Diferencia entre revisiones de «Idioma sardo»
Contenido eliminado Contenido añadido
m Bot: Cambiada Categoría:Luengas romanzes |
|||
Linia 57: | Linia 57: | ||
{{Luengas romanzes}} |
{{Luengas romanzes}} |
||
[[Categoría:Luengas |
[[Categoría:Luengas romances|Sardo]] |
||
[[af:Sardies]] |
[[af:Sardies]] |
Versión d'o 22:44 19 mar 2010
Plantilla:Grafía 87 Plantilla:Luenga indoeuropeya
O sardo (sardu) ye una luenga romanze ozidental charrata en Zerdeña (Italia) por 1.350.000 presonas. Comparte carauteristicas, sobre tot, con as luengas romanzes ibericas, antimás con o italián. Ye considerata una d'as luengas romanzes més arcaicas, porque ha conserbatas as bocals breus i y u latinas, as que en altras luengas romanzes se conbirtioron en e y o.
Dialeutos
A luenga sarda se dibide en cuatro prenzipals bariedaz:
- Arborés, en a parte centro-occidental y en a norte d'o Campidano
- Campidanés, en a parte meridional d'o Campidano
- Logudorés, charrato n'o zentro-norte d'a isla n'a rechión d'o Logudoro
- Nugorés, en a parte zentro-oriental
As suyas carauteristicas més importans
- Sistema bocalico de 5 bocals (como en castellán): a, e, i, o, u, reduzindo-se en posizión atona á tres (a, i, u) en a mayoria d'os dialeutos.
- Conserbazión d'as bocals breus i y u latinas: DIGITUS > didu ('dedo').
- Conserbazión en bellas parabras o sonido belar d'a C /k/ o G /g/ latinas: VOCEM > boghe.
- Sonorizazión d'as consonans sordas interbocalicas (tamién as inizials en a fabla): VITA > bita /bída/ ('bida'), PAUCUS > pagu, IPSA CULTURA > sa curtura /sagurdúra/.
- Betazismo: os sonitos /b/, /w/, /kw/, /gw/ inizials latinos pasoron á /b/: VERUS > beru, LINGUA > limba, QUATTUOR > batoro.
- O grupo ll pasó a /dd/, un sonido espezial pronunziato con a punta d'a luenga en o punto més alto d'o paladar: FABULARI (> bulg. fallare) > faeddare
- Os grupos inizials CL-, FL- y PL- latinos pasaron á cr-, fr-, pr-: CLAVE > crae, FLORE > frore, etc.
- Conserbazión d'a t final d'os berbos (con bocal epentetica).
- Adizión d'una bocal epentetica (amanata á la zaguera bocal d'a parabra) á la fin d'as parabras que rematan en consonant (ista bocal no aparexe en a escritura): est /ésti/ ('ye'), cantat /kántada/ ('canta'), sardos /sárduzu/, etc.
- Bocal protetica an as palabras latinas que prenzipiaban con S+consonant: SCRIBERE > iscrìer.
- L'articlo definito biene d'as formas d'o latín bulgar IPSO, IPSA, IPSOS, IPSAS > su, sa, sos, sas (en o dialeuto campidanés, o plural ye siempre is): su sardu, sos sardos (u is sardus), sa limba, sas limbas (u is limbas).
L'ortografia
- O sardo no tien una ortografia unificata, por ixo una palabra puet tener cuantas formas escritas (por exemplo: bita, vita, bida, vida, pero a pronunziazión ye siempre a mesma: /bída/.)
Exemplo
D'a Declarazión Unibersal d'os Dreitos Umans:
- Totu sos èsseres umanos naschint lìberos e eguales in dinnidade e in deretos. Issos tenent sa resone e sa cussèntzia e depent operare s'unu cun s'àteru cun ispìritu de fraternidade.
Pronunziazión:
- /Tótu-zuz-éssiriz-umánuzu náskinti líberuz-e iguáliz-in dinnidadi e in derétuzu. Íssuzu téninti-za rezóni e-za-gusséntsia e débinti operári z'unu cun s'áteru cun ispíritu de fraternidádi/
Luengas romances | ||
---|---|---|
Aragonés | Arrumano | Astur-leyonés | Castellano | Catalán | Corso incluindo o gallurés | Chudeocastellano | Dalmata | Francés incluindo o diasistema d'as luengas d'oïl con o Borgonyón, Campanyés, Franco-Contés, Galó, Lorenés, Normando (Guernesiés, Jèrriais y Anglo-normando), Petavín-Santonchés, Picardo y Valón | Francoprovenzal | Friulán | Gallego | Istriot | Istrorrumano | Italiano | Ladino | Ligur | Lombardo | Meglenorrumano | Napolitán | Occitán incluindo o gascón y l'aranés | Piemontés | Portugués | Rumanche | Rumano | Sardo incluindo o sasarés | Siciliano | Veneciano |