Diferencia entre revisiones de «Idioma persa»

De Biquipedia
Contenido eliminado Contenido añadido
svg version of the map
AraBot (descutir | contrebucions)
→‎top: clean up, replaced: atras denominazions → atras denominacions, fablans → fablants, ofizial → oficial, regulato → regulau
Linia 4: Linia 4:
| nombre = Persa
| nombre = Persa
| nombre autoctono = فارسی / Fārsī
| nombre autoctono = فارسی / Fārsī
| atras denominazions =
| atras denominacions =
| país = [[Imachen:Flag of Iran.svg|22px|border]] [[Irán]],<br />[[Imachen:Flag of Afghanistan.svg|22px|border]] [[Afganistán]],<br />[[Imachen:Flag of Tajikistan.svg|22px|border]] [[Tachiquistán]]
| país = [[Imachen:Flag of Iran.svg|22px|border]] [[Irán]],<br />[[Imachen:Flag of Afghanistan.svg|22px|border]] [[Afganistán]],<br />[[Imachen:Flag of Tajikistan.svg|22px|border]] [[Tachiquistán]]
| rechión = [[Orient Meyo]]
| rechión = [[Orient Meyo]]
| fablans = ~61.7 millons
| fablants = ~61.7 millons
| familia = [[luengas indo-europeas]]<br />
| familia = [[luengas indo-europeas]]<br />
&nbsp;[[Luengas indo-iranias|indo-iranio]]<br />
&nbsp;[[Luengas indo-iranias|indo-iranio]]<br />
Linia 14: Linia 14:
&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;Occidental meridional<br />
&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;Occidental meridional<br />
&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;'''persa'''
&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;'''persa'''
| regulato = Academia d'a luenga y literatura persa<br />Academia de Sciencias d'Afganistán.
| regulau = Academia d'a luenga y literatura persa<br />Academia de Sciencias d'Afganistán.
| ofizial = [[Imachen:Flag of Iran.svg|22px|border]] [[Irán]]
| oficial = [[Imachen:Flag of Iran.svg|22px|border]] [[Irán]]
| iso1 = fa
| iso1 = fa
| iso2 = per (B), fas (T)
| iso2 = per (B), fas (T)

Versión d'o 15:55 3 chun 2021

Articlo d'os 1000

Plantilla:Luenga

O persa ye una luenga indo-europea parlata en Irán, Afganistán, Tachiquistán, Uzbekistán, Bahrein, Iraq, Azerbaichán, Armenia, Cheorchia, o sud de Rusia y países vicins. Ye una luenga indoeuropea d'a branca irania con una tradición historica luenga que se remonta a lo Imperio Aquemenida, unas quantas fases lingüisticas (persa antigo, persa meyo u pahlavi, persa clasico y persa contemporanio), y diferents formas standard actuals (persa en Irán, dari en Afganistán, y tachico en Asia Central).

Historia

O persa antigo s'escribiba en tiempos d'o Imperio Aquemenida, o persa meyo u pahlavi s'escribiba en tiempos d'o Imperio Sasanida. Entre meyo a luenga d'a cort d'a dinastía Arsacida en tiempos d'o Imperio Parto estió o parto, tamién iranián pero d'atra branca adintro d'as luengas iranianas.

Dende a conquiesta islamica, o persa s'encomenzó a escribir con alfabeto arabe y esdevinió a principal luenga en Corastén y Transoxiana, a on que naixió o persa clasico.[1] O primer gran escritor en persa clasico estió Firdusi, un poeta epico Corastení de zaguers d'o sieglo X y principios d'o sieglo XI. O persa clasico esdevinió una luenga de cultura y que mantenió o suyo prestichio entre os selchucidas, otomans, grans mogols y khans uzbecos, que teneban clases dirichents d'orichen turquico. O turco otomán teneba muitas palabras ampradas d'o persa clasico que en tiempos de Kemal fuoron sustituitas por palabras d'orichen turquico.

Dende a capital Teherán se fue oficializando en Irán china chana l'uso d'o persa contemporanio con a prensa y l'amostranza. O estandard persa que ye cooficial en Afganistán ye conoixito como dari y se considera mes puro y arcaizant.[1] Dende os anyos 1930 se facioron importants campanyas d'alfabetización en Tachiquistán prenendo l'alfabeto cirilico, en part por motivos lingüisticos (l'alfabeto cirilico, como l'alfabeto latín y o griego, son más adaptatos a las luengas indoeuropeas, con más variedat de vocals que as semiticas), y en part por motivos politicos. En ixa epoca la luenga principió a decir-se tachico.

Persismos

Ta más detalles, veyer l'articlo Persismos en aragonésveyer os articlos [[{{{2}}}]] y [[{{{3}}}]]veyer os articlos [[{{{4}}}]], [[{{{5}}}]] y [[{{{6}}}]]veyer os articlos [[{{{7}}}]], [[{{{8}}}]], [[{{{9}}}]] y [[{{{10}}}]].

En as luengas europeas occidentals como l'aragonés bi ha parabras persas trasmesas por l'arabe como alubia[2], algaraván, arreu,[2] azul, narancha, espinaques y alfaz.

Referencias

  1. 1,0 1,1 (es) Jean Sellier y André Sellier: Atlas de los pueblos de Oriente. Acento Editorial, p 115.
  2. 2,0 2,1 (es) LÍBANO, Ángeles y SESMA, J. Ángel: Léxico comercial en Aragón (Siglo XV). Institución Fernando el Católico, 1982. p 81