Diferencia entre revisiones de «Romance navarro»
m Robot: Reemplazo automático de texto (-esterno +externo) |
m Robot: Reemplazo automático de texto (- de o + d'o ) |
||
Linia 1: | Linia 1: | ||
{{Grafía_87}} |
{{Grafía_87}} |
||
Se dize '''romanze nabarro''' á las formas |
Se dize '''romanze nabarro''' á las formas d'o romanze [[nabarroaragonés|nabarro-aragonés]] que se charraban en o sur y este de [[Navarra]]. No esistiba deseparazión neta entre o nabarro y l'[[Idioma aragonés|aragonés]]. As denominazions d'aragonés, nabarro y riochano no responden a diferenzias reyals que esistisen en una mesma epoca, (podeban estar más grans con una redolada dentro de una mesma rechión), responden á las diferens istorias linguisticas d'o romanze en ixos reinos u rechions como consecuenzia de diferén istoria politica. Esistiban diferens trazas d'escribir. |
||
== Ortografía == |
== Ortografía == |
||
Linia 24: | Linia 24: | ||
Igual que en a [[provincia de Zaragoza]], bi ha muitos repuis lesicos. Ye de destacar: |
Igual que en a [[provincia de Zaragoza]], bi ha muitos repuis lesicos. Ye de destacar: |
||
* En a redolada d'Eslava a chen biella emplegaba de choben a desinenzia -i pa a primera persona |
* En a redolada d'Eslava a chen biella emplegaba de choben a desinenzia -i pa a primera persona d'o presén de os imperfeutos egual que en [[ansotano]]. |
||
* O nabarrismo más estendillato, ye l'antroponimo ''Xabier'', adautato a muitas luengas occidentals. |
* O nabarrismo más estendillato, ye l'antroponimo ''Xabier'', adautato a muitas luengas occidentals. |
||
* En o dreito foral nabarro encara esiste o termino ''dominio concellar''. |
* En o dreito foral nabarro encara esiste o termino ''dominio concellar''. |
Versión d'o 07:55 14 chun 2010
Plantilla:Grafía 87 Se dize romanze nabarro á las formas d'o romanze nabarro-aragonés que se charraban en o sur y este de Navarra. No esistiba deseparazión neta entre o nabarro y l'aragonés. As denominazions d'aragonés, nabarro y riochano no responden a diferenzias reyals que esistisen en una mesma epoca, (podeban estar más grans con una redolada dentro de una mesma rechión), responden á las diferens istorias linguisticas d'o romanze en ixos reinos u rechions como consecuenzia de diferén istoria politica. Esistiban diferens trazas d'escribir.
Ortografía
- Lo diftongo -ua- s'escribiba -oa-: coal, coatro, jegoa.
- Los fonemas palatals ñ y ll se representaban con una I debant (-in-, -ill-, -yll-): castieyllo, castieillo, sieillo.
Fonetica
- Mayor tendenzia á perder a -e final:
- Etxe (etxa- en composizion) Berri (Casa nueba en basco) > Exavierre (1091) > Xavier, (y atras barians dende 1102)
- Sin d'embargo, igual que en o fuero de Teruel, no se produziba en os alberbios rematatos en -ment porque i yera una -t- entre meyo: -MENTE > -mentre
- No se rechistran eboluzions de a -LL- enta -t-, -ch-, etz...
- Se conserba o grupo latino -MB-, que en aragonés y burgalés eboluziona enta -m-
- palomba, ambos
Morfolochía
O demostratibo masculín singular ye esti u aquesti en cuenta d'estar est(e) u aquest(e), coinzidindo n'esto con l'aragonés que se charraba en la Comunidat de Teruel, (se i documenta en la bersión romanze d'o Fuero y encara en testos de lo S XV y no ye estranio porque os nabarros interbinioron en a repoblazión d'esta zona), e con o rioxano. En os documentos d'o Monesterio d'Irache se documenta esti pero no aquesti.
Istoria
O testo més antigo conoxito en romanze nabarro seguntes P. Moret ye a conzesión d'o Fuero de Chaca en 1171 á os pobladors d'o Pueyo de Castillón de Sangüesa por parte de Sancho lo Saputo:
Perbibenzias
Igual que en a provincia de Zaragoza, bi ha muitos repuis lesicos. Ye de destacar:
- En a redolada d'Eslava a chen biella emplegaba de choben a desinenzia -i pa a primera persona d'o presén de os imperfeutos egual que en ansotano.
- O nabarrismo más estendillato, ye l'antroponimo Xabier, adautato a muitas luengas occidentals.
- En o dreito foral nabarro encara esiste o termino dominio concellar.
Enrastres externos
Dialectos de l'aragonés | ||
---|---|---|
Aragonés occidental | Aragonés central (centro-occidental y centro-oriental) | Aragonés oriental | Aragonés meridional |