Diferencia entre revisiones de «Romance navarro»
Sin resumen de edición |
|||
Linia 14: | Linia 14: | ||
== Morfolochía == |
== Morfolochía == |
||
O demostratibo masculín singular ye ''esti'' u ''aquesti'' en cuenta d'estar ''est(e)'' u ''aquest(e)'', coinzidindo n'esto con l'aragonés que se charraba en la [[Comunidat de Tergüel]], (se i documenta en la bersión romanze d'o Fuero y encara en testos de lo S XV y no ye estranio porque os nabarros interbinioron en a repoblazión d'esta zona), e con o [[rioxano]]. En os documentos d'o [[Monesterio d'Irache]] se documenta ''esti'' pero no ''aquesti''. |
O demostratibo masculín singular ye ''esti'' u ''aquesti'' en cuenta d'estar ''est(e)'' u ''aquest(e)'', coinzidindo n'esto con l'aragonés que se charraba en la [[Comunidat de Tergüel]], (se i documenta en la bersión romanze d'o Fuero y encara en testos de lo S XV y no ye estranio porque os nabarros interbinioron en a repoblazión d'esta zona), e con o [[rioxano precastellán|rioxano]]. En os documentos d'o [[Monesterio d'Irache]] se documenta ''esti'' pero no ''aquesti''. |
||
== Istoria == |
== Istoria == |
Versión d'o 13:24 11 mar 2009
Se dize romanze nabarro á las formas de o romanze nabarro-aragonés que se charraban en o sur y este de Nabarra. No esistiba deseparazión neta entre o nabarro y l'aragonés. As denominazions d'aragonés, nabarro y rioxano no responden a diferenzias reyals que esistisen en una mesma epoca, (podeban estar más grans con una redolada dentro de una mesma rechión), responden á las diferens istorias linguisticas de o romanze en ixos reinos u rechions como consecuenzia de diferen istoria politica. Esistiban diferens trazas d'escribir.
Ortografía
- Lo diftongo -ua- s'escribiba -oa-: coal, coatro, jegoa.
- Los fonemas palatals ñ y ll se representaban con una I debant (-in-, -ill-, -yll-): castieyllo, castieillo, sieillo.
Fonetica
- Mayor tendenzia á perder a -e final:
- Etxe (etxa- en composizion) Berri (Casa nueba en basco) > Exavierre (1091) > Xavier, (y atras barians dende 1102)
- Sin d'embargo, igual que en o fuero de Tergüel, no se produziba en os alberbios rematatos en -ment porque i yera una -t- entre meyo: -MENTE > -mentre
- No se rechistran eboluzions de a -LL- enta -t-, -ch-, etz...
- Se conserba o grupo latino -MB-, que en aragonés y burgalés eboluziona enta -m-
- palomba, ambos
Morfolochía
O demostratibo masculín singular ye esti u aquesti en cuenta d'estar est(e) u aquest(e), coinzidindo n'esto con l'aragonés que se charraba en la Comunidat de Tergüel, (se i documenta en la bersión romanze d'o Fuero y encara en testos de lo S XV y no ye estranio porque os nabarros interbinioron en a repoblazión d'esta zona), e con o rioxano. En os documentos d'o Monesterio d'Irache se documenta esti pero no aquesti.
Istoria
O testo més antigo conoxito en romanze nabarro seguntes P. Moret ye a conzesión d'o Fuero de Chaca en 1171 á os pobladors d'o Pueyo de Castillón de Sangüesa por parte de Sancho lo Saputo: Plantilla:Zita
Perbibenzias
Igual que en a probinzia de Zaragoza, bi ha muitos repuis lesicos. Ye de destacar:
- En a redolada d'Eslava a chen biella emplegaba de choben a desinenzia -i pa a primera persona de o presén de os imperfeutos egual que en ansotano.
- O nabarrismo más estendillato, ye l'antroponimo Xabier, adautato a muitas luengas ozidentals.
- En o dreito foral nabarro encara esiste o termino dominio concellar.
Enrastres esternos
Dialectos de l'aragonés | ||
---|---|---|
Aragonés occidental | Aragonés central (centro-occidental y centro-oriental) | Aragonés oriental | Aragonés meridional |