 1990 se proclamó a Republica Carachai en acto merament formal, pus no tienen reconoiximiento oficial de Rusia ni d'atros estatos.

Bibliografía[editar | modificar o codigo]