Diferencia entre revisiones de «Calmucos»

De Biquipedia
Contenido eliminado Contenido añadido
AraBot (descutir | contrebucions)
m →‎Historia: AraBot, 100% aragonés, replaced: franzeses → franceses, Istoria → Historia
AraBot (descutir | contrebucions)
m meridionalizando..., replaced: sur → sud
Linia 17: Linia 17:
}}
}}


Os '''calmucos''' son un pueblo que abita as estepas d'a baixa [[Río Bolga|Bolga]], estando poco més d'a metat d'os abitants d'a Republica Autonoma de [[Calmuquia]], tamién bi n'ha uns pocos en atras rechions d'o sur d'a [[Federazión Rusa]]. Charran una [[Luengas mongolsluenga mongola]] occidental en bías de desaparición e son [[Budismo|budistas]] [[lamaísta]]s con una minoría combertita a lo [[Ilesia Ortodocsa|cristianismo ortodoxo]]. En [[1989]] yeran uns 146.000.
Os '''calmucos''' son un pueblo que abita as estepas d'a baixa [[Río Bolga|Bolga]], estando poco més d'a metat d'os abitants d'a Republica Autonoma de [[Calmuquia]], tamién bi n'ha uns pocos en atras rechions d'o sud d'a [[Federazión Rusa]]. Charran una [[Luengas mongolsluenga mongola]] occidental en bías de desaparición e son [[Budismo|budistas]] [[lamaísta]]s con una minoría combertita a lo [[Ilesia Ortodocsa|cristianismo ortodoxo]]. En [[1989]] yeran uns 146.000.


== Luenga ==
== Luenga ==

Versión d'o 12:48 19 nov 2010

Plantilla:Grafía 87 Plantilla:Pueblo

Os calmucos son un pueblo que abita as estepas d'a baixa Bolga, estando poco més d'a metat d'os abitants d'a Republica Autonoma de Calmuquia, tamién bi n'ha uns pocos en atras rechions d'o sud d'a Federazión Rusa. Charran una Luengas mongolsluenga mongola occidental en bías de desaparición e son budistas lamaístas con una minoría combertita a lo cristianismo ortodoxo. En 1989 yeran uns 146.000.

Luenga

A causa d'o periodo de deportazión ixemenatos en poblatos rusos de Siberia dimpués d'a Segunda Guerra Mundial, cuasi toz os calmucos menors de 60 añatas han perdito l'uso d'a suya luenga e parlan ruso como luenga cotidiana.

Historia

Os mongols occidentals u oiratos formaban una confederación de cuatre tribus que se fazioron poderosas en un territorio entre as estepas occidentals, on teneban importancia os cazacos e uzbecos, e as estepas orientals on encara teneban importancia os mongols occidentals. A prenzipios d'o sieglo VII os oiratos presionoron con fuerza a los suyos bizins.

En a decada de 1610 a tribu torgot fue benzita por a tribu chora y emigró con fazions d'atrás tribus ta l'ueste abandonando a rechión de Tarbagatai. Tenioron choques con os cazacos. Poco dimpués de 1630 plegoron t'as estepas d'a baixa Bolga e dende alabez son conoxitos como calmucos. Os calmucos sozmetioron a os nogais e turcmenios. Os rusos los consideroron utils cuentra as incursions d'os nomadas turcos d'o Caucaso (nogais, carachais, ezt..) e obtenioron o títol de fidelidat a lo zar.

En 1771 bels oirats que fuyiban d'a Dzungaria ocupata por os manchuz persuadioron a lo can calmuco pa tornar t'a tierra orichinal d'os calmucos. O día que dezidioron tornar a Bolga no yera chelata e os calmucos d'a marguin occidental no podioron dixar as estepas d'a Baixa Bolga, d'esta traza uns 170.000 calmucos d'a marguin oriental emigroron en direzión Dzungaria tenendo choques con os cazacos, y estando derrotatos finalment por os manchuz. As autoridaz manchuz n'establioron beluns en a Bal d'o Ili como colons e n'ixemenoron atros més ta l'este, en territorio mongol.

Os calmucos que quedoron en a marguin occidental prenioron o control d'a marguin oriental, pertenexeban a dos d'as tribus tribus historicas, torgot e derbet e a d'atra dita Buzawa que bibe en a Ribera d'o Don. En 1773-1775 partiziporon en a rebuelta de Pugachov e Catalina II de Rusia posó fin a l'autonomía d'os calmucos. Dende alabez muitos calmucos sirbioron en o exerzito imperial. Os calmucos se destacoron en a guerra cuentra Napolión. Uns arquers d'a tribu torgut baixo as ordens d'o cheneral Mikhail Kutuzov luiton cuentra os franceses en 1812.[1]. Tres rechimientos de calmucos entroron en París en 1814, dos d'ellos montatos a camello. Rematoron por sedentarizar-sen a fins d'o sieglo XIX. Lenin yera un ruso con debantpasatos calmucos y estió sensible con lurs problemas. Sindembargo bels calmucos fuyoron d'o Imperio Ruso dimpués d'a derrota d'o exerzito blanco en a Guerra Zibil Rusa luego d'a Revolución Rusa.

En noviembre de 1920 as autoridaz sobieticas creyoron una rechión autonoma pa os calmucos, que esdebinió republica autonoma en 1936 con capital en Elisa, ziudat fundata en a estepa en 1928. Os ganaders calmucos yeran en cuentra d'a coleutibizazión. Os calmucos yeran tamién en cuentra d'una administración laica por estar budistas lamaístas.

En a Segunda Guerra Mundial, os alemans prenioron Elisa en 1942 e dimpués una chicota parte de Calmuquia. L'ofizial alemán Otto Doll, que eba serbito n'ixa zona a fins d'a Primera Guerra Mundial e charraba calmuco interbinió creyando un comité nacional calmuco formato sobretot por calmucos esiliatos u emigratos. Se creyó un cuerpo de caballería calmuco, que se retiró con os alemans e luito dica rematar a guerra en 1945.

Quan o Exerzito Royo sobietico zercó a lo exerzito alemán en Stalingrado en a batalla de Stalingrado, o territorio calmuco quedó en poder d'os sobieticos y dende o 27 d'abiento dica o 30 d'abiento de 1943 os calmucos que i eba fuoron detenitos y deportatos diferents puestos de Siberia, ixemenatos en poblatos con poblazión rusa en os que no bi destinoron que una u dos familias calmucas.

Dimpués d'a Segunda Guerra Mundial bels calmucos que no eban puesto detener os sobieticos emigroron ta Estatos Unitos.

Os calmucos deportatos fuoron reabilitatos en 1957 e tornoron a la suya tierra, que en 1958 tornó a estar una república autonoma. En 1992 Calmuquia firmó o tractato d'adesión a la Federación rusa.

Referencias

  1. Michel Hoàng, Ingrid Cranfield-Genghis Khan, p.323