Diferencia entre revisiones de «Idioma sardo»

De Biquipedia
Contenido eliminado Contenido añadido
Jpbot (descutir | contrebucions)
AraBot (descutir | contrebucions)
m Bot: Cambiada Categoría:Luengas romanzes
Linia 57: Linia 57:
{{Luengas romanzes}}
{{Luengas romanzes}}


[[Categoría:Luengas romanzes|Sardo]]
[[Categoría:Luengas romances|Sardo]]


[[af:Sardies]]
[[af:Sardies]]

Versión d'o 22:44 19 mar 2010

Plantilla:Grafía 87 Plantilla:Luenga indoeuropeya

O sardo (sardu) ye una luenga romanze ozidental charrata en Zerdeña (Italia) por 1.350.000 presonas. Comparte carauteristicas, sobre tot, con as luengas romanzes ibericas, antimás con o italián. Ye considerata una d'as luengas romanzes més arcaicas, porque ha conserbatas as bocals breus i y u latinas, as que en altras luengas romanzes se conbirtioron en e y o.

Dialeutos

A luenga sarda se dibide en cuatro prenzipals bariedaz:

  • Arborés, en a parte centro-occidental y en a norte d'o Campidano
  • Campidanés, en a parte meridional d'o Campidano
  • Logudorés, charrato n'o zentro-norte d'a isla n'a rechión d'o Logudoro
  • Nugorés, en a parte zentro-oriental

As suyas carauteristicas més importans

  • Sistema bocalico de 5 bocals (como en castellán): a, e, i, o, u, reduzindo-se en posizión atona á tres (a, i, u) en a mayoria d'os dialeutos.
  • Conserbazión d'as bocals breus i y u latinas: DIGITUS > didu ('dedo').
  • Conserbazión en bellas parabras o sonido belar d'a C /k/ o G /g/ latinas: VOCEM > boghe.
  • Sonorizazión d'as consonans sordas interbocalicas (tamién as inizials en a fabla): VITA > bita /bída/ ('bida'), PAUCUS > pagu, IPSA CULTURA > sa curtura /sagurdúra/.
  • Betazismo: os sonitos /b/, /w/, /kw/, /gw/ inizials latinos pasoron á /b/: VERUS > beru, LINGUA > limba, QUATTUOR > batoro.
  • O grupo ll pasó a /dd/, un sonido espezial pronunziato con a punta d'a luenga en o punto més alto d'o paladar: FABULARI (> bulg. fallare) > faeddare
  • Os grupos inizials CL-, FL- y PL- latinos pasaron á cr-, fr-, pr-: CLAVE > crae, FLORE > frore, etc.
  • Conserbazión d'a t final d'os berbos (con bocal epentetica).
  • Adizión d'una bocal epentetica (amanata á la zaguera bocal d'a parabra) á la fin d'as parabras que rematan en consonant (ista bocal no aparexe en a escritura): est /ésti/ ('ye'), cantat /kántada/ ('canta'), sardos /sárduzu/, etc.
  • Bocal protetica an as palabras latinas que prenzipiaban con S+consonant: SCRIBERE > iscrìer.
  • L'articlo definito biene d'as formas d'o latín bulgar IPSO, IPSA, IPSOS, IPSAS > su, sa, sos, sas (en o dialeuto campidanés, o plural ye siempre is): su sardu, sos sardos (u is sardus), sa limba, sas limbas (u is limbas).

L'ortografia

  • O sardo no tien una ortografia unificata, por ixo una palabra puet tener cuantas formas escritas (por exemplo: bita, vita, bida, vida, pero a pronunziazión ye siempre a mesma: /bída/.)

Exemplo

D'a Declarazión Unibersal d'os Dreitos Umans:

Totu sos èsseres umanos naschint lìberos e eguales in dinnidade e in deretos. Issos tenent sa resone e sa cussèntzia e depent operare s'unu cun s'àteru cun ispìritu de fraternidade.

Pronunziazión:

/Tótu-zuz-éssiriz-umánuzu náskinti líberuz-e iguáliz-in dinnidadi e in derétuzu. Íssuzu téninti-za rezóni e-za-gusséntsia e débinti operári z'unu cun s'áteru cun ispíritu de fraternidádi/
Wikipedia
Wikipedia
Ista luenga tien a suya propia Wikipedia. Puetz vesitar-la y contribuir en Wikipedia en Idioma sardo.


Luengas romances
Aragonés | Arrumano | Astur-leyonés | Castellano | Catalán | Corso incluindo o gallurés | Chudeocastellano | Dalmata | Francés incluindo o diasistema d'as luengas d'oïl con o Borgonyón, Campanyés, Franco-Contés, Galó, Lorenés, Normando (Guernesiés, Jèrriais y Anglo-normando), Petavín-Santonchés, Picardo y Valón | Francoprovenzal | Friulán | Gallego | Istriot | Istrorrumano | Italiano | Ladino | Ligur | Lombardo | Meglenorrumano | Napolitán | Occitán incluindo o gascón y l'aranés | Piemontés | Portugués | Rumanche | Rumano | Sardo incluindo o sasarés | Siciliano | Veneciano