Cantabro (parla)

De Biquipedia
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Ista pachina ha menester d'una revisión por un corrector ta amillorar a suya ortografía, a suya gramatica u o suyo vocabulario.
Cantabro
Cántabru

Muga d'a fonetica d'o montanyés
Localización cheografica
Estau {{{estau}}}
País {{{país}}}
Rechión {{{rechión}}}
Parlau en Cantabria
Lugars principals
Estatus
Atras denominacions Montanyés
Charradors
Oficial en {{{oficial}}}
Reconoixiu en {{{reconoixiu}}}
Regulau por
Vitalidat
Literatura
Escritors principals
Rasgos dialectals Transición enta o castellano
Clasificación lingüistica
Indoeuropea
ISO 639-1 {{{iso1}}}
ISO 639-2
ISO 639-3
SIL

O cantabro u montanyés (cántabru, en cantabro) ye a parla tradicional d'a metat occidental de Cantabria y d'as zonas d'a Valle del Pas y d'a Valle de Soba en a parte oriental y seguntes a tesi de Francisco García González tamién as parlas d'os concellos asturianos de Peñamellera Alta, Peñamellera Baxa y Ribedeva y valle de Pendueles.[1]. Se clasifica en l'astur-leyonés, en a suya branca oriental (chunto con l'asturiano oriental), y ye en un proceso abanzato de substitución por part d'o castellano. O cantabro u montanyes fa part d'unas parlas de transición enta o castellano.

, A Unesco o incluyó en 2009 en o  suyo "libro royo" de luenguas en periglo como "en periglo claro de desaparición".

Con tot y con ixo, tien una presencia semanal en un periodico cántabru o Diario de Cantabria a on en a sección mugu se espublizan articlos en ista modalidat astur-leyonesa

A asoziazión que se dedica a la suya defensa ye conoixida como alcuentro.

Como quedaba amostrau denantes ye una d´as variedaz con mas diglosia en o Estau español y ha sufierto muitos ataques dende as instituzions que no tienen garra voluntad de reconoixer a suya existencia , como a Conseyeria que deció qu´al igual que pasaba en atros puestos d´o Estau, o español que se charra en Cantabria, encara que presente rasgos identificadors propios , dengún no puet afirmar que se trate ni de garra luenga u mesmo dialeuto, sino que forma una fabla cantabra " . Amostrau en o borrador d´o informe , que se troba en os vinclos externos d´iste articlo

Denominación[editar | modificar o codigo]

Una denominación tradicional de muito ye a de "montañés", relacionau con l'antiga entidat territorial de "La Montaña". Manimenos a denominación de "montañés" fuera de l'ambito local ye poco funcional, porque esta parola significa en idiomas iberorromanicos "habitador de cualsiquier montanya", y no especificament d'a cordelera Cantabrica. Actualment s'empenta a denominación de "cantabro" dende ambients de defensa d'as variants astur-leyonesas, pero no ye una denominación tradicional.

Fonetica[editar | modificar o codigo]

  • Palatalización d'a L- inicial latina, como en tot l'astur-leyonés.
  • A o final s'articula muito zarrata, convertindo-se en u (o solo caracter que se conserva con vitalidat actualment): hornu ("forno"), cierzu ("cierzo").[2]
  • Aspiración d'a F inicial latina, cuasi asimilable a la j, coincidindo con o castellano medieval y con o extremenyo: hayar ("trobar"), haz ("él fa"), hornu ("forno").[2]

Morfolochía[editar | modificar o codigo]

A tercera persona d'o present d'indicativo pierde a -e final: haz, diz, quier, convién. Esto ye extensible a la segunda persona d'o imperativo.[2]

Lexico[editar | modificar o codigo]

O lexico d'o montanyes presenta elementos comuns con l'asturiano con o que comparte espacio en a Cordelera Cantabrica: braña ("estiva"), cevilla, fivula, cuchu ("fiemo"), cultus, bigaru (un gasteropodo de medio intermareal), basna/basña ("cesta"), nial ("niedo").[2]

Referencias[editar | modificar o codigo]

  1. El asturiano oriental. Boletín Lletres Asturianes nº7 p44-56
  2. 2,0 2,1 2,2 2,3 Dialectos leoneses. Tomo d'a enciclopedia Espasa sobre Espanya. pach 428.

Vinclos externos[editar | modificar o codigo]


Variants orientals de l'astur-leyonés
Asturiano oriental | Montanyes u Cantabro | Leyonés de la Montanya Oriental

Borrador del Informe de la Consejería de Cultura sobre la declaración del Patrimonio Lingüístico Cántabro


Variants y denominacions de l'astur-leyonés en diferents demarcacions administrativas.
Asturiano | Leyonés | Mirandés | Montanyes u cantabro