Diferencia entre revisiones de «Aragonés fovano»
m Robot: Reemplazo automático de texto (- de os + d'os ) |
Sin resumen de edición |
||
Linia 48: | Linia 48: | ||
== Referencias == |
== Referencias == |
||
* [[Fernando Romanos|F. Romanos]], F. Sánchez. ''L'aragonés de A Fueba. Bocabulario y notas gramaticals''. Uesca, Publicazions d'o Consello d'a Fabla Aragonesa (col. «Puens enta ra parola», 9) (1999). |
* [[Fernando Romanos|F. Romanos]], F. Sánchez. ''L'aragonés de A Fueba. Bocabulario y notas gramaticals''. Uesca, Publicazions d'o Consello d'a Fabla Aragonesa (col. «Puens enta ra parola», 9) (1999). |
||
== Enrastres externos == |
|||
[Poemario ''Distancias''][http://poemariodistancias.blogspot.com/] |
|||
[Poemario ''(anvistas)''][http://poemarioanvistas.blogspot.com/] |
|||
{{Dialectos de l'aragonés}} |
{{Dialectos de l'aragonés}} |
Versión d'o 16:22 16 chun 2010
Plantilla:Grafía 87 Plantilla:Variedatz aragonesas
O fobano ye una bariedá dialeutal de l'aragonés que se charra en A Fueba, que fa parte d'a comarca d'o Sobrarbe.
Fonetica
- A bocal -o zaguera se mantién dezaga de -n (camino, molino), -l (zielo, chelo) y -r (cordero, pallero).
- O grupo -it- prozedén d'o grupo latino -CT-, -ULT-, no más se conserba que en chitar-se y cuitre, y s'ha castellanizato enta -ch: fecho, dicho, estrecho, pecho, mucho u trucha.
- A x prepalatar fricatiba xorda se corserba bien (si nos miramos as redoladas á l'oeste dende A Fueba) y como ye normal en l'Alto Aragón oriental ba con una -i- semibocalica: caixigo, buixiga, fueras de cruxir, falandraxo, muxordón y muxardina.
- A x en posizión inizial evoluziona a -ix- como en chistabín y belsetán: ixolomar, ixartigar, ixarnar, ixaugaer, ixarranar, ixordiga, ixambre, ixambrar-se.
- O grupo latino -SC- que en aragonés eboluziona a -x- ye castellanizato: conozer, paezer, crezer, florezer, etz...
- O grupo final -NTE, que en aragonés meyebal pierde a E y en aragonés moderno a T, ye castellanizato: rusiente, fuente, diente, puente, fueras d'os casos malamén, chen, calién.
- En Samper son casos de pronunzación d'a -r final en os plurals: lugars, pastors, colors, fenomeno que se troba tamién en bellos lugars d'o Sobrarbe zentral.
- Mos trobamos un caso isolato y poco frecuén de conserbazión de -m- deribata de -M'N- que en castellan ha dato -mbr-:
- LAMINA > lamna > lama
Morfolochía
L'articlo ye como en aragonés cheneral: o, os, a, as, pero en Pano y Panillo, lugars amán d'a Ribagorza se emplega es, (es cans). En o sieglo XVII s'emplegaba l'articlo lo, los, la, las en Foradada d'o Toscar.
Esiste un preterito indefinito perifrastico como en ribagorzano y chistabín:
- ba cantar
- bas cantar
- ba cantar
- bamos cantar
- baz cantar
- ban cantar
A diferenzia notable ye que o morfema presonal no ye -n como en ribagorzano y que a -r final se prenunzia. Tamién ye notable que este preterito indefinito coesista con a forma sintetica normal en aragonés: canté, cantés, cantó, cantemos, cantez, cantón. L'emplego de una forma u atra depende de factors como o berbo, d'o lugar, etz...
En conclusión o fobano ye un dialeuto de transizión entre l'aragonés d'o semontano de Balbastro y Biello Sobrarbe y l'aragonés baxorribagorzano. No ye tan castellanizato como o semontanés (conserba bien a x) ni como o baxorribagorzano, y ye más amán de l'aragonés cheneral que este zaguero.
Referencias
- F. Romanos, F. Sánchez. L'aragonés de A Fueba. Bocabulario y notas gramaticals. Uesca, Publicazions d'o Consello d'a Fabla Aragonesa (col. «Puens enta ra parola», 9) (1999).
Enrastres externos
[Poemario Distancias][1]
[Poemario (anvistas)][2]
Dialectos de l'aragonés | ||
---|---|---|
Aragonés occidental | Aragonés central (centro-occidental y centro-oriental) | Aragonés oriental | Aragonés meridional |
Variedaz orientals de l'aragonés | ||
---|---|---|
Altorribagorzano (Benasqués) | Chistabín | Fovano | Meyorribagorzano (incluindo o campés) | Baixorribagorzano (incluindo o foncense, estadillano y grausino) |