Diferencia entre revisiones de «Chechens»

De Biquipedia
Contenido eliminado Contenido añadido
Xqbot (descutir | contrebucions)
m robot Añadido: hy:Չեչեններ
TXiKiBoT (descutir | contrebucions)
m robot Añadido: krc:Чеченлиле
Linia 79: Linia 79:
[[ka:ჩეჩნები]]
[[ka:ჩეჩნები]]
[[ko:체첸인]]
[[ko:체첸인]]
[[krc:Чеченлиле]]
[[la:Tsetseni]]
[[la:Tsetseni]]
[[lt:Čečėnai]]
[[lt:Čečėnai]]

Versión d'o 05:12 23 chun 2010

Plantilla:Grafía 87 Plantilla:Pueblo Os chechens son un grupo etnico d'o Caucaso norte. Charran una luenga caucasica nordoriental e son musulmans sunnitas. S'han desatacato historicament por a resistenzia a la ocupazión rusa. Estioron uno d'os pueblos castigatos por Stalin.

Organizazión sozial

A estrutura sozial se basa en un sistema de clans, taipa que ye independient d'a dibisión actual de chechens e inguxes.

Luenga

Parexita a lo ingux. A luenga chechena e a luenga ingux fuoron diferenziatas artifizialment en 1934 con creyazión d'estandards diferents. As primeras prebatinas d’escribir o chechén se fazioron con alfabeto arabe, (a luenga de cultura en o Caucaso nordoriental yera l’arabe encara en o sieglo XIX). En 1925 introduzioron a trascrizión latina, sustituita en 1938 por o zirilico. En tiempos d’o esilio en Asia Zentral l’amostranza en chechén estió proibita. En 1993 o rechimen de Dudaev introduzió de nuebo l’alfabeto latín.

Relichión

Dende o sieglo X i eba una influyenzia cristianizadora que beniba de Cheorchia, pero dende o sieglo XVI plegó o islam sunnita d’a escuela hanafí dende tierras d’os abaros e kumicos. A confrairía ‘’tarica’’ sufí ye una forma muito conserbadora de l’islam, y esta organizazión d’a orden sufí encaxa con o sistema de clas (taipa) tradizional. O sentito relichioso islamico s’ha combinato con o deseyo d’independenzia respeuto a Rusia por o fenomeno de rebiscolamiento relichioso e contribuye a la definizión d’a identidat como pueblo.

Istoria

Os chechens tienen un orichen común con os inguxes, e son denominatos colectibament como vainais. En 1783 o chechén Nacshbandí Sheij Mansur dirichió una grant insurrezión cuentra a embasión rusa d'o Caucaso Norte. En 1784 os rusos s'establioron en Petrovsk. Dimpués d’aber conquiesto o norte d’Azerbaichán dende Cheorchia ocuporon a costa entre Petrovsk e Derbent, e dimpués o sur de Daguestán e norte de Chechenia. En 1819 fundoron a fortaleza de Grozni, (“a terrible”). A fins d'a decada de 1920 encara yeran independients de Rusia o territorio d’os abaros e a mayor parte de Chechenia.

Os chechens interbinioron en as guerras muridas d'o sieglo XIX apoyando a Xamyl e resistiban a ocupazión rusa. En a zaguera fase d'as guerras muridas, baxo o mando d'Alexandre Bariantinski, os rusos destruyoron as selbas en as que se refuchiaban os chechens, u i ubrioron bías d'azeso. Dimpués d'a derrota bels chechens se refuchioron en o Imperio Otomán, pero en menor mida que os zircasians. En Orient meyo os turcos e arabes los confundioron con os zircasians baxo a denominazión de cherqueses. Encara bi ha chicotas comunidaz chechenas en Israyel, Chordania e Turquía.

Cuan cayó o rechimen zarista, se formó en Vladicaucás l'Asambleya d'os Pueblos d'o Caucaso, on s'achuntoron osetas, cabardos, chechens, daguestanís e d’atros. En 1918 o bolchebique cheorchián Grigori Ordzhonikidze fundó a Republica Popular Sozialista d’os Soviets de Terec con capital en Vladicaucás. Daguestán pronto quedó baxo o control d’os liders relichiosos locals, e se proclamó a Republica d’o Caucaso norte o 11 de mayo de 1918, que firmó un tratato en Batum con os otomans. En agosto os cosacos forachitoron Ordzhonikidze e os bolchebiques de Vladicaucás, pero i tornoron con l’aduya d’os chechens. Ordzhonikidze e os bolchebiques fuoron forachitatos de nuebo en 1919 por o exerzito de boluntarios d’Antón Denikin. Denikin tamién ocupó Daguestán. Denikin yera mal bisto por os montañeses por os suyos ligallos con os cosacos, e dimpués de ser derrotato en Ucraína, abió d’abandonar o Caucaso a lo exerzito royo a prenzipios de 1920.

O periodo sobietico

En primabera de 1920 o exerzito royo ocupó Daghestán. En chinero de 1921 as autoridaz sobieticas estituyoron a Republica Autonoma d'os Montañeses dentro d'a Republica Federatiba de Rusia, e como continadora de l'Asambleya d’os Pueblos d'o Norte d'o Caucaso de 1917, aplegando a cabardos, balcars, osetas, inguxes e chechens. En 1922 la reduzioron a lo territorio d'os osetas e inguxes.

En as decadas de 1920, 1930 e 1940 os chechens e daguestanís s’oposaban a la politica bolchebique e i eba rebueltas, a resistenzia s’espresaba en termins relichiosos A supresión d’as estituzions musulmanas a prenzipios d’a decada de 1920 no fue efectiba porque as confrairías sufís tienen una tradizión de funzionar como soziedaz secretas. Chechens e Inguxes fuoron unitos en una unica republica en 1936.

En a Segunda Guerra Mundial cuan os alemans embadioron o Caucaso yeran intresatos en os chazimientos petroliferos de Grozni e i abió chechens que luitaban cuentra os alemans formando milizias locals. Os chechens fuoron falsament acusatos de colaborar con os nazis e s’ordenó que fuesen deportatos t’Asia Zentral, pero en reyalidat a razón més probable son as rebueltas antisobieticas d’as decadas de 1920, 1930 e 1940 e lo intrés estratechico y economico d’o suyo país, con chazimientos de petrolio. En febrero de 1944 os chechens chunto con os ingushes, un total de 425.000 presonas, fuoron deportatos en un día. Parte de Chechenia fue adibita a Cheorchia.

Reabilitatos a fins d’a decada de 1950 por Jruschov, tornoron a lur tierra, pero encara bi ha muitos chechens en Asia Zentral.

Descomposizión d'a URSS

Dimpués d'a caita d'o comunismo e d'a descomposizión d'a URSS, o president Dudayev (antigo combatient d'a guerra d'Afganistán) declaró a independenzia de Chechenia. En marzo de 1992 Dudaev se negó a fer parte d'a Federazión Rusa. Dudaev apoyaba e los abjasios e teneba buenas relazions con Gamsajurdia, que cuan fue destituito en chinero de 1992 se refuchió en Grozni. En as primeras añatas d'o periodo postsobietico os chechens se ganoron a fama d'estar chunto con os cheorchians os primers en fomentar os retes de crimen organizato tipicas d'os países de l'antiga unión sobietica en o sieglo XXI. En 1994 as tropas rusas embadioron Chechenia.

Bibliografía