Diferencia entre revisiones de «Vlacos»

De Biquipedia
Contenido eliminado Contenido añadido
AraBot (descutir | contrebucions)
m →‎Istoria: cambeyo..., replaced: zebil → civil
AraBot (descutir | contrebucions)
m →‎Historia: AraBot, 100% aragonés, replaced: Istoria → Historia
Linia 11: Linia 11:
{{Cita|vidiendo el poder de los Francos & vidiendo qu'el no auia poder para defenderle, fuyo a las partidas de [[Salonica|Salonichi]], por recobrar & aplegar gentes de [[serbios|sieruos]] de '''Blaquos''' & de [[bulgaros|Burgaros]] por defender las ciudades he castiellos de dicho imperio}}
{{Cita|vidiendo el poder de los Francos & vidiendo qu'el no auia poder para defenderle, fuyo a las partidas de [[Salonica|Salonichi]], por recobrar & aplegar gentes de [[serbios|sieruos]] de '''Blaquos''' & de [[bulgaros|Burgaros]] por defender las ciudades he castiellos de dicho imperio}}


== Istoria ==
== Historia ==
[[Imachen:Valaques-Vlachs.jpg|thumb|left|250px|Brancas e migrazions historicas d'os blacos]]
[[Imachen:Valaques-Vlachs.jpg|thumb|left|250px|Brancas e migrazions historicas d'os blacos]]
Carlo Tagliavini comenta que dende o punto de bista politico e istorico-churidico as primeras fitas d'os rumans en a organizazión estatal se fazioron en "simbiosis" con os eslavos. Os blacos partizioron en a rebuelta anti-bizantina que lebó a la formazión d'o [[Segundo Imperio Bulgaro]], gobernato a lo prenzipio por a [[dinastía d'os Asans]] d'orichen blaco. Ioniţa, d'a familia d'os [[dinastía d'os Asán]] se fazió coronar o 8 de nobiembre de 1204 como "rei d'os bulgaros e d'os blacos".<ref name="ReferenceA">[[Carlo Tagliavini]] LOS ORÍGENES DE LAS LENGUAS NEOLATINAS. INTRODUCCIÓN A LA FILOLOGÍA ROMANCE. Fondo de Cultura Economica.</ref>
Carlo Tagliavini comenta que dende o punto de bista politico e istorico-churidico as primeras fitas d'os rumans en a organizazión estatal se fazioron en "simbiosis" con os eslavos. Os blacos partizioron en a rebuelta anti-bizantina que lebó a la formazión d'o [[Segundo Imperio Bulgaro]], gobernato a lo prenzipio por a [[dinastía d'os Asans]] d'orichen blaco. Ioniţa, d'a familia d'os [[dinastía d'os Asán]] se fazió coronar o 8 de nobiembre de 1204 como "rei d'os bulgaros e d'os blacos".<ref name="ReferenceA">[[Carlo Tagliavini]] LOS ORÍGENES DE LAS LENGUAS NEOLATINAS. INTRODUCCIÓN A LA FILOLOGÍA ROMANCE. Fondo de Cultura Economica.</ref>

Versión d'o 15:01 2 nov 2010

Plantilla:Grafía 87

Rechions con important poblazión balaca

Os blacos son os pueblos de luenga neolatina, que abitan os Balcans como continadors d'a poblazión romanizata que i eba enantes d'as embasions d'os pueblos d'as estepas, os pueblos chermanicos y espezialment os eslavos. Dende a formazión d'o estato unificato de Rumanía o termin blaco s'aplica sobretot a os que biben fuera de Rumanía e a los pastors trasuants.

As luengas que parlan os blacos son o rumán (dacorrumán), arrumán, meglenorrumán, istriorrumán, que d'alcuerdo con bels puntos de bista forman parte d'una mesma luenga e d'alcuerdo con belatros son luengas diferents con un mesmo orichen en a latinidat d'os Balcans e Baixo Danubio con un sostrato geto-daco e trazio. Os dalmatas encara que abitaban una parte d'os Balcans no yeran blacos e lur luenga se relaziona més con o italián, no tenendo sostrato geto-daco ni trazio.

Etimolochía

A parabra vlah ("blaco") ya ye documentata en antigo eslavo eclesiastico con o significato de "román d'orichen". O termin vlasi ("blacos") ye en o suyo orichen un exonimo, a traza como os eslavos diziban a las poblazions romanizatas sozmesas a los pueblos barbaros. Os eslavos lo prenioron d'os chermanicos, que diziban walha, walhos primero a los zeltas, (por estar os bolcos os primer pueblos zeltas que se troboron en a suya migrazión ta o sur), e dimpués d'a romanizazión d'os zeltas, a toz os pueblos de luenga latina u romanizatos.

En aragonés o etnonimo ye documentato en o Libro de los fechos et conquistas del principado de la Morea:

vidiendo el poder de los Francos & vidiendo qu'el no auia poder para defenderle, fuyo a las partidas de Salonichi, por recobrar & aplegar gentes de sieruos de Blaquos & de Burgaros por defender las ciudades he castiellos de dicho imperio

Historia

Imachen:Valaques-Vlachs.jpg
Brancas e migrazions historicas d'os blacos

Carlo Tagliavini comenta que dende o punto de bista politico e istorico-churidico as primeras fitas d'os rumans en a organizazión estatal se fazioron en "simbiosis" con os eslavos. Os blacos partizioron en a rebuelta anti-bizantina que lebó a la formazión d'o Segundo Imperio Bulgaro, gobernato a lo prenzipio por a dinastía d'os Asans d'orichen blaco. Ioniţa, d'a familia d'os dinastía d'os Asán se fazió coronar o 8 de nobiembre de 1204 como "rei d'os bulgaros e d'os blacos".[1]

En tiempos d'o dominio cruzato en o Imperio Bizantín os blacos de Grezia formoron un chicot estato que conoxió o biachero Benchamín de Tudela, Blaquia la Gran, que dimpués s'adhibió a lo Imperio Bizantín recostruito por os Paleologos. Os almogabars conoxioron a los blacos de Blaquia la Gran en a suya migrazión dende Gallipoli ta Neopatria.

En o sieglo XIII bi ha rastros, encara que poco seguros de formazions politicas eslavo-blacas de poca importanzia en a Dobrucha, mientres a lo norte d'o Danubio, en as marguins de Transilbania a monarquía ongara estendillaba continament o suyo poder destruindo u asimilando os chicos boibodatos locals. Un diploma de 1247 d'o rei d'Hongría Bela IV atestigua a presenzia d'un boibot d'os blacos d'Oltenia e parte d'o Banato dito Seneslau, a qui o mesmo rei Bela IV reconoxeba zierta independenzia, sin que estase esento de pagar treudo.[1]

Estió dimpués d'a embasión mongola d'o sieglo XIII quan os blacos podioron formar os primers estatos sobirans propios d'una estansión important. En o sieglo XIV amanexioron os prenzipatos de Blaquia e Moldabia, que conquirioron territorios a os mongols (u dimpués tartres) d'a Orda d'Oro.

Estos prenzipatos cayoron baixo sobiranía turca otomana, a tamas d'a resistenzia de Vlad Tepes en Blaquia e d'Esteban lo Gran en Moldabia de l'aduya d'a Hongría de Matías Corvín (blaco de Transilbania) e de Polonia.

A fins d'o sieglo XVI Miguel lo Brabo podió formar un efimero estato con Blaquia, Moldabia, Transilbania, pero fue esclafato por os austriacos. En o sieglo XVIII muitos blacos d'a ribera sur d'o Danubio, (parlants d'o dacorrumán), en o norte de Bulgaria emigroron t'a ribera norte, establindo-sen en o Prenzipato de Blaquia.

A fins d'o sieglo XIX o Imperio Ruso contribuyó a creyar un estato de mayoría blaca con os prenzipatos de Moldabia e Balaquia dito Rumanía. A funzión d'este estato yera a de tampón entre o Imperio Ruso e o Imperio Otomán.

En o sieglo XIX fueras de Rumanía os blacos yeran ixemenatos por toz os Balcans e dica en Morabia e sur de Polonia. As guerras balcanicas e un estato rumán més grant e fuerte dimpués d'a Primera Guerra Mundial fazioron que muitos blacos se refuchiasen u emigrasen ta Rumanía, a lo tiempo que en o sieglo XX muitos blacos que han quedato fuera de Rumanía s'han asimilato a la poblazión cheneral d'a zona que abitan. A guerra civil griega d'o sieglo XX ha perchudicato muito a los blacos, con grants destruzions en a suya tierra.

Referencias

  1. 1,0 1,1 Carlo Tagliavini LOS ORÍGENES DE LAS LENGUAS NEOLATINAS. INTRODUCCIÓN A LA FILOLOGÍA ROMANCE. Fondo de Cultura Economica.