Diferencia entre revisiones de «Bruixa»
m Robot: Reemplazo automático de texto (- á + a ) |
m robot Añadido: ar, bg, ht, li, simple, szl Eliminado: bn, cs, en, et, eu, fi, gd, he, hi, hr, is, it, lt, lv, ms, nah, qu, ro, ru, sk, sr, th, yi, zh, zh-min-nan Modificado: br, ca, eo, es, fr, fy, ja, ml, nl, nn, no, nrm, pl, pt, tl, tr |
||
Linia 35: | Linia 35: | ||
[[af:Heks]] |
[[af:Heks]] |
||
[[ar:السحرة]] |
|||
[[az:İfritə]] |
[[az:İfritə]] |
||
[[bg:Вещица]] |
|||
[[bn:ডাকিনীবিদ্যা]] |
|||
[[br:Gwrac'h]] |
[[br:Gwrac'h (hud)]] |
||
[[ca: |
[[ca:Bruixa]] |
||
[[cs:Čarodějnictví]] |
|||
[[cy:Gwrach]] |
[[cy:Gwrach]] |
||
[[da:Heks]] |
[[da:Heks]] |
||
[[de:Hexe]] |
[[de:Hexe]] |
||
[[ |
[[eo:Sorĉado]] |
||
[[ |
[[es:Vid'ma]] |
||
[[ |
[[fr:Sorcellerie]] |
||
[[ |
[[fy:Tsjoenster]] |
||
[[ |
[[ht:Sòsyè]] |
||
[[ |
[[ja:魔女]] |
||
[[ |
[[li:Heks (persoon)]] |
||
[[ml:മന്ത്രവാദിനി]] |
|||
[[fy:Tsjoenderij]] |
|||
[[gd:Buidseachd]] |
|||
[[he:מכשפה]] |
|||
[[hi:चुड़ैल]] |
|||
[[hr:Vještice]] |
|||
[[is:Norn]] |
|||
[[it:Stregoneria]] |
|||
[[ja:ウィッチクラフト]] |
|||
[[lt:Ragana]] |
|||
[[lv:Ragana]] |
|||
[[ml:മന്ത്രവാദം]] |
|||
[[ms:Sihir]] |
|||
[[nah:Nāhuallōtl]] |
|||
[[nds:Hex]] |
[[nds:Hex]] |
||
[[nl: |
[[nl:Heks (persoon)]] |
||
[[nn: |
[[nn:Heks]] |
||
[[no: |
[[no:Heks]] |
||
[[nrm: |
[[nrm:Chorchi]] |
||
[[pl: |
[[pl:Czarownica]] |
||
[[pt: |
[[pt:Bruxa]] |
||
[[ |
[[simple:Witch]] |
||
[[ro:Vrăjitorie]] |
|||
[[ru:Ведьма]] |
|||
[[sk:Čarodejníctvo]] |
|||
[[sr:Вештица]] |
|||
[[sv:Häxa]] |
[[sv:Häxa]] |
||
[[szl:Heksa]] |
|||
[[th:มด (บุคคล)]] |
|||
[[tl: |
[[tl:Mangkukulam]] |
||
[[tr: |
[[tr:Cadılık]] |
||
[[uk:Відьма]] |
[[uk:Відьма]] |
||
[[yi:כישוף]] |
|||
[[zh:女巫]] |
|||
[[zh-min-nan:Khiò]] |
Versión d'o 12:23 1 set 2010
As bruxas u broxas son as persona que s'adedican a la bruxería u a bels tipos de machia. Anque güé bi ha personas que s'autocalifican de bruxas u bruixots en un sentito positibo d'o termin, historicament as bruxas, reyals u imachinarias, han estato fuertement perseguitas, acusatas de pautos con o Diaple e de tota mena de maldaz. En a Edat Meya, muitas mullers estioron crematas acusatas de estar bruxas.
D'atra man, o personache d'a bruxa tamién ha estato una fuent de mitos e tradizions en a cultura popular de muitos países.
Os ombres que prauticaban a bruxería, muitos menos que as mullers en Aragón, yeran ditos bruxos en l'Alto Gallego e bruxons en atros puestos como Sobrarbe.
Bruxas e bruxos en Aragón
Anque as bruxas e bruxos yeran conoxitos popularment en muitas ocasions como chent que conoxeba plantas medizinals ta curar malautías d'o ganato e d'as personas tamién bi abió casos de contenas por bruxería por parti d'a Enquesizión en Aragón. Asinas bruxas como Domencha a Coxa, Margálida Escuder, Gracia la Nadala, La Narbona, Juana Bardaxí u Benedeta la Piquera e bruxons como Pedro Arruebo, Juan Gayán u Miguel Guillén aparixen en decumentos d'a Santa Enquesizión. Ta ista instituzión bels siñals de bruxería yeran l'uso d'ingüentos e conchuros machicos que les feban bolar, relazions con o Diaple u o conoximiento e posesión d'o dito en l'Alto Aragón "O Libret" u "Libro de San Ziprián". Tradizionalment yera o debinaire quí teneba la propiedat de dezir quí yera u no bruxo u bruxa.
As falordias populars dizen que as bruxas se tresladaban d'un puesto t'atro aintro de bulturnos u aires cornutos arredol d'as tronadas. En muitos lugars d'o Perineu se construyiban os esconchurador, puestos dende a on o mosén d'o lugar feba zerimonias contra as bruxas e as tronadas que yeran asoziatas con istas.
Atro elemento tipico de l'Alto Aragón son os espantabruxas d'as suyas casas. Se meteban en l'alto d'as chamineras ta que as bruxas no i pasasen. Tamién se feban cruzes sobre a zenisa d'as brasadas u se meteban as estenazas en forma de cruz. En as puertas d'as casas se penchaban tot tipo d'amuletos contra bruxas e bruxons.
Una propiedat que se deziba teneban istas personas yera la de poder combertir-sen en animals, a ormino gatos, llebres u crabas. En Sobrarbe tamién se diz que se combertiban en corbasos e bueitres e en atros puestos tamién en alicas u sirpients alatas.
Puestos de reunión
Bi ha muitos puestos arredol d'a cheografía aragonesa a on se diz popularment que se reuniban e feban danzas as bruxas e os bruxons con o Diaple. Istas reunions yeran ditas chuntas e entre atros puestos se feban en o puntón d'Asba en a Sierra de Guara, o Turbón, a Maladeta, Cotiella, as peñas d'o Salto d'o Roldán, as cuebas de Chabes e Solenzio en Bastarás, o Cabezo d'as bruxas e o prado de Bielsa en l'Aínsa, a Caseta d'as Bruxas en Biescas e en Labuerda, o Castiello de Boltaña, o Castiello de Pegar en Alins, o Balcón d'as Bruxas en Tamarit, a Peña d'as Bruxas en Plan a plaza d'Ansó u o fosal de A Espuña. O nombre popular ta istos lugars yera lannas, praus u eras d'o buco u d'o boc fendo referencia a lo Diaple.