Diferencia entre revisiones de «Idioma serbocroata»

De Biquipedia
Contenido eliminado Contenido añadido
Y Canwr (descutir | contrebucions)
Sin resumen de edición
Sin resumen de edición
Linia 1: Linia 1:
{{Luenga indoeuropeya|nombre=Serbo-crovate|nombreautoctono=Српскохрватски (Srpskohrvatski)
{{Luenga indoeuropeya|nombre=Serbo-crovate|nombreautoctono=Српскохрватски (Srpskohrvatski)
|altrasdenominazions = Grupo: serbio, crovate, montenegrín, bosniaco.
|altrasdenominazions = Grupo: serbo, crovate, montenegrín, bosniaco.
|Imachen = [[Imachen:Serbo croatian languages2006.png|250px]]
|Imachen = [[Imachen:Serbo croatian languages2006.png|250px]]
|descripción = [[Idioma serbio|Serbio]], [[Idioma crovate|crovate]], [[Idioma montenegrino|montenegrino]] u [[Idioma bosniaco|bosniaco]] (en [[2006]])
|descripción = [[Idioma serbo|Serbo]], [[Idioma crovate|crovate]], [[Idioma montenegrino|montenegrino]] u [[Idioma bosniaco|bosniaco]] (en [[2006]])
|estatos=[[Serbia]], [[Croacia]], [[Montenegro]] y [[Bosnia y Herzegovina|Bosnia]]
|estatos=[[Serbia]], [[Croacia]], [[Montenegro]] y [[Bosnia y Herzegovina|Bosnia]]
|parladors=
|parladors=
Linia 18: Linia 18:
O '''serbo-crovate''' u '''serbo-crovata''' ye una [[luengas eslavas|luenga eslava]] charrada en [[Serbia]], [[Croacia]], [[Montenegro]] y [[Bosnia y Herzegovina|Bosnia]].
O '''serbo-crovate''' u '''serbo-crovata''' ye una [[luengas eslavas|luenga eslava]] charrada en [[Serbia]], [[Croacia]], [[Montenegro]] y [[Bosnia y Herzegovina|Bosnia]].


O termin serbo-crovate no s'emplega guaire de manera oficial y cadagún d'os países gosa de dicir a la luenga oficialment con os nombres respectives de [[Idioma serbio|serbio]], [[Idioma crovate|crovate]], [[Idioma montenegrín|montenegrín]] u [[Idioma bosniaco|bosniaco]].
O termin serbo-crovate no s'emplega guaire de manera oficial y cadagún d'os países gosa de dicir a la luenga oficialment con os nombres respectives de [[Idioma serbo|serbo]], [[Idioma crovate|crovate]], [[Idioma montenegrín|montenegrín]] u [[Idioma bosniaco|bosniaco]].


== Variants ==
== Variants ==


En o diasistema serbo-crovate bi ha tres dialectos, que prenen a suya denominación por como dicen "qué". O ''[[štokavski]]'' lo charran los [[serbios]], [[montenegrins]] y muitos [[crovates]] y [[bosnians musulmans]]. Como s'explicará, a zaguers d'o sieglo XIX fue esleito como luenga standard por estar común pa totas as nacionalidatz. En o norueste de Croacia se charra o ''[[kajkavski]]'' y en o sudueste, costa y islas de Dalmacia y en Istria se charra o ''[[čakavski]]''. O standard ''štokavski'' que escriben y parlan oficialment os crovates se diferencia d'o estandard que escriben y parlan os serbios en a prenunciación d'una antiga vocal eslava (por eixemplo ''vreme'' se prenuncia en ''štokavski'' crovate ''vrijeme''). Tamién bi ha diferiencias lexicas como ''krup'', ''ladfca'' y ''papir'', cheosinonimos de ''hleb'', ''fioka'' y ''hartija'' (“pan”, “caixón”, “hartija” en štokavski serbio).
En o diasistema serbo-crovate bi ha tres dialectos, que prenen a suya denominación por como dicen "qué". O ''[[xtokavisco|štokavski]]'' u xtokavisco lo charran los [[serbos]], [[montenegrins]] y muitos [[crovates]] y [[bosniacos]]. Como s'explicará, a zaguers d'o sieglo XIX fue esleito como luenga standard por estar común pa totas as nacionalidatz. En o norueste de Croacia se charra o ''[[Kaikavisco|kajkavski]]'' u kaikavisco y en o sudueste, costa y islas de [[Dalmacia]] y en [[Istria]] se charra o ''[[chakavisco|čakavski]]'' u chakavisco. O standard [[xtokavisco]] que escriben y parlan oficialment os crovates se diferencia d'o estandard que escriben y parlan os serbos en a prenunciación d'una antiga vocal eslava (por eixemplo ''vreme'' se prenuncia en xtokavisco crovate ''vrijeme''). Tamién bi ha diferiencias lexicas como ''krup'', ''ladfca'' y ''papir'', cheosinonimos de ''hleb'', ''fioka'' y ''hartija'' (“pan”, “caixón”, “hartija” en xtokavisco serbisco).


== Proceso d'estandarización ==
== Proceso d'estandarización ==
Os [[crovates]] escribiban con [[alfabeto latín]] en os dialectos propios [[štokavián]] de Dalmacia y [[kajkavián]] de Croacia central (una zona que recibiba o nombre de Croacia quan as atras rechions principals, [[Dalmacia]] y [[Eslavonia]] se nombraban a part). En o sieglo XVI y XVII a parla [[štokaviana]] de [[Dubrovnik]] tenió un progreso literario en o marco d'a [[Republica de Ragusa]].
Os [[crovates]] escribiban con [[alfabeto latín]] en os dialectos propios [[xtokavisco]] de Dalmacia y [[kaikavisco]] de Croacia central (una zona que recibiba o nombre de Croacia quan as atras rechions principals, [[Dalmacia]] y [[Eslavonia]] se nombraban a part). En o sieglo XVI y XVII a parla [[xtokavisca]] de [[Dubrovnik]] tenió un progreso literario en o marco d'a [[Republica de Ragusa]].


Dica primers d'o sieglo XIX a luenga escrita en Serbia yera a man d'o [[eslavo eclesiastico]], diferiba d'a luenga charrada y s'escribiba en alfabeto cirilico.
Dica primers d'o sieglo XIX a luenga escrita en Serbia yera cercana a lo [[eslavo eclesiastico]], diferiba d'a luenga charrada y s'escribiba en alfabeto cirilico.


A primers d'o sieglo XIX [[Ljudevit Gaj]] prenió o treballo de normalizar a luenga d'os [[crovates]] y prenió como referencia a parla štokaviana de Dubrovnik y no o kajkavián de Zagreb, y por os mesmos anyos [[Vuk Karadzic]] creyó a luenga escrita serbia basando-se en o dialecto štokavián.
A primers d'o sieglo XIX [[Ljudevit Gaj]] prenió o treballo de normalizar a luenga d'os [[crovates]] y prenió como referencia a parla xtokavisca de Dubrovnik y no o kaikavisco de Zagreb, y por os mesmos anyos [[Vuk Karadzic]] creyó a luenga escrita serbia basando-se en o dialecto štokavián.


D'este modo as dos luengas escritas converchioron en una luenga sola normalizada, y en 1850 alcordoron de fer servir como referencia dentro d'o dialecto ''štokavián'' a parla ''ijekavski'' d'[[Herzegovina]] oriental, zona habitada por serbios que ye entre os crovates d'Herzegovina occidental y Dalmacia y os montenegrins. Se disposó que s'escribise librement en caracters latins u cirilicos. Yera naixiu oficialment o idioma serbo-crovate u crovate-serbio, por l'alcuerdo entre os filologos serbios y crovates.
D'este modo as dos luengas escritas converchioron en una luenga sola normalizada, y en 1850 alcordoron de fer servir como referencia dentro d'o dialecto xtokavisca a parla ''ijekavski'' u ijekavisca d'[[Herzegovina]] oriental, zona habitada por serbos que ye entre os crovates d'Herzegovina occidental y Dalmacia y os montenegrins. Se disposó que s'escribise librement en caracters latins u cirilicos. Yera naixiu oficialment o idioma serbo-crovate u crovate-serbo, por l'alcuerdo entre os filologos serbos y crovates.


Os primers problemas vinioron con a introducción d'os neolochismos. Os serbios no yeran reticents a prener-los de luengas foranas pero os crovates preferiban creyar parabras nuevas con radices eslavas. Dende ixe inte a penar que i heba una luenga escrita sola, n'existiba un uso serbio y un uso crovate
Os primers problemas vinioron con a introducción d'os neolochismos. Os serbos no yeran reticents a prener-los de luengas foranas pero os crovates preferiban creyar parabras nuevas con radices eslavas. Dende ixe inte a pesar que i heba una luenga escrita sola, n'existiba un uso serbisco y un uso crovate


A zaguers d'o sieglo XX, dende a disolución de [[Yugoslavia]] en 1991, deixó d'haber-ie un organismo común ta o idioma, y prencipió asinas una diverchencia entre os dialectos seguntes cada país. Os nacionalistas bosnians-musulmans y crovates refusan hue d'aceptar que ye una misma luenga. Beluns presentan este feito como eixemplo de [[Secesionismo lingüistico]].
A zaguers d'o sieglo XX, dende a disolución de [[Yugoslavia]] en 1991, deixó d'haber-ie un organismo común pa o idioma, y prencipió asinas una diverchencia entre os dialectos seguntes cada país. Os nacionalistas bosniacos y crovates refusan hue d'aceptar que ye una misma luenga. Beluns presentan este feito como eixemplo de [[Secesionismo lingüistico]].


== Sistema d'escritura ==
== Sistema d'escritura ==
O serbo-crovate tien dos sistemas d'escritura l'[[alfabeto latino]] y l'[[alfabeto cirilico]]. O estandar crovate usa nomás l'alfabeto latín y o estandar serbio n'usa os dos.
O serbo-crovate tien dos sistemas d'escritura l'[[alfabeto latino]] y l'[[alfabeto cirilico]]. O estandar crovate usa nomás l'alfabeto latín y o estandard serbisco n'usa os dos.


A escritura en os dos alfabetos ye fonetica de tot: a cada letra li corresponde un solo soniu. A correspondencia entre l'alfabeto latín y crovate, y o cirilico serbio ye total, y ye a siguient:
A escritura en os dos alfabetos ye fonetica de tot: a cada letra li corresponde un solo soniu. A correspondencia entre l'alfabeto latín y crovate, y o cirilico serbisco ye total, y ye a siguient:
{| border="0"
{| border="0"
| '''Cirilico'''
| '''Cirilico'''
Linia 142: Linia 142:


== Bibliografía ==
== Bibliografía ==
* [[Felipe Fernández-Armesto]]: ''Los hijos de Zeus. Pueblos, etnias y culturas de Europa''. 1996 Grijalbo.
*{{es}} [[Felipe Fernández-Armesto]]: ''Los hijos de Zeus. Pueblos, etnias y culturas de Europa''. 1996 Grijalbo.
* [[André Sellier]], [[Jean Sellier]]: ''Atlas de los pueblos de Europa Central''. Acento editorial.
*{{es}} [[André Sellier]], [[Jean Sellier]]: ''Atlas de los pueblos de Europa Central''. Acento editorial.


{{Luengas eslavas}}
{{Luengas eslavas}}

Versión d'o 09:22 21 may 2021

Plantilla:Luenga indoeuropeya

O serbo-crovate u serbo-crovata ye una luenga eslava charrada en Serbia, Croacia, Montenegro y Bosnia.

O termin serbo-crovate no s'emplega guaire de manera oficial y cadagún d'os países gosa de dicir a la luenga oficialment con os nombres respectives de serbo, crovate, montenegrín u bosniaco.

Variants

En o diasistema serbo-crovate bi ha tres dialectos, que prenen a suya denominación por como dicen "qué". O štokavski u xtokavisco lo charran los serbos, montenegrins y muitos crovates y bosniacos. Como s'explicará, a zaguers d'o sieglo XIX fue esleito como luenga standard por estar común pa totas as nacionalidatz. En o norueste de Croacia se charra o kajkavski u kaikavisco y en o sudueste, costa y islas de Dalmacia y en Istria se charra o čakavski u chakavisco. O standard xtokavisco que escriben y parlan oficialment os crovates se diferencia d'o estandard que escriben y parlan os serbos en a prenunciación d'una antiga vocal eslava (por eixemplo vreme se prenuncia en xtokavisco crovate vrijeme). Tamién bi ha diferiencias lexicas como krup, ladfca y papir, cheosinonimos de hleb, fioka y hartija (“pan”, “caixón”, “hartija” en xtokavisco serbisco).

Proceso d'estandarización

Os crovates escribiban con alfabeto latín en os dialectos propios xtokavisco de Dalmacia y kaikavisco de Croacia central (una zona que recibiba o nombre de Croacia quan as atras rechions principals, Dalmacia y Eslavonia se nombraban a part). En o sieglo XVI y XVII a parla xtokavisca de Dubrovnik tenió un progreso literario en o marco d'a Republica de Ragusa.

Dica primers d'o sieglo XIX a luenga escrita en Serbia yera cercana a lo eslavo eclesiastico, diferiba d'a luenga charrada y s'escribiba en alfabeto cirilico.

A primers d'o sieglo XIX Ljudevit Gaj prenió o treballo de normalizar a luenga d'os crovates y prenió como referencia a parla xtokavisca de Dubrovnik y no o kaikavisco de Zagreb, y por os mesmos anyos Vuk Karadzic creyó a luenga escrita serbia basando-se en o dialecto štokavián.

D'este modo as dos luengas escritas converchioron en una luenga sola normalizada, y en 1850 alcordoron de fer servir como referencia dentro d'o dialecto xtokavisca a parla ijekavski u ijekavisca d'Herzegovina oriental, zona habitada por serbos que ye entre os crovates d'Herzegovina occidental y Dalmacia y os montenegrins. Se disposó que s'escribise librement en caracters latins u cirilicos. Yera naixiu oficialment o idioma serbo-crovate u crovate-serbo, por l'alcuerdo entre os filologos serbos y crovates.

Os primers problemas vinioron con a introducción d'os neolochismos. Os serbos no yeran reticents a prener-los de luengas foranas pero os crovates preferiban creyar parabras nuevas con radices eslavas. Dende ixe inte a pesar que i heba una luenga escrita sola, n'existiba un uso serbisco y un uso crovate

A zaguers d'o sieglo XX, dende a disolución de Yugoslavia en 1991, deixó d'haber-ie un organismo común pa o idioma, y prencipió asinas una diverchencia entre os dialectos seguntes cada país. Os nacionalistas bosniacos y crovates refusan hue d'aceptar que ye una misma luenga. Beluns presentan este feito como eixemplo de Secesionismo lingüistico.

Sistema d'escritura

O serbo-crovate tien dos sistemas d'escritura l'alfabeto latino y l'alfabeto cirilico. O estandar crovate usa nomás l'alfabeto latín y o estandard serbisco n'usa os dos.

A escritura en os dos alfabetos ye fonetica de tot: a cada letra li corresponde un solo soniu. A correspondencia entre l'alfabeto latín y crovate, y o cirilico serbisco ye total, y ye a siguient:

Cirilico Latín Cirilico Latín
А а A a      Н н   N n
Б б B b      Њ њ   Nj nj
В в V v      О о   O o
Г г G g      П п   P p
Д д D d      Р р   R r
Ђ ђ Đ đ      С с   S s
Е е E e      Т т   T t
Ж ж Ž ž      Ћ ћ   Ć ć
З з Z z      У у   U u
И и I i      Ф ф   F f
Ј ј J j      Х х   H h
К к K k      Ц ц   C c
Л л L l      Ч ч   Č č
Л љ Lj lj      Џ џ   Dž dž
М м M m      Ш ш   Š š
Wikipedia
Wikipedia
Ista luenga tien a suya propia Wikipedia. Puetz vesitar-la y contribuir en Wikipedia en Idioma serbocroata.

Bibliografía


Luengas eslavas
Belarruso | Bulgaro | Caixubo | Checo incluindo o Kuchlböhmisch | Eslau eclesiastico antigo | Eslau eclesiastico | Eslovaco | Esloveno incluindo o prekmuro | Eslovincio | Macedonyo | Polabo | Polaco | Pomerán | Protoslau | Ruso | Rutén | Serbocroata incluindo o bosnio, croata (chakavisco, kaikavisco, xtokavisco), montenegrín y serbio | Sorabo incluindo o sorabo alto y sorabo baixo | Ucrainés