Vlacos

Rechions con important poblazión balaca

Os balacos son os pueblos de luenga latina, que abitan os Balcans como continadors d'a poblazión romanizata que i eba enantes d'as embasions d'os pueblos d'as estepas, os pueblos chermanicos y espezialment os eslabos. Dende a formazión d'o estato unificato de Rumanía o termin balaco s'aplica sobre tot a os que biben fuera de Rumanía e a los pastors trasuants.

As luengas que parlan os balacos son o rumán (dacorrumán), arrumán, meglenorrumán, istriorrumán, que d'alcuerdo con bels puntos de bista forman parte d'una mesma luenga e d'alcuerdo con belatros son luengas diferents con un mesmo orichen en a latinidat d'os Balcans e Baxo Danubio con un sostrato geto-daco e trazio. Os dalmatas encara que abitaban una parte d'os Balcans no yeran balacos e lur luenga se relaziona més con o italián, no tenendo sostrato geto-daco ni trazio.

O termin vlasi ("balaco") ye en o suyo orichen un exonimo, a traza como os eslabos diziban a las poblazions romanizatas sozmesas a los pueblos barbaros. Os eslabos lo prenioron d'os chermanicos, que diziban walhos primero a los zeltas, (por estar os bolcos os primer pueblos zeltas que se troboron en a suya migrazión ta o sur), e dimpués d'a romanizazión d'os zeltas, a toz os pueblos de luenga latina u romanizatos.

Istoria

Imachen:Valaques-Vlachs.jpg

Brancas e migrazions istoricas d'os balacos

Partizioron en a rebuelta anti-bizantina que lebó a la formazión d'o Segundo Imperio Bulgaro, gobernato a lo prenzipio por a dinastía d'os Asans d'orichen balaco.

En tiempos d'o dominio cruzato en o Imperio Bizantín os balacos de Grezia formoron un chicot estato, a Gran Balaquia, que dimpués s'adibió a lo Imperio Bizantín recostruito por os Paleologos.

Estió dimpués d'a embasión mongola d'o sieglo XIII cuan os balacos podioron formar os primers estatos sobirans propios d'una estansión important. En o sieglo XIV amanexioron os prenzipatos de Balaquia e Moldabia, que conquirioron territorios a os mongols (u dimpués tartres) d'a Orda d'Oro.

Estos prenzipatos cayoron baxo sobiranía turca otomana, a penar d'a resistenzia de Vlad Tepes en Balaquia e d'Esteban lo Gran en Moldabia de l'aduya d'a Ongría de Matías Corvín (balaco de Transilbania) e de Polonia.

A fins d'o sieglo XVI Miguel lo Brabo podió formar un efimero estato con Balaquia, Moldabia, Transilbania, pero fue esclafato por os austriacos. En o sieglo XVIII muitos balacos d'a ribera sur d'o Danubio, (parlants d'o dacorrumán), en o norte de Bulgaria emigroron t'a ribera norte, establindo-sen en o Prenzipato de Balaquia.

A fins d'o sieglo XIX o Imperio Ruso contribuyó a creyar un estato de mayoría balaca con os prenzipatos de Moldabia e Balaquia dito Rumanía. A funzión d'este estato yera a de tampón entre o Imperio Ruso e o Imperio Otomán.

En o sieglo XIX fueras de Rumanía os balacos yeran ixemenatos por toz os Balcans e dica en Morabia e Polonia. As guerras balcanicas e un estato rumán més grant e fuerte dimpués d'a Primera Guerra Mundial fazioron que muitos balacos se refuchiasen u emigrasen ta Rumanía, a lo tiempo que en o sieglo XX muitos balacos que han quedato fuera de Rumanía s'han asimilato a la poblazión cheneral d'a zona que abitan. A guerra zebil griega d'o sieglo XX ha perchudicato muito a los balacos, con grants destruzions en a suya tierra.