Diferencia entre revisiones de «Pasau imperfecto d'indicativo»

De Biquipedia
Contenido eliminado Contenido añadido
italiano --> idioma italián, y atros igual
Jpbot (descutir | contrebucions)
, Replaced: sopre → sobre
Linia 10: Linia 10:
| bgcolor=#cccccc | '''2ª Conchugazión'''
| bgcolor=#cccccc | '''2ª Conchugazión'''
| bgcolor=#cccccc | '''3ª Conchugazión'''
| bgcolor=#cccccc | '''3ª Conchugazión'''

|-
|-
| bgcolor=#DDEEFF | 1
| bgcolor=#DDEEFF | 1
Linia 16: Linia 15:
| bgcolor=#DDEEFF | Debe'''ba'''
| bgcolor=#DDEEFF | Debe'''ba'''
| bgcolor=#DDEEFF | Parti'''ba'''
| bgcolor=#DDEEFF | Parti'''ba'''

|-
|-
| bgcolor=#DDEEFF | 2
| bgcolor=#DDEEFF | 2
Linia 22: Linia 20:
| bgcolor=#DDEEFF | Debe'''ba'''s
| bgcolor=#DDEEFF | Debe'''ba'''s
| bgcolor=#DDEEFF | Parti'''ba'''s''
| bgcolor=#DDEEFF | Parti'''ba'''s''


|-
|-
| bgcolor=#DDEEFF | 3
| bgcolor=#DDEEFF | 3
Linia 29: Linia 25:
| bgcolor=#DDEEFF | Debe'''ba'''
| bgcolor=#DDEEFF | Debe'''ba'''
| bgcolor=#DDEEFF | Parti'''ba'''
| bgcolor=#DDEEFF | Parti'''ba'''


|-
|-
| bgcolor=#DDEEFF | 4
| bgcolor=#DDEEFF | 4
Linia 36: Linia 30:
| bgcolor=#DDEEFF | Debé'''ba'''nos
| bgcolor=#DDEEFF | Debé'''ba'''nos
| bgcolor=#DDEEFF | Partí'''ba'''nos
| bgcolor=#DDEEFF | Partí'''ba'''nos


|-
|-
| bgcolor=#DDEEFF | 5
| bgcolor=#DDEEFF | 5
Linia 43: Linia 35:
| bgcolor=#DDEEFF | Debé'''ba'''z
| bgcolor=#DDEEFF | Debé'''ba'''z
| bgcolor=#DDEEFF | Partí'''ba'''z
| bgcolor=#DDEEFF | Partí'''ba'''z


|-
|-
| bgcolor=#DDEEFF | 6
| bgcolor=#DDEEFF | 6
Linia 80: Linia 70:
Pa atros filologos ixa ''v'' u ''b'' s'ha recostruito fa pocos sieglos por analochía con a forma de la primera conchugazión e s'apoyan en que en [[aragonés meyebal]] no s'escribe.
Pa atros filologos ixa ''v'' u ''b'' s'ha recostruito fa pocos sieglos por analochía con a forma de la primera conchugazión e s'apoyan en que en [[aragonés meyebal]] no s'escribe.


Sin d'embargo como ya se sape los testos en [[aragonés meyebal]] no reflexaban de tot las trazas de la luenga charrata, sopre tot lo que yera muito diferent d'os idiomas bizins, y se troban forman con -eva u -iva ya en ''[[Razón feita d'Amor]]'', que ye de prinzipios d'o sieglo XIII, de forma aislata en atros testos, e mesmo en lo [[castellán d'a Rioxa meyebal|castellán rioxán]] con sustrato [[nabarroargonés]] que escribiba [[Gonzalo de Berceo]].
Sin d'embargo como ya se sape los testos en [[aragonés meyebal]] no reflexaban de tot las trazas de la luenga charrata, sobre tot lo que yera muito diferent d'os idiomas bizins, y se troban forman con -eva u -iva ya en ''[[Razón feita d'Amor]]'', que ye de prinzipios d'o sieglo XIII, de forma aislata en atros testos, e mesmo en lo [[castellán d'a Rioxa meyebal|castellán rioxán]] con sustrato [[nabarroargonés]] que escribiba [[Gonzalo de Berceo]].


Tamién s'han documentato repuis d'imperfeutos en -''iba'' en lo [[Idioma castellán|castellán]] de sustrato aragonés u [[charrar baturro]] que se charra en lo norte de [[Probinzia de Tergüel|Tergüel]], en [[caspolín]], [[chipranesco]] y en [[Enguerino|enguerín]].
Tamién s'han documentato repuis d'imperfeutos en -''iba'' en lo [[Idioma castellán|castellán]] de sustrato aragonés u [[charrar baturro]] que se charra en lo norte de [[Probinzia de Tergüel|Tergüel]], en [[caspolín]], [[chipranesco]] y en [[Enguerino|enguerín]].
Linia 86: Linia 76:
[[Categoría:Tiempos berbals]]
[[Categoría:Tiempos berbals]]


[[cs:Préteritum]]
[[cs:Imperfektum]]
[[en:Imperfect tense]]
[[en:Imperfect tense]]
[[es:Pretérito imperfecto]]
[[es:Pretérito imperfecto]]
[[cs:Imperfektum]]
[[fi:imperfekti]]
[[fi:imperfekti]]
[[it:Imperfetto indicativo]]
[[it:Imperfetto indicativo]]
[[la:Imperfectum]]
[[pl:Imperfekt]]
[[pl:Imperfekt]]
[[wa:Durant Indicatif Erirece]]
[[wa:Durant Indicatif Erirece]]
[[cs:Préteritum]]
[[la:Imperfectum]]

Versión d'o 23:26 5 mar 2009

Tiempos verbals
Modo indicativo

Present
Pasau perfecto simple
Pasau imperfecto
Pasau perfecto composau
Pasau anterior
Pasau plusquamperfecto
Futuro simple
Futuro perfecto
Condicional simple
Condicional perfecto

Modo subchuntivo

Present
Pasau imperfecto
Pasau perfecto
Pasau plusquamperfecto

Modo imperativo
Impresonals

Infinitivo simple
Infinitivo composau
Participio present
Participio pasau
Cherundio

O Pasato Imperfeuto d'Endicatibo s'emplega pa endicar una aczión berbal pasata pero bista en la suya durazión, ye dizir, en una unidat de tiempo que no ha rematato, sin importan cuan empezipió ni cuan remató.

En aragonés s'espresa metendo dezaga la radiz una desinenzia -BA- (-VA- en grafía SLA), e dimpués las desinenzias presonals:

# 1ª Conchugazión 2ª Conchugazión 3ª Conchugazión
1 Aduyaba Debeba Partiba
2 Aduyabas Debebas Partibas
3 Aduyaba Debeba Partiba
4 Aduyábanos Debébanos Partíbanos
5 Aduyábaz Debébaz Partíbaz
6 Aduyaban Debeban Partiban

A desinenzia presonal en a 1ª presona plural cambea ta -nos n'este e atros tiempos berbals: o pasato imperfeuto de subchuntibo e os condizionals (que deriban d'o imperfeuto d'endicatibo). Ye notable tamién que as formas con -nos son tamién esdruxulas, n'un romanze que güei tiende a no pronunziar esdruxulos, pero que n'o pasato ne pronunziaba (como en Puértolas).

Orichen e barians

O pasato imperfeuto d'endicatibo en aragonés ye diferent á como ye en idiomas bizins como castellano u catalán. Ye parexito á como ye en italián e gascón.

En ansotán la primera presona d'este imperfeuto s'indica con una -i desinenzial (aduyabai, debebai, partibai), feito que yera estendito en lo romanze nabarro d'a sozredolada d'Eslaba y en lo norte d'as Zinco Billas.

En chistabín a primera presona s'endica con -abe, -ebe, -ibe, feito que probablement se relazione con como ye güei en ansotán:

  • Cantavai > Cantave > Cantabe.

Feito que ye lochico tenendo en cuenta que los diftongos decreziens latins -AI- en aragonés se tornan -e-:

  • MAGIS > *mais > més
  • FORNAIRUS > Fornair(o) > Forner(o).

En charrars meridionals on la presión d'o castellán ye més gran, como l'ayerbense u estadillano, l'imperfeuto d'a 2ª conchugazión se fa como en la 3ª (queriba, debiba).

A conserbazión d'a v en la 2ª e 3ª conchugazions la consideran bels filologos como d'alcuerdo con una carauteristica d'a fonetica aragonesa, on bi ha tendenzia á la consonant oclusiba sonora latina como en remugar, coda, lexiva (a v fricatiba ye a eboluzión d'a -B- interbocalica, que ya en aragonés meyebal pasó ta b).

  • PARTI-BA-M > Partiva > Partiba
  • PARTI-BA-S > Partivas > Partibas
  • PARTI-BA-T > Partiva > Partiba
  • PARTI-BA-MUS > Partívanos > Partíbanos
  • PARTI-BA-TIS > Partívaz > Partíbaz
  • PARTI-BA-NT > Partívan > Partiban

Pa atros filologos ixa v u b s'ha recostruito fa pocos sieglos por analochía con a forma de la primera conchugazión e s'apoyan en que en aragonés meyebal no s'escribe.

Sin d'embargo como ya se sape los testos en aragonés meyebal no reflexaban de tot las trazas de la luenga charrata, sobre tot lo que yera muito diferent d'os idiomas bizins, y se troban forman con -eva u -iva ya en Razón feita d'Amor, que ye de prinzipios d'o sieglo XIII, de forma aislata en atros testos, e mesmo en lo castellán rioxán con sustrato nabarroargonés que escribiba Gonzalo de Berceo.

Tamién s'han documentato repuis d'imperfeutos en -iba en lo castellán de sustrato aragonés u charrar baturro que se charra en lo norte de Tergüel, en caspolín, chipranesco y en enguerín.