Diferencia entre revisiones de «Francha Oriental d'Aragón»

De Biquipedia
Contenido eliminado Contenido añadido
TXiKiBoT (descutir | contrebucions)
m robot Añadido: de:Franja de Aragón
Sin resumen de edición
Linia 4: Linia 4:
*[[A Litera]]
*[[A Litera]]
*[[Cinca Baixa]]
*[[Cinca Baixa]]
*[[Baixo Aragón-Casp]]
*[[Matarranya]]
*[[Matarranya]]
*[[Baixo Aragón]]


O territorio d'a Francha no tien garra ligarza administrativa común, más allá d'o feito de fer parte d'a Comunidat Autonoma d'[[Aragón]]. Dende a prespectiva [[Catalunya|catalana]] ye tamién conoixida en catalán como a ''Franja de Ponent'' (''Francha de Ponient'', en [[idioma aragonés|aragonés]]), por a suya posición a l'occident de [[Catalunya]] u d'o [[Idioma catalán|dominio linguistico catalán]].
O territorio d'a Francha no tien garra ligarza administrativa común, más allá d'o feito de fer parte d'a Comunidat Autonoma d'[[Aragón]]. Dende a prespectiva [[Catalunya|catalana]] ye tamién conoixida en catalán como a ''Franja de Ponent'' (''Francha de Ponient'', en [[idioma aragonés|aragonés]]), por a suya posición a l'occident de [[Catalunya]] u d'o [[Idioma catalán|dominio linguistico catalán]].

Versión d'o 14:52 25 oct 2010

Municipios que forman a Francha Oriental

A Francha Oriental (Franja Oriental u Franja de Llevant en catalán), Francha d'Aragón (Franja d'Aragó en catalán), Aragón oriental (Aragó oriental en catalán) u Franja de Ponent (en catalán) incluye as tierras de luenga catalana d'Aragón, mugants con Catalunya, ye dicir, as comarcas siguients (de norte a sud):

O territorio d'a Francha no tien garra ligarza administrativa común, más allá d'o feito de fer parte d'a Comunidat Autonoma d'Aragón. Dende a prespectiva catalana ye tamién conoixida en catalán como a Franja de Ponent (Francha de Ponient, en aragonés), por a suya posición a l'occident de Catalunya u d'o dominio linguistico catalán.

As mugas politicas d'as comarcas no consonan con as mugas lingüisticas que definen a Francha Oriental. As comarcas incluyen municipios castellanoparlants como Binéfar (A Litera), y aragonesoparlants como Graus (Ribagorza).

A situación d'a luenga y a Lei de luengas

O catalán ye charrato por a mas gran parte d'a población (más d'o 90%, o porcentache más gran de totz os territorios an que se charra), por más que no ye una luenga oficial y de que tien una presencia oficial quasi nula, escasa amostranza (simplament ye posible d'estudiar-la como asignatura optativa), y poco emplego en l'administración y actos publicos en cheneral. A Lei de luengas d'Aragón, promovida por o gubierno de coalición PSOE-PAR, tien como finalidat regular iste aspecto. Quantas tentativas de tramitar a lei no tenioron exito, y estioron rodiadas de polemicas y recullidas de firmas en Aragón que s'oposaban a que o catalán se fese cooficial. L'argumento que daban ye que encara que os dialectos charratos en a Francha s'asemellan muito a lo catalán o idioma s'habría de dicir aragonés por o feito de parlar-se en Aragón. A la fin, en aviento de 2009 l'aprebó a Lei 10/2009, de 22 d'aviento, d'uso, protección y promoción d'as luengas propias d'Aragón que, explicitament, denomina a luenga d'a francha como luenga catalana, y estableix que se definirá una zona d'utilización historica predominant d'o catalán, chunto d'o castellano, en a zona este d'Aragón.

Anexo II de l'Abantprochecto de Lei de Luengas d'Aragón de 2001

Francha Oriental en morau

Lista de municipios que pueden estar declaratos como formadors de comarcas d'emplego predominán d'a suya respeutiba luenga u modalidat lingüistica mesma u comarcas d'emplego predominán d'o catalán normalizau.

Provincia de Uesca

Albelda, Alcampell, Altorricón, Arén de Noguera, Llascuarre, Las Pauls, Azanui-Alins, Baells, Baldellou, Biliella d'a Zinca, Benabarri, Benzillón, Beracruz, Biacamp y Litera, Bonansa, Camporrélls, Castigaleu, Castillonroyo, Estupiñán, Fraga, Isabana, Monesma y Caxigar, Montanui, Peralta e Calasanz, Puen de Montañana, San Isteban de Litera, Sopeira, Tamarit de Litera, Tolba, Torlarribera, Torrén d'a Zinca y Zaidín.

Provincia de Teruel

Auguabiba, Arens de Lledó, Bal de Robres, Bal del Tormo, Bal Chunquera, Bezeit, Belmón de San Chusé, Calazeit, La Cañada de Beric, La Codoñera, La Chinebrosa, Cretas, Fornols, La Fraxneda, Foz Espalda, Ledón, Mazalión, Mon Royo, Peñarroya de Tastabins, La Portellada, Ráfals, Torre d'Arcas, Torrelconte, La Torre de Biliella y La Zerollera

Provincia de Zaragoza

Fabara, Fayón, Maella, Mequinenza y Nonasp.

Mugas exactas d'a Francha Oriental

As mugas exactas d'a Francha pueden prolargar pendendo en a fuent, ya que existen bells municipios d'a Vall de Benás en os que existen dandalos sobre si incluyir-los como catalanoparlants u aragonesoparlants. A proporción de parlants d'una u atra luenga vareya con o tiempo y a inmigración seguntes o municipio, cosa que prevoca que distintas fuents puedan establir mugas lixerament diferents.

O caso d'a comarca de Casp

En 2003 se segregó a cuenca d'o Matarranya en tres comarcas distintas, conservando una d'ellas o nombre de Matarranya, entre que s'uniban quantos municipios a las comarcas d'o Baixo Aragón (capital Alcanyiz) y Baixo Aragón-Casp (capital Casp).

A causa d'a polemica creyada, cal dicir que a nueva muga estió demandada y aprebada por unanimidat por totz os municipios afectaus, ye dizir, que no estió imposada dende a D.G.A., como s'ha arribato a dicir.

Bi ha habiu muitas queixas dende Catalunya sobre as nuevas mugas de comarca, aduitando-se que ista nueva muga prevocará a perda d'o idioma en muitos d'os municipios por estar istas nuevas comarcas de mayoría castellanoparlant, por contra de l'antiga comarca d'o Matarranya, de mayoría catalanoparlant. Amás as capitals de comarca, Alcanyiz y Casp, son castellanoparlants, cosa que aceleraría iste proceso de perda d'a luenga catalana en os municipios d'as suyas redoladas. Tamién s'ha aduitau como argumento en contra d'a muga la perda d'as presuntas mugas historicas d'a comarca d'o Matarranya.

Por todas istas enchaquias, a comarca de Casp no apareixe en a lista de comarcas d'a Francha. Tamién ye un buen indicador veyer os articlos d'a Gran Enciclopèdia Catalana (GREC) que sinyalan istos municipios como pertenixients a lo Matarranya, sin mentar a comarca administrativa actual.

Vinclos externos

Recursos informativos

  • (ca) Lafranja.net - Recursos y noticias d'o catalán en a Francha oriental d'Aragón, pero tamién gosa dar notorio d'as noticias de l'aragonés.
  • (ca) Lo català a la Franja - Recursos y noticias d'o catalán en a Francha oriental d'Aragón. Ya no s'esviella, en haber estau sustituyiu por lafranja.net.

Asociacions culturals

Politica

Mapas