Diferencia entre revisiones de «Tornado»
m r2.6.5) (robot Añadido: ka:ტორნადო |
Sin resumen de edición |
||
Linia 1: | Linia 1: | ||
{{Grafía_87}} |
{{Grafía_87}} |
||
{{Articlo 1000|-10}} |
|||
[[Imachen:Dszpics1.jpg|thumb|300px|Un tornado amán d'[[Anadarko (Oklahoma)|Anadarko]].]] |
[[Imachen:Dszpics1.jpg|thumb|300px|Un tornado amán d'[[Anadarko (Oklahoma)|Anadarko]], en [[Oklahoma]] ([[Estatos Unitos]]).]] |
||
Un '''tornado''' (d'o latín ''tornare'', chirar) ye una fura, periglosa e rotatoria colunna d'aire que se troba en contauto tanto con a superfizie d'a tierra como con un ''[[cumulonimbus]]'' u, rarament, con a base d'un ''[[cumulus]]''. Os tornados presentan midas dibersas pero a ormino en forma d'embuedo de condensazión bisible, o estremo estreito d'o cualo a sobén ye encletato por una nube de basuera e polbo. |
Un '''tornado''' (d'o latín ''tornare'', chirar) ye una fura, periglosa e rotatoria colunna d'aire que se troba en contauto tanto con a superfizie d'a tierra como con un ''[[cumulonimbus]]'' u, rarament, con a base d'un ''[[cumulus]]''. Os tornados presentan midas dibersas pero a ormino en forma d'embuedo de condensazión bisible, o estremo estreito d'o cualo a sobén ye encletato por una nube de basuera e polbo. |
||
Versión d'o 12:44 17 chi 2011
Un tornado (d'o latín tornare, chirar) ye una fura, periglosa e rotatoria colunna d'aire que se troba en contauto tanto con a superfizie d'a tierra como con un cumulonimbus u, rarament, con a base d'un cumulus. Os tornados presentan midas dibersas pero a ormino en forma d'embuedo de condensazión bisible, o estremo estreito d'o cualo a sobén ye encletato por una nube de basuera e polbo.
Gran parti d'os tornados gosan tener bientos d'entre os 64 km/h e 177 km/h, miden alto u baixo bels 75 metros d'amplaria e recorren bels cuantos quilometros antis de disipar-sen. Manimenos, s'han gosato rechistrar tornados con bientos de más de 480 km/h, con 1,6 km d'amplaria, e que han recorrito más de 100 km.[1][2][3]
Encara que s'han oserbato tornados en toz os continents, de fueras de l'Antartida, a mayoría d'els se produzen en os Estatos Unitos.[4] Tamién son abituals en o sud de Canadá, en o zentro-sud e este d'Asia, en Filipinas, en o zentro-este de Suramerica, en l'Africa Austral, a lo norueste e sudeste d'Europa e en l'ueste e sudeste d'Australia e Nueba Zelanda.
Tornados en Aragón
A provincia de Teruel e o sudeste d'a provincia de Zaragoza representan a zona d'a Peninsula Iberica con mayor riesgo de tornados. En chulio de 1748 se produzió un tornado de grant mida en Bal d'Algorfa e inspiró a istoria d'o romanzero aragonés La sierpe de Valdealgorfa. Entre esta localidat e Alcañiz se'n documentoron dos tornados en a primera decada d'o sieglo XXI en unas semanas en as que tamién se'n fazioron beluns en Catalunya. En l'año 1948 u 1949 n'i abió un en Calanda e os calandins deziban que se fazió un embasador en o zielo. Atros tornados han estato os de Güellos Negros, (1986), Mosqueruela, (1992 e 1999), Fortanet, (1999) e Corbalán, (2004).
Estos tornados se troban asoziatos a pedregatas con piedra de mida considerable e se deben a un escalfamiento gran en berano, que fazilita a formazión de superzelulas, con cumulo-nimbus e tronatas de gran mida e intensidat. En o interior se troban masas mayors d'aire en rotazión, ditas mesoziclons, on naxen os tornados. O mesoziclón que caracteriza a la superzelula se forma quan una masa d'aire con bortizilidat u rebolbín orizontal entra en a corrient puyant e li trasmite rotazión.
Referencias
- ↑ Doppler On Wheels http://cswr.org/ Center for Severe Weather Research 2006
- ↑ Hallam Nebraska Tornado Omaha/Valley, NE Weather Forecast Office
- ↑ The Online Tornado FAQ. Edwards, Roger. Storm Prediction Center
- ↑ Tornado Alley, USA. Perkins, Sid. Science News
Plantilla:Destacato Plantilla:Destacato Plantilla:Destacato Plantilla:Destacato