Diferencia entre revisiones de «Segunda Guerra Mundial»

De Biquipedia
Contenido eliminado Contenido añadido
Sin resumen de edición
Linia 262: Linia 262:
* {{fr}} [http://www.seconde-guerre.com/ A Segunda Guerra Mundial], cronolochía.
* {{fr}} [http://www.seconde-guerre.com/ A Segunda Guerra Mundial], cronolochía.
* {{fr}} [http://www.1939-45.org/ ''1939-1945''].
* {{fr}} [http://www.1939-45.org/ ''1939-1945''].
* {{ca}} [http://traduccionssimoneweil.cat/pdf/larrelament L'arrelament (Simone Weil)]


== Referencias ==
== Referencias ==

Versión d'o 17:03 18 chi 2011

Articlo d'os 1000

Plantilla:Batallas

Tropas de l'Exercito estatounitense camín ta a placha d'Omaha Beach, en o desembarco de Normandía o 6 de chunio de 1944. Fotografía de Robert Cappa.
Junkers Ju-87, uno d'os primers avions de bombardeyo tactico d'a Luftwaffe alemana, elemento clau en a Blitzkrieg d'a Wehrmacht en as primeras anyadas d'a guerra.
Esfensas d'o Exercito britanico contra o Deutsches Afrika Korps en a Primera batalla de l'Alamein, o 17 de chulio de 1942.

A Segunda Guerra Mundial estió una guerra que duró dende 1939 a 1945 entre a mayor parte d'os países independients en ixas calendatas, y en que habió batallas en Europa, Asia, Africa, America y Ocianía, con batallas en tierra, mar y aire. Dica hue, ye a guerra mas mortifera d'a Historia, con mas de 65.000.000 de muertos, en zifras conservadoras.

As prencipals batallas estioron en Europa, norte d'Africa y en o sector de l'Ocián Pacifico.

A guerra s'inició o día 1 de setiembre de 1939 con a invasión de Polonia por o Tercer Reich, encara que atros dicen que prencipió o 3 de setiembre, con a declaración de guerra de Francia y o Reino Unito contra o Tercer Reich. T'atros, prencipió en China en 1937 con o clamato Incident d'o puent de Marco Polo y a invasión de China por o Chapón. T'atros encara, a Guerra Civil Espanyola en 1936 ye una d'as guerras predecesoras d'a Segunda Guerra Mundial, como l'anexión d'Austria (Anschluss) y de Checoslovaquia en 1938 dimpués d'os ditos Pactos de Munich.

A guerra remató o 2 de setiembre de 1945 con a rendición incondicional d'o Chapón, y supuso a desaparición d'as ideyas politicas d'o nazismo en Alemanya, d'o faixismo en Italia y d'o militarismo expansionista en o Chapón. A mas, anque se creyó a Organización d'as Nacions Unitas, a Guerra Fría entre os Estatos Unitos y a Unión Sovietica dividió Europa en as siguients 50 anyadas. Tamién dio un empentón a un proceso de descolonización d'os territorios colonials europeus, que rematarba en os anyos 1960. Tamién ye important porque en os clamatos Chudicios de Nuremberg y en atros semilars s'asentoron os alazetz d'o Dreito Penal Internacional.

A Segunda Guerra Mundial estió a primer gran guerra ideyolochica d'a historia, o que explica d'una parte os variatos procesos de colaboracionismo con os ocupants alemans u italians, d'atra parte a existencia d'una Resistencia alemana a o nazismo en plena guerra y, en fin, la direción centralizata d'os partitos comunistas d'Europa por o Partito Comunista d'a Unión Sovietica y o suyo papel en contra d'a guerra dica a Operación Barbarroya (a invasión alemana d'a Unión Sovietica) en 1941 y a favor d'a guerra contra o Tercer Reich dimpués.

Estió amás una guerra con prous crimens de guerra, comesos por totz os países, encara que os prencipals crimens de guerra y crimens contra a Humanidat estioron obra d'o nazismo, como os campos d'exterminio nazis, u o esterminio masivo d'a población chitana, chodiga (Shoah) u eslava, u grupos de población como os homosexuals, os Testimonios de Cheová u os disminuyitos siquicos, amás d'atras vitimas (como bells centenars d'aragoneses refuixiatos en Francia dimpués d'a Guerra Civil Espanyola). O exercito chaponés estió responsable de fer mortaleras en China u violacions sistematicas de mullers, un crimen tamién que l'Exercito Royo cometió sistematicament dende a suya dentrada en territorio alemán en as dos zagueras anyadas d'a guerra. Antiparte, a Luftwaffe alemana estió a primera en bombardeyar poblacions civils, como en Londres u en Coventry (apareixió a expresión coventrizar una ciudat) u Rotterdam, estioron a Royal Air Force britanica y a United States Army Air Forces estatounitense os prencipals autors de bombardeyos masivos con napalm en as ciudatz alemanas, como Hamburgo u Dresde, y chaponesas, con o lanzamiento de dos bombas atomicas en Hiroshima y Nagasaki, en o primer (y dica hue, unico) uso d'una bomba atomica contra poblacions civils.

Causas d'a Segunda Guerra Mundial

Territorios perditos por Alemanya seguntes as clausulas d'o Tractato de Versailles.

Articlo prencipal Causas d'a Segunda Guerra Mundial.

Ye difícil fer una relación exacta d'as causas d'a guerra, pero ye posible recollir as causas prencipals, seguntes a mayor parte d'os historiadors, que se remontan a os zaguers momentos d'a Primera Guerra Mundial.

Istas causas son:

Tractato de Versailles y tractatos complementarios

A firma d'o Tractato de Versailles, en o Salón d'os Mirallos d'o castiello de Versailles, en un quadro d'o pintor William Orpen.

Articlos prencipals Tractato de Versailles, Tractato de Saint-Germain-en-Laye, Tractato de Trianon.

En os zaguers intes d'a Primera Guerra Mundial, o Imperio alemán yera a o limite d'as suyas posibilidatz melitars. O país yera acotolato dimpués de cinco anyadas de guerra, encara que os melitars aplicoron a censura ta privar que a situación melitar fuese conoixita en a retaguardia, encluyendo-ie o propio Gubierno civil. O Exercito alemán ocupaba en ixas calendatas muitos territorios en Europa, encluyendo partes de Francia y amás gran parte de Belchica.

O 27 de setiembre de 1918 o Alto mando alemán, formato por Paul von Hindenburg y Erich Ludendorff, pidió a o suyo Gubierno un armisticio inmediato con os Aliatos, basato en as propuestas d'o president d'os Estatos Unitos Woodrow Wilson, os clamatos 14 puntos. Asinas, o Gubierno alemán conoixió que a guerra yera perdita, pero no pas encara a población civil.

Con os primers contactos entre os belicherants, os Aliatos desichioron a modificación d'a estructura interna d'o rechimen politico alemán, pero os melitars, con Ludendorff a o frent, s'oponioron, y Ludendorff dimitió d'o suyo cargo, afirmando publicament que Alemanya ganaba a guerra pero que a traiduría d'os civils imposibilitaba a vitoria. Naixeba asinas a falordia d'a punyalada por a espalda, uno d'os elementos mitolochicos en o futuro d'o nazismo.

As primeras noticias d'a posible paz plegoron a Kiel, a seu d'a Kaiserliche Marine, y o vicealmirant Reinhard Scheer decidió salir a combatir contra a Royal Navy por zaguera vez, ta mantener a honor melitar de l'armata. Sindembargo, os marineros, que ya conoixeban as noticias d'a paz, s'oponioron, en o clamato motín de Kiel. O 4 de noviembre de 1918, os mariners formoron un Soviet, liberoron a os presos y inicioron a revolución, cantando A Internacional. A situación s'estenió a tota Alemanya, y o kaiser Guillermo II d'Alemanya abdicó. O 9 de noviembre yera proclamata a Republica y o SPD, a socialdemocracia alemana, formaba Gubierno, con a misión de negociar a paz con os Aliatos.

A insistencia de Francia en o revanchismo contra Alemanya fació que as reunions d'as negociacions d'o Tractato de Versailles se fesen en o castiello de Versailles, en o mismo salón d'os Mirallos an que se proclamó en 1871 o Imperio alemán dimpués d'a redota de Francia en a Guerra Franco-prusiana. Francia heba perdito en a guerra muitas vidas, y temeba a posibilidat de recuperación d'Alemanya, por o que insistió en l'aprebación de reparacions de guerra, a pagar por os alemans. A mas, os franceses ocuporon parte d'o territorio alemán, dica o río Rin (a Renania), y bells territorios en a marguin dreita d'o río.

Republica de Weimar: Alemanya dimpués d'o Tractato de Versailles.

Alemanya, dimpués d'enronar-se o país con as luitas revolucionarias y con l'albandono por l'Exercito alemán d'o frent de guerra, no teneba posibilidatz d'esfensa, por o que sinyó o Tractato, por o que, seguntes as clausulas suyas, o país cedeba importants territorios en Europa, amás de totas as suyas colonias en Africa, Asia y Oceanía. Alemanya cedeba:

Atras clausulas d'o Tractato impediban que a Reichswehr, l'exercito d'Alemanya, tenese mas de 100.000 soldatos, ni aviación melitar ni carros de combate, y o servicio melitar obligatorio fue abolito. Se consideraba que Alemanya (y os suyos aliatos, as Potencias Centrals) yeran os unicos responsables d'a guerra, y Alemanya pagaría indemnizacions de guerra ta resarcir a d'atros países (Francia en especial) por os danyos que heba provocato en a guerra, comprendidas as pensions a os feritos y veterans de guerra.

A desmembración d'o Imperio Austro-Hongaro dimpués d'o Tractato de Trianon.

Se firmoron atros tractatos con a resta d'os perdedors d'a guerra, con clausulas pareixitas, encara que menos draconianas: o Tractato de Saint-Germain-en-Laye con Austria (que perdió totz os territorios de l'Imperio Austro-Hongaro que no yeran de luenga alemana); o Tractato de Trianon con Hongría; y atros con Bulgaria y Turquía.

Sí fueron duras as condicions con l'antigo Imperio Austro-Hongaro:

Tamién se prohibió a unificación d'Austria con Alemanya y o servicio melitar obligatorio en Austria.

A crisis d'a democracia en Alemanya

Articlo prencipal Republica de Weimar. O 9 de noviembre de 1918, o deputado socialista Philipp Scheidemann proclamó a Republica en o palacio d'o Reichstag en Berlín; dos horas dimpués, o socialista Karl Liebknecht proclamó una Republica socialista; o mesmo día, o prencipe Maix von Baden cedió os suyos poders como zaguer canciller d'o Reich a o socialista Friedrich Hebert. I habió luchas entre os socialdemocratas moderatos y o Spartakus Bund u Liga espartaquista, l'ala cucha d'a socialdemocracia, y Hebert s'alió con o cheneral Wilhelm Groener, o sucesor de Erich Ludendorff como chefe de l'exercito, ta reprimir a os espartaquistas y ta no reformar l'exercito alemán. Asinas, o 23 de noviembre Hebert pidió aduya ta reprimir un motín en Berlín, reprimito con violencia, y os espartaquistas y d'atros miembros de l'ala cucha d'o Socialdemokratische Partei Deutschlands u SPD establioron un partito comunista, o Kommunistische Partei Deutschlands u KPD (o suyo primer nombre estió Kommunistische Partei Deutschlands (Spartakus Bund)).

Dende chinero dica chulio, bi habió en o país una luita contra os espartaquistas, que proclamoron a Republica Sovietica de Bavera en Múnich. O 15 de chinero morioron asesinatos Rosa Luxemburg y Karl Liebknecht, y Hebert cedió o chudicio por ista represión a os tribunals melitars, que dictoron sentencias muy suaves. En a represión destacó o cheneral Walther von Lüttwitz (que en 1920 colaboró en un intento de golpe d'estato, o clamato Putsch de Kapp) y o suyo Freikorps.

En istas condicions, parte d'a sociedat alemana (os sectors mas nacionalistas) pensaba que o rechimen politico establito dimpués d'o Tractato de Versailles, a Republica de Weimar, yera resultato d'una traiduría a o país por parte d'os chodigos (beluns d'os politicos d'o rechimen republicán n'eran), d'os comunistas y d'os capitalistas, coaligatos entre sí contra o pueblo alemán. Y que o Tractato de Versailles y os suyos tractatos complementarios yeran a culpa d'a situación d'Alemanya.

Walther Rathenau, o menistro d'Asuntos Esteriors asesinato por a extrema dreita.

Asinas, a Organización Consul, un grupo d'extrema dreita, asesinó a o menistro d'Asuntos Esteriors alemán, Walther Rathenau, o 4 de chunio de 1922, culpando-le d'a suya aproximación a os Aliatos y d'os suyos orichens chodigos. D'atros atentatos d'extrema dreita contra os moderatos enturbioron o clima politico, con sublevacions comunistas en Turinchia, Hamburgo u Saxonia. O 8 de noviembre de 1923, Adolf Hitler se sublevó en Bavera, o territorio mas dreitán d'Alemanya, en o clamato Putsch d'a Cervecería o Putsch de Múnich, en Múnich, reprimito melitarment, anque estió o prencipio d'a carrera politica de Hitler y d'o suyo Nationalsocialistische Deutsche Arbeiterpartei (Partito Nacional Socialista d'os Treballadors Alemans u NSDAP).

D'atra parte, en Alemanya habió una crisi economica d'una magnitud no existente antis, con una gran hiperinflación. O motivo estió que en 1923 no bi heban recursos economicos ta pagar as indemnizacions fixatas en o Tractato de Versailles, con a quala cosa o Gubierno alemán deixó d'abonar-las. O Gubierno francés de Raymond Poincaré y o Gubierno belga ocuporon a rechión d'o Ruhr, a rechión mas industrializata d'o país, que yera desmelitarizata, ta cobrar-se'n as indemnizacions, y os meners declaroron una vada cheneral a petición d'o Gubierno alemán, que pagaba os suyos salarios. A impresión masiva de billetz de banco cheneró un proceso d'hiperinflación. O marco alemán pasó d'un cambeyo de 4,2 marcos por dólar estatounitense a 1.000.000 de marcos por dólar en agosto de 1923 y a 4.200.000.000.000 de marcos por dólar o 20 de noviembre: os precios cambeyaban d'hora en hora y os treballadors cobraban cada dos días ta preservar o suyo poder adquisitivo. As empresas alemanas favoreixeban a inflación, que reduceba as suyas propias deudas. S'aprobó o plan Dewes, ta escalonar o pago d'as indemnizacions, y en agosto de 1924 as tropas francesas y belgas albandonaron o Ruhr.

En 1924, a primera mesura d'o nuevo canceller, Gustav Stresemann, con a colaboración de Hjalmar Schacht, director d'o Reichsbank, y d'o menistro d'Economía Hans Luther, estió establir una nueva moneda, o rentenmark, que estabilizó a situación economica d'o país. Tamién s'estabilizó a situación d'a politica exterior alemana con a suya admisión en a Sociedat de Nacions u a firma d'un pacto de neutralidat con a Unión Sovietica, y s'albandonó a politica de desarme impuesta por o Tractato de Versailles.

Sindembargo, o proceso hiperinflacionario anterior enrunó as clases meyas alemanas, faciendo-las asinas mas receptivas a la propaganda politica nacionalista, entre a quala destacaba ya o nazismo d'Adolf Hitler. A suya propaganda destacaba as connexions entre os chodigos, os capitalistas y os comunistas, profitando amás d'a tradición antisemita anterior en o país y en Europa.

A mas, a estabilización economica dependeba d'uns factors externos a o país:

  1. Necesidat de capitals exteriors (u inversions de capital exterior) ta financiar o suyo gran deficit presupuestario. Y amás a mas, os amprens yeran a curto plazo.
  2. Necesidat de un activo comercio internacional ta mantener l'emplego en Alemanya.

Ista situación de bonanza precaria desapareixió con a crisis de 1929, que enronó totalment a economía alemana y ubrió a puerta a l'ascenso en as eleccions d'o Nationalsocialistische Deutsche Arbeiterpartei d'Adolf Hitler, aliato con a clase d'os industials alemans, con l'antiga aristocracia nostalchica d'o Imperio alemán y con o president d'Alemanya, que en ixas calendatas yera Paul von Hindenburg, l'antigo chefe de l'Exercito alemán mientres a Primera Guerra Mundial.

O nacionalismo expansivo

Mussolini y a Marcha sobre Roma, en 1922: o faixismo italián prenió o poder.

Encara que a Primera Guerra Mundial estió prencipalment una guerra por motivos nacionalistas, quasi belún d'os nacionalismos europeyos logró en a guerra os suyos obchectivos, como tampoco los logró o nacionalismo chaponés. O Tractato de Versailles y os suyos tractatos complementarios no logroron asinas una autentica pacificación d'as apetencias nacionalistas, que se radicalizaron politicament, aliandose con a chicota burguesía enrunata por as crisis economicas d'as anyadas 20.

En beluns d'os países, o nacionalismo, derivato de raso en faixismo u como mero rechimen autoritario, prenió o poder, por meyo d'eleccions u por meyo de golpes d'estato, encara que en otros o sistema democratico se mantenió.

Alemanya

En Alemanya, dimpués d'a Primera Guerra Mundial y d'a suya redota en ixa guerra, os sectors nacionalistas d'extrema dreita s'agruporon en os Freikorps, grupos paramelitars armatos con protección y aduya de l'Exercito alemán (a Reichswehr), primero contra os grupos de cucha radical y dimpués contra o mesmo rechimen democratico incarnato por a Republica de Weimar, que alavez veyeba con indiferencia (u mesmo con simpatía) as suyas accions. No estió dica 1923, con o golpe d'estato d'o Putsch d'a Cervecería en Múnich, que a Republica fue conscient d'o peligro que significaba a extrema dreita t'a supervivencia d'o sistema democratico.

Con o chudicio contra Adolf Hitler y o suyo Nationalsocialistische Deutsche Arbeiterpartei en 1924 por suya participación en o golpe chunto a Erich Ludendorff, a figura politica de Hitler destacó en Alemanya, superando asinas o suyo papel anterior como mero líder d'un partito politico con actuación rechional restrinchita a Bavera. Prencipió asinas a suya competencia con atro grupo d'extrema dreita, encara que menos radicalizato, o Stahlhelm, Bund der Frontsoldaten, que preneba o suyo nombre d'o Stahlhelm, o casco d'acero d'os soldatos alemans d'a Primera Guerra Mundial.

En 1925, mientres a suya estancia en prisión, Hitler redactó o suyo manifiesto politico, o Mein Kampf, y estructuró o suyo partito como una formación melitarizata, basata en o Sturmabteilung (SA) dirixito en primeras por Hermann Göring y dimpués por Ernst Röhm y en a elite d'ista organización paramelitar, as Schutzstaffel (u SS) dirixita por Heinrich Himmler, encara que dende 1923 dica 1926 estioron prohibitos en o país. Contactó tamién con grupos d'ideyolochía semilar en o norte d'Alemanya ta expandir o suyo partito ta Prusia y Berlín.

En as eleccions anticipadas a o Reichstag d'o 11 de setiembre de 1930, por primera vegata o Nationalsocialistische Deutsche Arbeiterpartei tenió buenos resultatos, como tamién o Kommunistische Partei Deutschlands. Os dos partitos, chunto con o Stahlhelm, Bund der Frontsoldaten paralizoron l'actividat lechislativa d'a Republica de Weimar.

En 1931 o NSDAP dió atro paso mas, establindo o Frent de Harzburg con o Stahlhelm, Bund der Frontsoldaten y atros grupos nacionalistas líderatos por Franz von Papen y Hjalmar Schacht (futuros menistros nazis) y tenió 11,34 milions de votos en primera vuelta y 13,42 en segunda vuelta contra Paul von Hindenburg (18,65 en primera y 19,36 en segunda vuelta), aduyato por os centristas y os socialdemocratas, y Ernst Thälmann, candidato comunista (4,98 y 3,71 milions de votos).[1]

Asinas, en as eleccions a o Reichstag d'o 31 de chulio de 1932, o NSDAP teneba 230 escanyos (de 608 deputados) y en as eleccions d'o 6 de noviembre de 1932 teneba 196 de 584 deputados. O Stahlhelm, Bund der Frontsoldaten teneba 37 y 52.[1]

O 30 de chinero de 1933, Hitler accepta o puesto de canceller, encara que con a condición d'a celebración de nuevas eleccions. O 4 de febrero de 1933, una d'as suyas primeras mesuras ye a prohibición de bellos diarios d'ideyolochía comunista u socialista. O 27 de febrero, bi ha un incendio en o Reichstag (o incendio d'o Reichstag) por un choven comunista neerlandés, encara que hue se creye que l'incendio estió obra d'os propios nazis. O 28 de febrero, hitler dicta un decreto presidencial, o Reichstagsbrandverordnung, que reduce as libertatz personals en o país, prohibindo o KPD y dando inicio a la detención d'os opositors politicos. Como en as eleccions d'o 5 de marzo o NSDAP ni tien a mayoría absoluta (nomás un 44 % d'os escanyos), Hitler detiene a os deputados comunistas, con a quala cosa ya teneba o 51 % d'os escanyos. O 23 de marzo, o Reichstag vota una ley que atorga plenos poders a Hitler. O 14 de chulio o Nationalsocialistische Deutsche Arbeiterpartei esdevién o unico partito politico legal en Alemanya. O 2 d'agosto de 1934 muere o president d'Alemanya, o mariscal Paul von Hindenburg, y o puesto de president ye asumito por Hitler. Naixe asinas, encara que no haiga estado proclamato nunca oficialment, o Tercer Reich.

Austria

Belchica

Bulgaria

Bulgaria dimpués d'o Tractato de Neuilly. En color narancha, os territorios perditos.

Bulgaria, que dende a suya independencia a finals d'o sieglo XIX heba perdito muitos territorios y que salió redotada d'a suya participación en as Guerras balcanicas, prenió parte en a Primera Guerra Mundial chunto a las Potencias Centrals ta intentar recuperar-los, y estió redotada de nuevo. O suyo nacionalismo preteneba o control d'a rechión de Macedonia, a Dobrucha y partes d'a Tracia, ocupatos por pueblos eslavos amanatos a os bulgaros.

Dimpués d'a guerra, en 1919, un Gubierno de cuchas, con Aleixandro Stamboliski (Partito Campesín), prenió o poder y sinyó o Tractato de Neuilly con os Aliatos, encara que Bulgaria perdeba seguntes o Tractato a suya salida ta'a mar Echeya y bells territorios en a Macedonia, ceditos a Grecia y a o nuevo país de Yugoslavia. Stamboliski fue asesinato en un sangriento golpe d'estato d'Aleixandro Tsankov (Unión Nacional) en 1923, golpe que contó con l'aduya d'o rei Boris III de Bulgaria.

O nuevo Gubierno de Tsankov fue depuesto en 1934 por un golpe d'estato d'o partito nacionalista, populista y conservador Zveno, tamién con apoyo d'o rei Boris, encara que Tsankov establió en 1932 un partito nacionalsocialista semilar al Nationalsocialistische Deutsche Arbeiterpartei d'Adolf Hitler. Antiparte, o Zveno yera amanato a o faixismo de Benito Mussolini.

Chapón

Exercicios melitars d'o Exercito estatounitense en Shimoda, uno d'os tres puertos abiertos a o comercio estatounitense por a Convención de Kanagawa, en presencia d'o ninviato d'o emperador. Litografía de 1856.

Articlos prencipals Era Meichi, Era Taisho, Era Showa.

Encara que en o sieglo XVI o Chapón teneba contactos comercials con os prencipals países d'Europa, como Espanya, Portugal, Países Baixos, Reino Unito u Francia, o shogun prohibió o cristianismo en o país, y tamién os contactos con os europeus, restrinchitos a una unica zona comercial en a ciudat de Nagasaki, ta comerciar con chinos y neerlandeses. A situación permaneixió asinas dica 1854, con a intervención melitar d'o comodoro estatounitense Matthew Perry, que forzó manu militari l'acceptación por o Chapón d'a clamata Convención de Kanagawa. Seguntes ista convención, Chapón cedeba tres puertos a o comercio estatounitense, con extraterritorialidat ta os chudicios contra os europeus y estatounitenses, aplicando-se o Dreito nacional en cuentas d'o Dreito chaponés.

En o Chapón, ista situación, que pensaban yera insoportable y humiliant, fació que bi hese una reacción contra o poder d'o Shogunato Tokugawa. En noviembre de 1867, Yoshinovu Tokugawa, o zaguer shogun, cedeba o suyo poder, ubriendo asinas paso a a clamata Era Meichi (u Periodo Meichi u Restauración Meichi).

En o periodo Meichi, o prencipal obchectivo d'o nuevo rechimen yera a modernización d'o país. Apareixió a industria, desapareixió o feudalismo y a casta d'os samurai se transformó ta una nueva clase industrial u ta un Exercito chaponés unificato, modernizato y con armamento europeyo. En 1885 s'establió o yen como moneda unificata d'o país y s'adoptó o sistema metrico decimal y en 1894 bi heban en Chapón 3.380 km de vías ferrias. S'estudioron as constitucions d'atros países ta adaptar-las a Chapón y s'invitó a o país a scientificos, melitars y d'atros profesionals ya aduyar a modernizar-lo.

Tamién se firmó un tractato de mugas con o Imperio ruso y un acuerdo de cooperación con o Imperio britanico.

A conquista de Pekín en 1900 en una pintura chaponesa.

En 1894 o Chapón ya heba incorporato parte d'o sistema de valors occidental, encluyendo-ie o colonialismo, y atacó a China, en a Guerra Chino-Chaponesa, con a quala cosa s'anexionó a isla de Formosa en 1895. En 1900 prenió parte con as suyas tropas en a represión d'a clamata Revuelta d'os Boxers en China y o Exercito chaponés dentró en Pekín con as tropas d'as potencias europeyas.

Batalla de Tsushima: l'almirant Heihachiro Togo en o puent d'a suya nau.

En 1902, o Reino Unito firmó un acuerdo d'alianza con Chapón, ta frenar l'abanze de l'Imperio ruso en a peninsula de Coreya y o norte de l'Ocián Pacifico. En 1904, os rusos, seguros d'a suya victoria, facieron que o Chapón lis declarase a guerra, a clamata Guerra ruso-chaponesa. L'Armata Imperial Chaponesa y l'Exercito Imperial Chaponés redotoron a o Exercito ruso, en batallas de gran importancia como en a batalla naval de Tsushima u o setio de de Port-Arthur, a prencipal base naval rusa en a mar Amariella.

Dimpués d'a redota rusa y d'a emerchencia de Chapón como una nueva potencia melitar en Asia, Chapón ponió os suyos uellos en a suya expansión. Ta o norte ya no yera posible, porque o territorio yera ocupato por o Imperio ruso; ta l'este yeran os Estatos Unitos y ta o sud, en as Filipinas yeran os Estatos Unitos, atra potencia en expansión. Asinas, l'acción imperialista chaponesa estió enta China, en as costas d'a mar Amariella y Manchuria y ta Coreya.

En 1905 Chapón sinyó con o Reino Unito o Tractato de Portsmouth, acceptando os britanicos una sustancial ampliación d'a potencia naval chaponesa. L'Armata Imperial Chaponesa construyó modernos vaixiellos basatos en modelos occidentals. En 1907 se sinyoron d'atros alcuerdos con Francia y con l'Imperio ruso.

En 1910 Chapón s'anexionó Coreya, que estió asinas a segunda colonia d'o país, dimpués d'a isla de Formosa.

En 1912 morió l'emperador Meiji y Chapón, con o nuevo emperador, dentró en a clamata Era Taisho, esdevenindo una potencia melitar important en puertas d'a Primera Guerra Mundial.

En a Primera Guerra Mundial, Chapón fació parte d'os aliatos, declarando a guerra a las Potencias Centrals o 23 d'agosto de 1914. Por a suya distancia d'os frents de batalla, as tropas chaponesas no participoron en a guerra terrestre, encara que sí en bellas accions contra as bases alemanas en China y en l'Ocián Pacifico, amás a mas d'a protección de convois navals con l'Armata Imperial Chaponesa y d'o suministro de material melitar. Ta evitar o suyo aislamiento, China declaró tamién a guerra a as Potencias Centrals.

Dimpués d'a guerra, en o Tractato de Vesailles, o Chapón s'apoderó d'as antigas colonias alemanas en Asia y l'Ocián Pacifico, encara que no podió apoderar-se de territorios chinos. Sí s'apoderó de bases en Manchuria que antis yeran de l'Imperio ruso, aprofitando d'a situación causata por a Revolución rusa en o país, dentrando en Siberia ta luchar contra l'Exercito Royo. Istos beneficios pareixioron muy chicotz a os nacionalistas chaponeses, que se vulcoron en a conquiesta de China, que yera en situación de desgubierno.

Acto nacionalista d'exaltación patriotica en Chapón.

China, dimpués d'a proclamación d'a Republica por Sun Yat-sen en 1912 y a participación d'o país en a Primera Guerra Mundial, dentró en una situación caotica, y o país yera dominato por os clamatos sinyors d'a guerra, que controlaban partis d'o país. Bi heba dos grupos politicos que intentaban rendrezar a situación: o Kuomitang de Chiang Kai-shek, politicament conservador, y o Partito Comunista Chino, líderato por Mao Cedong; istos dos grupos s'enfrontoron entre sí y con os sinyors d'a guerra, con os chaponeses aprofitando-se d'a situación, con a excusa de pacificar o país y protecher a os ciudadans europeus y chaponeses.

Con a situación colonial en Coreya y con a intervención melitar en China, o Gubierno chaponés preteneba tierras ta instalar colons chaponeses y amás, extender a suya ideyolochía de superioridat racial d'os nipons en Asia, con o corolario d'o suyo dreito a dominar tot o continent. Istas teorías preparaban a lucha con Francia en as suyas colonias en Indochina, con o Reino Unito y a suyas colonias en India y Malaisia, con os Países Baixos y as suyas colonias en Indonesia y con os Estatos Unitos y a suya colonia en Filipinas. O Chapón necesitaba totz istos territorios por as suyas materias primas y alimentos (petrolio, caucho, roz...) ta mantener o suyo esfuerzo melitar en China.

Espanya

Molimento a Miguel Primo de Rivera, o dictador d'Espanya (1923-1930), en Xeretz de la Frontera.

Articlos prencipals Dictadura de Primo de Rivera, Segunda Republica Espanyola, Guerra Civil Espanyola.

Dimpués d'a suya redota en 1898 en a Guerra Hispano-Estatounitense a mans d'os Estatos Unitos y a perdida d'os zaguers restos d'o suyo imperio colonial, Espanya se cerró en o dominio d'os territorios en Africa d'o Norte que le concedió a Conferencia d'Alchecira en 1906, que yeran o Protectorato espanyol de Marruecos, con batallas y redotas como a batalla d'o Barranco d'o Lobo u a batalla del Gurugú contra os rifenyos, causantes de disturbios internos, como a Semana Trachica de Barcelona en 1909. Asinas, Espanya no partecipó en a Primera Guerra Mundial.

Sindembargo, a implicación d'o Exercito espanyol en a continua guerra colonial fació que os melitars asumiesen o creixent nacionalismo espanyol no partidario d'o sistema democratico en o país, apareixendo asinas en 1923 un golpe d'estato d'o cheneral Miguel Primo de Rivera, con apoyo d'o rei Alifonso XIII, ta intentar evitar o creiximento d'o socialismo y d'o anarquismo en o país. Se creyó asinas a dictadura de Primo de Rivera.

En 1931 a situación d'o país, mesmo con pronunciamientos melitars contra a Monarquía como en Chaca (sublevación de Chaca en aviento de 1930) fació que se proclamase a Segunda Republica Espanyola, dimpués d'a redota en as eleccions municipals d'o 12 d'abril de 1931 d'os partitos politicos monarquicos.

A dreita politica espanyola, que no acceptaba o sistema democratico, derivó ta o faixismo con a Falange Espanyola de las JONS y José Antonio Primo de Rivera, fillo d'o dictador, dimpués de fracasar a sanjurjada d'o cheneral José Sanjurjo en 1932. O 18 de chulio de 1936, dimpués d'un golpe d'estato fracasato, prencipió a Guerra Civil Espanyola. En ista guerra, combatioron tropas d'a Wehrmacht alemana (a Lechión Condor, que bombardeyó, entre d'atros lugars, Bielsa mientres a bolsa de Bielsa) y d'o Regio Esercito italián, en aduya d'o sublevatos.

Estonia

En a Primera Guerra Mundial, os alemans ocuporon Estonia, que yera parte de l'Imperio ruso, dica noviembre de 1918. En ixas, calendatas os alemans albandonaron o país, y dentró en Estonia l'Exercito Royo sovietico. En as luchas, os estonios recebioron l'aduya d'antigos melitars alemans, enquadratos en os Freikorps, amanatos a l'extrema dreita. O 2 de febrero de 1920, con o Tractato de Tartu, a Unión Sovietica reconoixeba a independencia d'Estonia.

En os anyos 20 y primers anyos 30, o país yera una democracia, con vinclos con atros países d'a mar Baltica, prencipalment con Finlandia. Sindembargo, en 1934, Estonia pasa a estar una dictadura, con o dictador Konstantin Päts, autoproclamato Riigihoida (protector d'o estato) en 1937. O Eesti Vabadussõjalaste Liit (Liga de Veterans d'a Guerra d'a Independencia), establito en 1933, era un partito politico d'ideyas faixistas, nacionalistas y antisovieticas, que apoyó a o president Päts.

Francia

Con o Tractato de Versailles, Francia recuperó Alsacia y Lorena, territorios que heba perdito en 1870 con a Guerra franco-prusiana, y que yeran uno d'os obchectivos prencipals d'o nacionalismo francés, encara que Alsacia yera un territorio de luenga alemana. A mas, ta evitar a recuperación d'Alemanya y a posibilidat d'una nueva guerra, yera Francia quien insistía en as clausulas que obligaban a os alemans a o pago d'indemnizacions de guerra.

A situación interna de Francia estió en ixas anyadas 20 economicament difícil, encara que muito millor que en Alemanya. Sindembargo, o nacionalismo francés de dreita derivó ta actitudes politicas amanatas a o faixismo en bells partitos y politicos franceses, como Action Française, Camelots du Roi, Croix-de-feu, Charles Maurras, François de la Rocque u Robert Brasillach. Una parte important d'istas presonas estió dimpués colaboracionista en 1940-1945.

A estrema dreita, organizata en quantas Ligas, intentó un difuso golpe d'estato mientres una manifestación convocata en París o 6 d'octubre de 1934, en os clamatos escaicimientos d'o 6 d'octubre de 1934. Iste golpe u a percepción por as cuchas de un golpe fallito fació que a cucha politica francesa s'uniese, creyando o Frent Popular francés, que ganó as eleccions de 1936, establindo mesuras de gran importancia social, como as vacacions pagatas.

Os Gubiernos d'o Partito Radical y d'o Frent Popular no colabororon con a esfensa d'a Segunda Republica Espanyola en a Guerra Civil Espanyola, por temor a provocar un ataque d'o Tercer Reich de Hitler y d'a Italia de Mussolini.

Grecia

En as Guerras balcanicas de prencipios d'o sieglo XX, Grecia heba adquirito bells territorios, adquisicions completatas con o Tractato de Sèvres, seguntes o qual Turquía cedeba a Grecia bells territorios en Asia, como Esmirna, y con o Tractato de Neuilly, seguntes o qual Bulgaria cedía a Tracia Ocidental, con as costas d'a Mar Echeya y Salonica. Sindembargo, Mustafa Kemal Atatürk no acceptó o Tractato y prencipió a Guerra Greco-turca, que concluyó con os acuerdos en a Conferencia de Lausana (Tractato de Lausana) en 1923, seguntes os quals Turquía recuperó totz os territorios que heba perdito antis.

Antiparte, bi habió en o país una reforma agraria, ta acomodar a os campesins griegos fuixitos de Turquía, d'os Balcans y d'a Unión Sovietica.

En 1924 se proclamó a Republica en o país, dimpués d'un golpe d'estato pro-monarquico fracasato d'Ioannis Metaixas, derrocando a o rei Chorche II, y o país dentró en un periodo de luchas politicas entre os venicelistas republicans d'Eleftherios Venizelos y os monarquicos. En 1935 se restablió a Monarquía, y en 1936 s'instauró o rechimen faixista d'o cheneral Ioannis Metaixas, con aduya d'o rei.

Italia

Letonia

Lituania

Hongría

Polonia

Reino Unito

Rumanía

Rusia

Servia

Turquía

Unión Sovietica

Minorías no estatals

Eslovacos
Bosnios

Bosnia-Hercegovina fue adhibita a lo Reino d'os Serbios, Crovates y Eslovens a fins de 1918. Mientres o gobierno d'o estato recientment constituito preneba o control de Bosnia-Herzegovina os bosnios musulmans cayoron vitimas d'os voluntarios serbios que saqueyaban o territorio. Muitos musulmans se'n fuoron ta Turquía. Una vegata que l'orden yera establito en a propaganda nacionalista serbia os musulmans yeran presentatos como galbans, maltraballas y inutils y que lis caleva rehabilitación pa recuperar a identidat serbia. En a reforma agraria de 1919 espropioron a los propietarios musulmans. Os musulmans de totas as clases socials creyan un frente unito, a Organización Yugoslava, con seu en Sarajevo. En 1929 Bosnia-Hercegovina desapareixe como entidat administrativa y ye repartita en quatre banovinas con unas mugas que preban de deixar a los bosnios musulmans como minoritarios en cadaguna. Os musulmans no podeban influyir sobre o gobierno, dominato por o centralismo serbio. Os musulmans optoron por o yugoslavismo, que lis ofreixeba un refuchio entre os nacionalismos serbio y crovate.

Crovates

Os dirichents politicos crovates participan en o Comité nacional formato mientres a Primera Guerra Mundial en Londres, dimpués en o Consello nacional de Zagreb d'octubre de 1918. O 29 d'octubre de 1918 a Dieta proclama a independencia de Croacia y dimpués a unión a lo Reino d'os serbios, crovates y eslovens l'1 d'aviento. A fitación d'as mugas d'o nuevo reino afecta a los crovates.

Por o norte en 1920 Hongría se vei obligata por o Tractato de Trianón a ceder o destrito de Mur, habitato por crovates en o sud y una porción de Baranya (a lo sudeste de Pécs).

En o sud Yugoslavia y Italia se disputan Istria y Dalmacia. En 1919 uns voluntarios italiants prenen Fiume, y ye declarata ciudat libre. En 1920 o tractato de Rapallo atribuye Chadra, tota Istria y bellas islas d'a redolata a Italia. En 1922 a Italia faixista ocupa Fiume, feito reconoixito por Yugoslavia en 1924 por l'Alcuerdo de Roma.

Si os crovates heban estato adeptos d'o ilirismo, os serbios teneban atra conceción de Yugoslavia, considerando que conseguiban a "Gran Serbia". Os nacionalistas serbios consideraban que fendo parte Serbia d'o bando vencedor, teneban dreito a gobernar sobre os atros pueblos eslavos de Yugoslavia, que heban estato en o Imperio Austrongaro, on no yeran independients. Dimpués de 1918 os crovates se troboron ensopinatos en una "Gran Servia", en cuenta d'a Yugoslavia que heban deseyato. En o periodo d'entreguerras amaneixió por primera vegata l'odio a los serbios, que dominaban o gobierno. O centralismo serbio fa que os crovates queden desencantatos con o ilirismo u o yugoslavismo. En 1925 ye engarcholato Stjepan Radic, cabo d'o Partito Campesín Crovate, y ye asesinato en o mesmo Parlamento en 1928. En 1933 o suyo succesor Macek tamién ye engarcholato. Ye o inte que amaneix o movimiento ustaixa un movimiento nacionalista crovate d'inspiración faixista baixo a dirección d'Ante Palevic. O 9 d'octubre de 1934 os ustaixas asesinan a lo rei Aleixandre de Yugoslavia. Quan se desfa Checoslovaquia os serbios y crovates alcuerdan creyar a Banovina Autonoma de Croacia, y una parte de Bosnia con población crovate (Posavina y Hercegovina occidental sobretot) pasa a fer parte de Croacia. Macek pasa a fer parte d'o gobierno yugoslavo en 1941.

O nazismo alemán

O melitarismo chaponés

Inoperancia d'a Sociedat de Nacions

Aislacionismo estatounitense

Os antecedents d'o conflicto

Invasión de Manchuria y guerra en China

Anexión d'Austria

Guerra Civil Espanyola

Anexión de Checoslovaquia

Os países en conflicto

Teatros d'operacions melitars

O desenvolique d'a guerra

Guerra en Europa, Africa y Orient Meyo

Guerra en Extremo Orient y l'Ocián Pacifico

Conseqüencias d'a guerra

Crimens de guerra

Aragoneses en a Segunda Guerra Mundial

Enrastres externos

Referencias

  1. 1,0 1,1 (es) Kinder, Hermann y Hilgemann, Werner: Atlas Histórico Mundial, Ediciones Istmo, Madrit, 5ª edición, octubre de 1971.

Plantilla:Destacato Plantilla:Destacato Plantilla:Destacato Plantilla:Destacato Plantilla:Destacato Plantilla:Destacato Plantilla:Destacato Plantilla:Destacato Plantilla:Destacato Plantilla:Destacato Plantilla:Destacato Plantilla:Destacato Plantilla:Destacato Plantilla:Destacato Plantilla:Destacato Plantilla:Destacato