Diferencia entre revisiones de «Idioma persa»

De Biquipedia
Contenido eliminado Contenido añadido
Sin resumen de edición
svg version of the map
Linia 20: Linia 20:
| iso3 = fas
| iso3 = fas
| sil =
| sil =
| mapa = [[Imachen:Persian Language Location Map.png|250px]]
| mapa = [[Imachen:Persian Language Location Map.svg|250px]]
| mapa_leyenda = Extensión d'o persa
| mapa_leyenda = Extensión d'o persa
}}
}}

Versión d'o 08:24 29 oct 2020

Articlo d'os 1000

Plantilla:Luenga

O persa ye una luenga indo-europea parlata en Irán, Afganistán, Tachiquistán, Uzbekistán, Bahrein, Iraq, Azerbaichán, Armenia, Cheorchia, o sud de Rusia y países vicins. Ye una luenga indoeuropea d'a branca irania con una tradición historica luenga que se remonta a lo Imperio Aquemenida, unas quantas fases lingüisticas (persa antigo, persa meyo u pahlavi, persa clasico y persa contemporanio), y diferents formas standard actuals (persa en Irán, dari en Afganistán, y tachico en Asia Central).

Historia

O persa antigo s'escribiba en tiempos d'o Imperio Aquemenida, o persa meyo u pahlavi s'escribiba en tiempos d'o Imperio Sasanida. Entre meyo a luenga d'a cort d'a dinastía Arsacida en tiempos d'o Imperio Parto estió o parto, tamién iranián pero d'atra branca adintro d'as luengas iranianas.

Dende a conquiesta islamica, o persa s'encomenzó a escribir con alfabeto arabe y esdevinió a principal luenga en Corastén y Transoxiana, a on que naixió o persa clasico.[1] O primer gran escritor en persa clasico estió Firdusi, un poeta epico Corastení de zaguers d'o sieglo X y principios d'o sieglo XI. O persa clasico esdevinió una luenga de cultura y que mantenió o suyo prestichio entre os selchucidas, otomans, grans mogols y khans uzbecos, que teneban clases dirichents d'orichen turquico. O turco otomán teneba muitas palabras ampradas d'o persa clasico que en tiempos de Kemal fuoron sustituitas por palabras d'orichen turquico.

Dende a capital Teherán se fue oficializando en Irán china chana l'uso d'o persa contemporanio con a prensa y l'amostranza. O estandard persa que ye cooficial en Afganistán ye conoixito como dari y se considera mes puro y arcaizant.[1] Dende os anyos 1930 se facioron importants campanyas d'alfabetización en Tachiquistán prenendo l'alfabeto cirilico, en part por motivos lingüisticos (l'alfabeto cirilico, como l'alfabeto latín y o griego, son más adaptatos a las luengas indoeuropeas, con más variedat de vocals que as semiticas), y en part por motivos politicos. En ixa epoca la luenga principió a decir-se tachico.

Persismos

Ta más detalles, veyer l'articlo Persismos en aragonésveyer os articlos [[{{{2}}}]] y [[{{{3}}}]]veyer os articlos [[{{{4}}}]], [[{{{5}}}]] y [[{{{6}}}]]veyer os articlos [[{{{7}}}]], [[{{{8}}}]], [[{{{9}}}]] y [[{{{10}}}]].

En as luengas europeas occidentals como l'aragonés bi ha parabras persas trasmesas por l'arabe como alubia[2], algaraván, arreu,[2] azul, narancha, espinaques y alfaz.

Referencias

  1. 1,0 1,1 (es) Jean Sellier y André Sellier: Atlas de los pueblos de Oriente. Acento Editorial, p 115.
  2. 2,0 2,1 (es) LÍBANO, Ángeles y SESMA, J. Ángel: Léxico comercial en Aragón (Siglo XV). Institución Fernando el Católico, 1982. p 81