Diferencia entre revisiones de «Valle d'Anyisclo»

De Biquipedia
Contenido eliminado Contenido añadido
AraBot (descutir | contrebucions)
m Bot: Cambiada Categoría:Bals pirinencas
m robot Añadido: ca:Canyó d'Añisclo
Linia 50: Linia 50:
[[Categoría:Articlos en Aragonés d'a val de Vio]]
[[Categoría:Articlos en Aragonés d'a val de Vio]]


[[ca:Canyó d'Añisclo]]
[[es:Cañón de Añisclo]]
[[es:Cañón de Añisclo]]
[[fr:Canyon de Niscle]]
[[fr:Canyon de Niscle]]

Versión d'o 07:13 8 may 2010

Plantilla:Grafía 87

A balle d'Añisclo dende l'endraito d'As Fuabas. En primer termino se-bi beye ro Portiallo de Sercuet.

Bariedaz dialeutals de l'Aragonés Ista fualla ye escrita en l'aragonés d'a balle de Bio.

A balle d'Añisclo (foneticament /'βaʎeða'ɲisklo/ (AFI), á menut contraita /βaʎɪ'ɲisklo/ (AFI), Bal d'Añisclo en aragonés "standard") ye una balle perinenca d'Aragón, estendita en tota ra suya estensión en a comarca d'o Sobrarbe, que naixe dretament de ra baixant sur d'o mallo d'As Tres Serols discorrendo dica més de 10 km dellá, dende ra dita Cul d'Añisclo enta ra esembocaduera d'o barrango d'Aso en o Bellós.

A balle d'Añisclo yá, en chunto con o mallo d'as Tres Serols, balle d'Ordesa, Foratars d'Escuaín e ra cabelera de ra balle de Pineta, parde integradora d'o Pargue Nazional d'Ordesa e ro Monde Perdito.

A balle d'Añisclo embiesta dend'a Collada d'Añisclo. As planas d' O Fulco e Setulo en a draita de ra imachen, con o Sarrato Cadón despuntando, e l'abruptuara de ra Montaña Sensa en a ezquiarda.

Per o norde, a Cul d'Añisclo be tián es pasos zarratos per o mallo d'as Tres Serols e ra Sierra d'as Zucas, per meyo ros cuals be hay un paso, que en dizen a Collata d'Añisclo, que comunica con a balle de Pineta, d'alto d'os 2500 m d'alduera. Per l'oeste, a Siarra Custodia e ro Mondiziato a separan d'as baixadrechas de ra Faixa de Pelai en a balle d'Ordesa. Per l'este de tot, á mientres, á trabiés de ro dito Cuallo Bizeto se plega t'a cabelera d'a balle d'a Yaga que dellá e á debant mete ixes que en dizen os Foratars d'Escuaín. Ansinas, a cabelera de ra balle d'Añisclo bi tien bels d'es puestos més adestacatos d'o Pargue Nazional en os arredols suyos.

Uno d'os endraitos més destacatos d'ixe segmento d'a balle ye ra dita Font Blanga, una biú d'augua que amaneixe de ra bersande d'o Mallo Escuro, man sud-sudueste d'a Punta d'as Solas (3002m), formando en a par d'o suyo forato una cadraita que baixa á pur de fer-se escruma per a bersande dica baixar-se-be bels 30m. Zerqueta d'este puasto be hay un cubillar (o Cubillar de ra Font Blanga) que ofreze techau á's escursionistas. As estibas de Setulo e O Fulco marcan o paisache de ra plana d'alduera d'a man ezquierda de ra balle, que s'alza progresibamende como á bersande de comas d'as puntas de Siarra Custodia, només interrupta en a man sur per a feriosa lenera, que be fa como una estralata graniza en a peña, que ye ro barrango d'a Pardina, que marca ras faixas (faixa espluca e faixa pardina) que se'n han de baixar d'astí dica bels 300 m menos en alduera, alto u baixo, que son os que se cuantan en a guazera 'ro cañón. Per a man draita, que no yá guaire igual, sian de garra planas que agraden á's güellos (e á's garras d'els qui be sigan puyatos enta astí), alabez os tozals de Basón e San Bizenda enfilan os puardos sarrallatos d'as Sestrals e ro Castiato Mayor enta ra balle de Puárdolas en a man sur, e ra fatigosa repuyatuera d'As Carriatas que s'alza t'alto enta ras aldueras d'as Tres Marías per Montaña Sensa (Sierra d'as Zucas). Güeito son as oras que cal pensar á fer-se-be en caminando-la, lo menos o caminant qui quiara desfrutar d'ixas embiestas.

O Cañón

Embiesta cheneral de ra balle d'Añisclo dend'a suya boca.

Dempués de baixare d'A Ribereta, o puesto on esemboca ro barrango 'ra Pardina, as parez d'a balle incrementan a suya berticalidat, deixando asinas que se be formen puastos de muta güambra enta on o sol no be plega guaire en l'añada. Yá n'ixes pacoz on medran os fayos, abietos e tota una rebañera d'audras espezies bechetals. Tiane ro segmento de ra balle formaziós selbosas tan espesas como ra Selba Plana, altro d'es endraitos naturals rasaltatos en o Pargue Nazional.

A deficultat d'os pasos per as mans de Lacunas e l'Escalialla ha feto que ro camín ixe, que nomás ye peyatonal per a par de ra balle, o aigan d'abere establito á man de ro río Bellós, dend'a Ribereta dic'o puande de Santigós, no mica leixos ya d'o casar de Sercué. As puntas d'A Estiba primero e d'O Mondoto dempuesas, en han feto d'esta bersande una baixadera prou feriosa, que encaixona ra balle prou més si cabe perque de l'atra ripa fa ra baixata ro puntal més alto d'as Sestrals.

Yá dende Santigós ta ra boca 'ra balle on ixe camín en surte 'ra guazera ta pasar per l'aldo d'as parez de rupiatras que, de canto e canto d'o río, forman o Portiallo de Sercué que en quita ro nombre d'o lugar més arredolato, fincato ya auguas t'alto d'o barrango d'Aso, o lugar de Sercué.

D'o portiello, o Bellós en amaneixe ta trobar-se-be ra cara con o barrango d'Aso en un antigo molín, dito ro Molín d'Aso, recombertito per as autoridaz d'o Pargue Nazional en o cabo d'un d'os camís posibles tal como se plega dend'o puant de San Urbez e de ra ermita homonima.

As Sestrals embistas dend'o Cañón d'Añisclo.

O río Bellós baixa dend'o Molín d'Aso ta Puyarruego per o dito Congosto d'as Cambras (Cañón del Vellos en Castellano). Forma allá belas d'as més curiosas formaziós erosibas de ra cuanga suya.

Flora e bechetazión

A balle d'Añisclo contián una dibersa mezclata d'elementos biocheograficos, per a suya posizión cheografica. Per o sur be penetran as enfluyenzias mediterranias que be son plegatas á tabiés de ra balle d'a Zinca, establindo-se-be carrasqueras e pinetas, de mientres que de ro norde en son carauteristicas as formazións zentroeuropías como ras fayeras, abietars e selbas mistas ta ro fondo d'o cañón.

Yá asinas uno d'os més beroyos eixemplos de puastos on se bi puade trobar atactofitia, que ixo yá, un puasto on se bi troban espezies d'ambiandes muit diferents.

Una altra d'as més pardiculars situaziós de ro endraito natural ye ra persistanzia de fenomenos d'imbersión termica, que be han forzato ra estruturazión imbersa d'os estacheros de ra bechetazión en mutos puestos. Asinas, se bi troban carrasqueras (formaziós tepicament xerofilas e afezionatas á ra calor) en as leneras més altas de mientres que os estrates més baixos son composatos per fayeras e selbas mistas en os fundos de ra balle.

S'ha de fer señalato, mesmo que lo anterior, que en mutos d'os puastos de ra balle, en as suyas parez á menut estraplomatas, be son chiratos bels d'os endemismos més carateristicos d'o Pargue Nazional. Eixemplos d'esta flora carateristica son a Pinguicula longifolia u Biola 'ras peñas, una planta carnibora bien chicorrona, u ra Petrocoptis crassifolia.

Bibliografía

  • BENITO ALONSO, José Luis (2006). Vegetación del Parque Nacional de Ordesa y Monte Perdido (Sobrarbe, Pirineo central aragonés). 421 pp + Mapa de Bechetazión 1:40.000. Zaragoza, Serie Investigación, nº 50. Consejo de Protección de la Naturaleza de Aragón. Gubierno d'Aragón. ISBN 84-89862-54-0.

Enrastres externos