Diferencia entre revisiones de «Cronica de Sant Chuan d'a Penya»
m Bot: Cambeyo grafia (Historia d'Aragón) |
Sin resumen de edición |
||
Linia 1: | Linia 1: | ||
{{Grafía_87}} |
{{Grafía_87}} |
||
A '''Cronica de San Chuan d'a Peña''' u '''Cronica pinatense''' ye una cronica estoriografica meyebal escrita per iniziatiba d'o rei [[Pietro IV d'Aragón]] que abraca la estoria d'o [[Reino d'Aragón]] den d'os suyos oríchens condals e d'a posterior [[Corona d'Aragón|Corona]] enta la muerte d'[[Alifonso II d'Aragón]]. S'escribió n'a suya primer redaczión en latín enta [[1342]] per o secretario d'o rei, [[Tomás de Canellas]], enamplando uns anteriors anals [[Monesterio de San Chuan d'a Peña|pinatenses]] d'os reis aragoneses e nabarros.<ref>Antonio Pérez Lasheras, ''La literatura del reino de Aragón hasta el siglo XVI'', Zaragoza, Ibercaja-Institución Fernando el Católico (col. Biblioteca Aragonesa de Cultura), 2003, pach. 103. ISBN 84-8324-149-8.</ref> |
|||
D'a Cronica n'esisten tres bersions. A primera ye escrita en [[latín]] e ye d'antis de [[1359]]. Se rancó ta escribir-la d'una cronica anterior á la cuala Tomás de Canellas enadió la estoria posterior á la unión d'Aragón e Cataluña. A obra se constitui como la cronica ufizial d'a dinastía reyal. D'ista bersión latina en deriba una en [[Idioma aragonés|aragonés]]<ref>[http://www.cervantesvirtual.com/servlet/SirveObras/bne/12937401998072638532624/index.htm Reproduzión dichital d'a ''Cronica de San Chuan d'a Peña'' (bersión en aragonés). Manuscrito 2078 d'a [[Biblioteca Nazional d'España]].]</ref> e una altra en [[Idioma catalán|catalán]], amas con data entre [[1369]] e [[1372]]. A bersión aragonesa estió publicata en [[1876]] per [[Tomás Ximénez d'Embún]] en una edizión critica<ref>[http://www.cervantesvirtual.com/FichaObra.html?Ref=12477 Edizión dichital á partir de Tomás Ximénez d'Embún (Zaragoza, Imprenta del Hospicio, 1876).]</ref>. En [[1961]], [[Antonio Ubieto Arteta]] editó criticamén a bersión latina <ref>Antonio Ubieto Arteta (ed.), ''Crónica de San Juan de la Peña: versión latina e índices'', Valencia, Caja de Ahorros y Monte de Piedad de Zaragoza, Aragón y Rioja, 1961 (Textos Medievales, 4). [http://www.bne.es/cgi-bin/wsirtex?FOR=WBNBIBT4&VIS=W01BIMO&FMT=WBNARIA1&ITE=0004701015031 Ficha catalografica d'a obra n'a BNE].</ref> e [[Amadeu Soberanas]], a catalana<ref>Amadeu J. Soberanas Lleó (ed.), ''Crònica general de Pere el Cerimoniós, dita comunament Crònica de Sant Joan de la Penya'', Barcelona, Alpha, 1961.</ref>. [[Carmen Orcástegui]] publicó en [[1986]] una nueba edizión critica d'o testo en aragonés<ref>Carmen Orcástegui Gros (ed.), ''Crónica de San Juan de la Peña: versión aragonesa.'' Institución «Fernando el Católico», Zaragoza, 1986.</ref>. |
D'a Cronica n'esisten tres bersions. A primera ye escrita en [[latín]] e ye d'antis de [[1359]]. Se rancó ta escribir-la d'una cronica anterior á la cuala Tomás de Canellas enadió la estoria posterior á la unión d'Aragón e Cataluña. A obra se constitui como la cronica ufizial d'a dinastía reyal. D'ista bersión latina en deriba una en [[Idioma aragonés|aragonés]]<ref>[http://www.cervantesvirtual.com/servlet/SirveObras/bne/12937401998072638532624/index.htm Reproduzión dichital d'a ''Cronica de San Chuan d'a Peña'' (bersión en aragonés). Manuscrito 2078 d'a [[Biblioteca Nazional d'España]].]</ref> e una altra en [[Idioma catalán|catalán]], amas con data entre [[1369]] e [[1372]]. A bersión aragonesa estió publicata en [[1876]] per [[Tomás Ximénez d'Embún]] en una edizión critica<ref>[http://www.cervantesvirtual.com/FichaObra.html?Ref=12477 Edizión dichital á partir de Tomás Ximénez d'Embún (Zaragoza, Imprenta del Hospicio, 1876).]</ref>. En [[1961]], [[Antonio Ubieto Arteta]] editó criticamén a bersión latina <ref>Antonio Ubieto Arteta (ed.), ''Crónica de San Juan de la Peña: versión latina e índices'', Valencia, Caja de Ahorros y Monte de Piedad de Zaragoza, Aragón y Rioja, 1961 (Textos Medievales, 4). [http://www.bne.es/cgi-bin/wsirtex?FOR=WBNBIBT4&VIS=W01BIMO&FMT=WBNARIA1&ITE=0004701015031 Ficha catalografica d'a obra n'a BNE].</ref> e [[Amadeu Soberanas]], a catalana<ref>Amadeu J. Soberanas Lleó (ed.), ''Crònica general de Pere el Cerimoniós, dita comunament Crònica de Sant Joan de la Penya'', Barcelona, Alpha, 1961.</ref>. [[Carmen Orcástegui]] publicó en [[1986]] una nueba edizión critica d'o testo en aragonés<ref>Carmen Orcástegui Gros (ed.), ''Crónica de San Juan de la Peña: versión aragonesa.'' Institución «Fernando el Católico», Zaragoza, 1986.</ref>. |
||
Linia 12: | Linia 12: | ||
{{Wikisource|oldwikisource:Cronica de San Chuan d'a Peña|a Cronica de San Chuan d'a Peña}} |
{{Wikisource|oldwikisource:Cronica de San Chuan d'a Peña|a Cronica de San Chuan d'a Peña}} |
||
{{Literatura en aragonés}} |
|||
==Referenzias== |
==Referenzias== |
||
<references /> |
<references /> |
Versión d'o 22:05 24 abr 2010
Plantilla:Grafía 87 A Cronica de San Chuan d'a Peña u Cronica pinatense ye una cronica estoriografica meyebal escrita per iniziatiba d'o rei Pietro IV d'Aragón que abraca la estoria d'o Reino d'Aragón den d'os suyos oríchens condals e d'a posterior Corona enta la muerte d'Alifonso II d'Aragón. S'escribió n'a suya primer redaczión en latín enta 1342 per o secretario d'o rei, Tomás de Canellas, enamplando uns anteriors anals pinatenses d'os reis aragoneses e nabarros.[1]
D'a Cronica n'esisten tres bersions. A primera ye escrita en latín e ye d'antis de 1359. Se rancó ta escribir-la d'una cronica anterior á la cuala Tomás de Canellas enadió la estoria posterior á la unión d'Aragón e Cataluña. A obra se constitui como la cronica ufizial d'a dinastía reyal. D'ista bersión latina en deriba una en aragonés[2] e una altra en catalán, amas con data entre 1369 e 1372. A bersión aragonesa estió publicata en 1876 per Tomás Ximénez d'Embún en una edizión critica[3]. En 1961, Antonio Ubieto Arteta editó criticamén a bersión latina [4] e Amadeu Soberanas, a catalana[5]. Carmen Orcástegui publicó en 1986 una nueba edizión critica d'o testo en aragonés[6].
O testo nos se ye trasmeso en tres manuscritos. Dos d'els se troban á la Biblioteca d'o Escorial. O primer (con a signatura L-II.13) ye d'as acabanzas d'o sieglo XIV. En bi ha un altro d'enta 1470 (sign. N-I-13) que bi encorpora adizions de Martín de Larraya d'o sieglo XVI. O zaguer, disponible en edizión dichital facsímil, data d'o sieglo XVI e se troba á la Biblioteca Nazional d'España (ms. 2078).
As fuens d'a Cronica de San Chuan d'a Peña se troban en una antica cronica d'o monesterio omonimo que conteneba cronolochías e afers chenealochicos e li proporziona informazión de balura sobre es anticos contes aragoneses e os primers reis de Pamplona. T'as calendatas posteriors á la unión dinastica entre Peyronela d'Aragón e Remón Berenguer IV se fizon serbir a Cronica d'os Estatos Peninsulars (dita tamién Cronica nabarro-aragonesa u Cronica de 1305), e la Gesta Comitum Barchinonensium, amés d'a importán obra latina de Rodrigo Ximénez de Rada, De rebus Hispaniae, fuen egualmén prinzipal t'a Estoria d'España d'Alifonso X de Castiella.
Se trata d'un d'os testos més relebans t'a estoria d'a Corona d'Aragón. Ha una gran importanzia lo feito que repleque prosificazions de cantas de chesta, d'entre as cualas descolla la d'a Campana de Uesca. Ye amés d'interés como fuen documentadera ta datos relazionatos con o monesterio de San Chuan d'a Peña. A cronica remata con a muerte d'Alifonso IV d'Aragón en 1336.