Diferencia entre revisiones de «Pantasma»
ref |
|||
Linia 1: | Linia 1: | ||
[[Imachen:Pyle pirates ghost.jpg|thumb|200px|Un pirata pantasma]] |
[[Imachen:Pyle pirates ghost.jpg|thumb|200px|Un pirata pantasma]] |
||
Os '''pantasmas''' u '''fantasmas'''<ref name=BENBALL>{{es}} [[Ángel Ballarín Cornel]]: ''[[Diccionario del Benasqués]]''. Institución Fernando el Católico, Zaragoza, segunda edición 1978. p 187.</ref> (d'o [[idioma griego|griego]] φαντασμα, "aparición", a traviés d'o [[latín]] ''phantasma'') son, en a mitolochía popular de muitas culturas, [[esprito]]s u [[alma]]s [[encarnación|desencarnatas]] que se manifiestan entre os vivos de manera perceptible (por eixemplo, prenendo una apariencia visible, producindo sonitos u olors u desplazando obchectos). A creyencia en pantasmas, testimoniata dende os primers textos escritos [[Sumeria|sumerios]] y [[Echipto|echipcians]], se troba estendillata en quantas versions. Estudeyos recients endican que muitos occidentals creyen en pantasmas y en a vida dimpués d'a [[muerte]]. |
Os '''pantasmas'''<ref> {{es}} [[Gerónimo Borao y Clemente]]: ''[[Diccionario de voces aragonesas, precedido de una introducción filológico-histórica]]'', [[1859]], ISBN 84-9761-673-1, p.280 </ref> u '''fantasmas'''<ref name=BENBALL>{{es}} [[Ángel Ballarín Cornel]]: ''[[Diccionario del Benasqués]]''. Institución Fernando el Católico, Zaragoza, segunda edición 1978. p 187.</ref> (d'o [[idioma griego|griego]] φαντασμα, "aparición", a traviés d'o [[latín]] ''phantasma'') son, en a mitolochía popular de muitas culturas, [[esprito]]s u [[alma]]s [[encarnación|desencarnatas]] que se manifiestan entre os vivos de manera perceptible (por eixemplo, prenendo una apariencia visible, producindo sonitos u olors u desplazando obchectos). A creyencia en pantasmas, testimoniata dende os primers textos escritos [[Sumeria|sumerios]] y [[Echipto|echipcians]], se troba estendillata en quantas versions. Estudeyos recients endican que muitos occidentals creyen en pantasmas y en a vida dimpués d'a [[muerte]]. |
||
En occident, os pantasmas se prexinan a sobén como [[alma]]s en pena que no pueden trobar descanso dimpués d'a muerte y quedan ligatos entre o mundo d'os vivos y d'os muertos. A imposibilidat de trobar descanso responde a una faina que o difunto ha deixato pendient u inconclusa: asinas, puet tratar-se d'una victima que reclama venganza u d'un criminal que por bella razón (por eixemplo haber estato apedecato con simbolos sagratos) tien retrasato lo suyo ingreso en o [[purgatorio]] u [[infierno]]. Seguntes bellas confesions [[cristianismo|cristianas]], os pantasmas habitan en o [[limbo (teolochía)|limbo]], un puesto entre o [[cielo]] y o [[infierno]], a on que i van as almas d'os ninos sin de [[baptizo|baptizar]]. |
En occident, os pantasmas se prexinan a sobén como [[alma]]s en pena que no pueden trobar descanso dimpués d'a muerte y quedan ligatos entre o mundo d'os vivos y d'os muertos. A imposibilidat de trobar descanso responde a una faina que o difunto ha deixato pendient u inconclusa: asinas, puet tratar-se d'una victima que reclama venganza u d'un criminal que por bella razón (por eixemplo haber estato apedecato con simbolos sagratos) tien retrasato lo suyo ingreso en o [[purgatorio]] u [[infierno]]. Seguntes bellas confesions [[cristianismo|cristianas]], os pantasmas habitan en o [[limbo (teolochía)|limbo]], un puesto entre o [[cielo]] y o [[infierno]], a on que i van as almas d'os ninos sin de [[baptizo|baptizar]]. |
Versión d'o 15:31 30 oct 2020
Os pantasmas[1] u fantasmas[2] (d'o griego φαντασμα, "aparición", a traviés d'o latín phantasma) son, en a mitolochía popular de muitas culturas, espritos u almas desencarnatas que se manifiestan entre os vivos de manera perceptible (por eixemplo, prenendo una apariencia visible, producindo sonitos u olors u desplazando obchectos). A creyencia en pantasmas, testimoniata dende os primers textos escritos sumerios y echipcians, se troba estendillata en quantas versions. Estudeyos recients endican que muitos occidentals creyen en pantasmas y en a vida dimpués d'a muerte.
En occident, os pantasmas se prexinan a sobén como almas en pena que no pueden trobar descanso dimpués d'a muerte y quedan ligatos entre o mundo d'os vivos y d'os muertos. A imposibilidat de trobar descanso responde a una faina que o difunto ha deixato pendient u inconclusa: asinas, puet tratar-se d'una victima que reclama venganza u d'un criminal que por bella razón (por eixemplo haber estato apedecato con simbolos sagratos) tien retrasato lo suyo ingreso en o purgatorio u infierno. Seguntes bellas confesions cristianas, os pantasmas habitan en o limbo, un puesto entre o cielo y o infierno, a on que i van as almas d'os ninos sin de baptizar.
En as civilizacions orientals (como a civilización chinesa) muita chent creye en a reencarnación. Os pantasmas son aquellas almas que no pueden estar 'reciclatas' porque han deixato bell quefer por rematar. Os exorcistas pueden aduyar a lo pantasma y reencarnar-lo u fer-lo desapareixer d'a existencia. En a creyencia chinesa, a més de reencarnar, un pantasma puet tamién optar a la immortalidat, transformando-se en semidios, u puet ir a lo infierno y sufrir eternament. Puet, en zagueras, morir de nuevo y convertir-se en "pantasma d'un pantasma".
En a mayor parti d'as culturas, as aparicions de pantasmas son asociatas a una sensación de miedo. Bells teoricos d'a Nueva Era racionalizan a creyencia tradicional afirmando que os pantasmas son cumulos d'enerchía negativa.
Pantasmas en Aragón
En tot Aragón son muit comuns as historias sobre pantasmas y castiellos u casas encantatas a on que viven pantasmas. Asinas por eixemplo se diz que en o castiello de Lobarre vive o pantasma de Donya Violant y en o castiello de Mont Aragón viven os pantasmas d'unos monches en l'antiga ilesia. Tamién en o castiello de Marcuello apareixen visions de guerrers pantasmas luitando.
Ta calmar a los muertos, más que más si han tenito una muerte violenta, ye tradición chitar pedretas en o mesmo puesto a on que morioron. Tamién, en atros puestos como Castanesa, se feban d'antis más ofrendas de comida en as sepolturas como se decumenta en o sieglo IX. Asinas existiba o "pan de muerto" u "pan d'almas" que se levaba ta la ilesia ta ofreixer-lo a los muertos.
T'aleixar a los pantasmas en Aragón se feban sonar as campanas en bellas calendatas especials y as chents saliban a los camins fendo sonar esquillas.
Pantasmas aragoneses famosos
- Almetas de Roldán.
- Almetas d'o Vero.
- Pantasma d'Agüero.
- Pantasma d'Asba.
- Pantasma de l'abad d'Alquezra.
- Pantasma d'a villa de Sos.
- Pantasma d'o cura de Benás.
- Pantasma de la lungara.
- Pantasma d'o prior d'Urmella.
- Pantasma de Sant Chuan d'a Penya.
- Pantasma de Sarinyena.
- Pantasmas de Sopeira.
- Pantasma de Celina.
- El duende de Zaragoza.
Se veiga tamién
Referencias
- ↑ (es) Gerónimo Borao y Clemente: Diccionario de voces aragonesas, precedido de una introducción filológico-histórica, 1859, ISBN 84-9761-673-1, p.280
- ↑ (es) Ángel Ballarín Cornel: Diccionario del Benasqués. Institución Fernando el Católico, Zaragoza, segunda edición 1978. p 187.
Bibliografía
- Breve inventario de seres mitológicos fantásticos y misterioros de Aragón. Chema G. Lera. Prames. ISBN 978-84-8321-268-4