Diferencia entre revisiones de «Celtis australis»

De Biquipedia
Contenido eliminado Contenido añadido
mSin resumen de edición
m Deixo por agora as bariants litón / litonero como prenzipals
Linia 1: Linia 1:
{{Taxobox_begin | color = lightgreen | name = Latonero}}
{{Taxobox_begin | color = lightgreen | name = Litonero}}
{{Taxobox image | image = [[Imachen:Illustration Celtis australis0.jpg|250px|Latonero]]|caption = <small> ''Latonero'' </small>}}
{{Taxobox image | image = [[Imachen:Illustration Celtis australis0.jpg|250px|Litonero]]|caption = <small> ''Litonero'' </small>}}
{{Taxobox_begin_placement | color = lightgreen}}
{{Taxobox_begin_placement | color = lightgreen}}
{{Taxobox_regnum_entry | taxon = [[Plantae]]}}
{{Taxobox_regnum_entry | taxon = [[Plantae]]}}
Linia 15: Linia 15:
{{Taxobox_end}}
{{Taxobox_end}}


O '''latonero''' u '''litonero''' (''Celtis australis''), ye una [[espezie (biolochía)|espezie botanica]] perteneixient á la [[familia (biolochía)|familia]] d'as [[Cannabaceae]]. Ye orichinaria d'o sur d'[[Europa]], ueste d'[[Asia]] y o norte d'[[Africa]]. O suyo emplego como árbol ornamental fa que se gose beyer en parques, chardins, plazas y carreras. Puet bibir entre 500 y 600 años y creix en toda mena de terrens.
O '''litonero''' u '''latonero''' (''Celtis australis''), ye una [[espezie (biolochía)|espezie botanica]] perteneixient á la [[familia (biolochía)|familia]] d'as [[Cannabaceae]]. Ye orichinaria d'o sur d'[[Europa]], ueste d'[[Asia]] y o norte d'[[Africa]]. O suyo emplego como árbol ornamental fa que se gose beyer en parques, chardins, plazas y carreras. Puet bibir entre 500 y 600 años y creix en toda mena de terrens.
== Descripzión ==
== Descripzión ==


Ye un [[árbol]] de [[caduzifolio|fuella caduca]] que puet plegar á medir entre 20 y 25 metros d'altaria, de [[tronco]] dreito y [[crosta]] grisa y lisa, semellant á la d'o [[ficus]] u o [[fabo]], sin d'estrías ni fendillas; tien una cocoroza redonda, densa y ampla. As [[fuella]]s, de 5 á 15 cm de largaria, son simples, alternas, pubeszents, obadas u lanzeoladas, y bel poquet asimetricas, con un dentau fino en o canto. Son aspras á o tacto y con tres niérbols muito marcaus en l'amberso, que tien color berda fosca. O reberso, de color más clara, tien pilosidaz en os niérbols.
Ye un [[árbol]] de [[caduzifolio|fuella caduca]] que puet plegar á medir entre 20 y 25 metros d'altaria, de [[tronco]] dreito y [[crosta]] grisa y lisa, semellant á la d'o [[ficus]] u o [[fabo]], sin d'estrías ni fendillas; tien una cocoroza redonda, densa y ampla. As [[fuella]]s, de 5 á 15 cm de largaria, son simples, alternas, pubeszents, obadas u lanzeoladas, y bel poquet asimetricas, con un dentau fino en o canto. Son aspras á o tacto y con tres niérbols muito marcaus en l'amberso, que tien color berda fosca. O reberso, de color más clara, tien pilosidaz en os niérbols.


As [[flor]]s, ermafroditas u masculinas, son chicotas y de color berda amarillenca, y amaneixen, entre abril y mayo, solencas en as axilas d'as fuellas sobre largos [[pedunclo]]s. O [[fruito]], clamau '''latón''' u '''litón''', ye comestible y de buen gusto; ye una [[drupa]] carnosa de bel zentimentro de diametro, con muito cascuello y poca polpa. Ye berda antis de madurar, y cuan maduran en [[agüerro]], se torna cuasi negra por difuera y amariella por dintro.
As [[flor]]s, ermafroditas u masculinas, son chicotas y de color berda amarillenca, y amaneixen, entre abril y mayo, solencas en as axilas d'as fuellas sobre largos [[pedunclo]]s. O [[fruito]], clamau '''litón''' u '''latón''', ye comestible y de buen gusto; ye una [[drupa]] carnosa de bel zentimentro de diametro, con muito cascuello y poca polpa. Ye berda antis de madurar, y cuan maduran en [[agüerro]], se torna cuasi negra por difuera y amariella por dintro.


Floreix entre [[marzo]] y [[abril]].
Floreix entre [[marzo]] y [[abril]].


[[Imachen:Almez.jpg|thumb|left|Fuella de latonero y latón]]
[[Imachen:Almez.jpg|thumb|left|Fuella de litonero y litón]]


== Habitat ==
== Habitat ==
Ye prou estendiu en a rechión [[Mar Mediterrania|mediterrania]] y o sudueste d'[[Asia]], serbindo á ormino como árbol ornamental en [[parque]]s, chardins y carreras. Por a suya flesibilidat y durazión y o suyo poco peso, a tiera de latonero s'ha gosau emplegar como material ta fer bellas [[ferramienta]]s como [[rasclo]]s, palas d'abentar u [[forca]]s, y con as suyas radizes se fan [[pipa]]s de fumar, y tamién ta quitar-ne un colorant amariello ta teñir a seda. As suyas brancas s'han emplegau como alimentazión ta o [[bestiar]], y tamién se'n quitaba leña y carbón. Amás d'ixo, tien propiedaz medezinals como astrichent, lenitibo, antidiarreico y estomacal. Os suyos fruitos son dulzes y comestibles, y se'n puede fer mermeladas con els.
Ye prou estendiu en a rechión [[Mar Mediterrania|mediterrania]] y o sudueste d'[[Asia]], serbindo á ormino como árbol ornamental en [[parque]]s, chardins y carreras. Por a suya flesibilidat y durazión y o suyo poco peso, a tiera de litonero s'ha gosau emplegar como material ta fer bellas [[ferramienta]]s como [[rasclo]]s, palas d'abentar u [[forca]]s, y con as suyas radizes se fan [[pipa]]s de fumar, y tamién ta quitar-ne un colorant amariello ta teñir a seda. As suyas brancas s'han emplegau como alimentazión ta o [[bestiar]], y tamién se'n quitaba leña y carbón. Amás d'ixo, tien propiedaz medezinals como astrichent, lenitibo, antidiarreico y estomacal. Os suyos fruitos son dulzes y comestibles, y se'n puede fer mermeladas con els.


== Denominación popular ==
== Denominación popular ==
O nombre de l'árbol tien bariants como '''latonero''', '''litonero''', '''lironer''' ([[chistabín]]) u '''aliconero''' (con bariants foneticas como ''llitoner'',''latoner'', etz) y o fruito, '''latón''', '''litón''', '''lirón''' u '''alica'''. En [[cheso]], se diz '''griñolera''' á l'árbol y '''griñuelo''' á o fruito.
O nombre de l'árbol tien bariants como '''litonero''', '''latonero''', '''lironer''' ([[chistabín]]) u '''aliconero''' (con bariants foneticas como ''llitoner'',''latoner'', etz) y o fruito, '''litón''', '''latón''', '''lirón''' u '''alica'''. En [[cheso]], se diz '''griñolera''' á l'árbol y '''griñuelo''' á o fruito.
== Sinonimos ==
== Sinonimos ==
*''Celtis eriocarpa'' [[Decne.]] in [[Jacquem.]] [1824]
*''Celtis eriocarpa'' [[Decne.]] in [[Jacquem.]] [1824]

Versión d'o 23:37 18 nov 2008

Litonero
Litonero
Litonero
Reino: Plantae
Subreino: Tracheobionta
División: Magnoliophyta
Clase: Magnoliopsida
Subclase: Hamamelidae
Orden: Rosales
Familia: Cannabaceae
Chenero: Celtis
Especie: C. australis
Prunus persica
L.

O litonero u latonero (Celtis australis), ye una espezie botanica perteneixient á la familia d'as Cannabaceae. Ye orichinaria d'o sur d'Europa, ueste d'Asia y o norte d'Africa. O suyo emplego como árbol ornamental fa que se gose beyer en parques, chardins, plazas y carreras. Puet bibir entre 500 y 600 años y creix en toda mena de terrens.

Descripzión

Ye un árbol de fuella caduca que puet plegar á medir entre 20 y 25 metros d'altaria, de tronco dreito y crosta grisa y lisa, semellant á la d'o ficus u o fabo, sin d'estrías ni fendillas; tien una cocoroza redonda, densa y ampla. As fuellas, de 5 á 15 cm de largaria, son simples, alternas, pubeszents, obadas u lanzeoladas, y bel poquet asimetricas, con un dentau fino en o canto. Son aspras á o tacto y con tres niérbols muito marcaus en l'amberso, que tien color berda fosca. O reberso, de color más clara, tien pilosidaz en os niérbols.

As flors, ermafroditas u masculinas, son chicotas y de color berda amarillenca, y amaneixen, entre abril y mayo, solencas en as axilas d'as fuellas sobre largos pedunclos. O fruito, clamau litón u latón, ye comestible y de buen gusto; ye una drupa carnosa de bel zentimentro de diametro, con muito cascuello y poca polpa. Ye berda antis de madurar, y cuan maduran en agüerro, se torna cuasi negra por difuera y amariella por dintro.

Floreix entre marzo y abril.

Fuella de litonero y litón

Habitat

Ye prou estendiu en a rechión mediterrania y o sudueste d'Asia, serbindo á ormino como árbol ornamental en parques, chardins y carreras. Por a suya flesibilidat y durazión y o suyo poco peso, a tiera de litonero s'ha gosau emplegar como material ta fer bellas ferramientas como rasclos, palas d'abentar u forcas, y con as suyas radizes se fan pipas de fumar, y tamién ta quitar-ne un colorant amariello ta teñir a seda. As suyas brancas s'han emplegau como alimentazión ta o bestiar, y tamién se'n quitaba leña y carbón. Amás d'ixo, tien propiedaz medezinals como astrichent, lenitibo, antidiarreico y estomacal. Os suyos fruitos son dulzes y comestibles, y se'n puede fer mermeladas con els.

Denominación popular

O nombre de l'árbol tien bariants como litonero, latonero, lironer (chistabín) u aliconero (con bariants foneticas como llitoner,latoner, etz) y o fruito, litón, latón, lirón u alica. En cheso, se diz griñolera á l'árbol y griñuelo á o fruito.

Sinonimos

Referenzias

  1. Sinonimos en Tela botánica
Commons
Commons
Se veigan as imáchens de Commons sobre Celtis australis.
Biquiespecies
Biquiespecies
Se veiga a información de Biquiespecies sobre Celtis australis.