Diferencia entre revisiones de «Dinamarca»

De Biquipedia
Contenido eliminado Contenido añadido
Historia
→‎Historia: >enamplau
Linia 67: Linia 67:


== Historia ==
== Historia ==
Dinamarca ha estau habitada dende arredol d'o 12.500 a. C. y l'agricultura ha estau evident dende o 3900 a. C.
O reino unificau de Dinamarca surtió en o [[sieglo VIII]] como que una nación marinera competent en la luita por o control d'a [[Mar Baltica]]. Dinamarca, Suecia y Noruega estioron gubernadas chuntas baixo un gobernaire soberano en a [[Unión de Kalmar]], establida en [[1397]] y que remató con a secesión sueca en [[1523]]. As arias de Dinamarca y Noruega remanioron baixo o mesmo monarca dica 1814, Dinamarca-Noruega. A partir d'o sieglo XVII, i habió quantas guerras devastadoras con l'[[Imperio sueco]], que rematoron con grans cesions de territorio a [[Suecia]]. Dimpués d'as guerras napolionicas, Noruega estió reblada a Suecia, mientres que Dinamarca se quedó con as [[Islas Feroe]], [[Gronlandia]] y [[Islandia]]. En o sieglo XIX i habió una oleyada de movimientos nacionalistas, que estioron redotaus en a [[Primera Guerra de Schleswig]]. Dimpués d'a [[Segunda Guerra de Schleswig]] en [[1864]], Dinamarca perdió o [[Ducado de Schleswig]] debant de [[Prusia]]. Dinamarca remanió neutral entre a [[Primera Guerra Mundial]], manimenos, en 1920 a metat norte de Schleswig tornó a estar danesa. En abril de 1940, una invasión alemana veyió breus escaramuzias militars entre que o movimiento de resistencia danés estió activo dende 1943 dica a rendición alemana en mayo de [[1945]].

Dende o sieglo VIII, a rechión escandinava estió a fuent d'os [[vikingo]]s. Colonizoron, asaltoron y mercaron en todas partes d'Europa. Os [[vikingo]]s daneses yeran mas activos en o este y o sud d'as [[Islas britanicas]] y en Europa occidental. Conquirioron y asentoron en partes d'[[Anglaterra]] (conoixidas como que [[Danelaw]]) baixo o rei [[Sweyn Forkbeard]] en [[1013]], y en [[Francia]], an daneses y noruegos fundoron [[Normandía]].

O reino unificau de Dinamarca surtió en o [[sieglo VIII]] como que una nación marinera competent en la luita por o control d'a [[Mar Baltica]].

Dinamarca, Suecia y Noruega estioron gubernadas chuntas baixo un gobernaire soberano en a [[Unión de Kalmar]], establida en [[1397]] y que remató con a secesión sueca en [[1523]]. As arias de Dinamarca y Noruega remanioron baixo o mesmo monarca dica 1814, Dinamarca-Noruega. A partir d'o sieglo XVII, i habió quantas guerras devastadoras con l'[[Imperio sueco]], que rematoron con grans cesions de territorio a [[Suecia]].

Dimpués d'as guerras napolionicas, Noruega estió reblada a Suecia, mientres que Dinamarca se quedó con as [[Islas Feroe]], [[Gronlandia]] y [[Islandia]].

En o sieglo XIX i habió una oleyada de movimientos nacionalistas, que estioron redotaus en a [[Primera Guerra de Schleswig]]. Dimpués d'a [[Segunda Guerra de Schleswig]] en [[1864]], Dinamarca perdió o [[Ducado de Schleswig]] debant de [[Prusia]].

Dinamarca remanió neutral entre a [[Primera Guerra Mundial]], manimenos, en 1920 a metat norte de Schleswig tornó a estar danesa. En abril de 1940, una invasión alemana veyió breus escaramuzias militars entre que o movimiento de resistencia danés estió activo dende 1943 dica a rendición alemana en mayo de [[1945]].


== Organización politico-administrativa ==
== Organización politico-administrativa ==

Versión d'o 15:10 30 set 2020

Plantilla:Infobox País

O Reino de Dinamarca, u Dinamarca ye un país que se troba situato en a peninsula de Chutlandia a lo norte d'Europa, que fa parte d'a Unión Europea (UE), d'a OTAN, d'a Organización d'as Nacions Unitas, d'a OCDE y d'a OSCE. Encara que o país ye miembro d'a UE, no en fa parte d'a Eurozona, en mantener como moneda a corona danesa en cuentas d'o euro.

O territorio d'o país ye rodiato por a Mar Baltica y a Mar d'o Norte, en una peninsula (Chutlandia) y quantas islas a lo norte d'Alemanya y a lo sudeste de Suecia. O suyo territorio continental muga a o sud con Alemanya, a l'este con a mar Baltica y a l'ueste con a mar d'o Norte. A o norte, o Skagerrak separa Dinamarca de Noruega, y a l'este o Kattegat, l'Øresund y l'estreito de Bornholm la separan de Suecia. Antiparte, tamién fan parte d'o país dos territorios autonomos: as Islas Feroe y Gronlandia (ista zaguera esleyó no fer parte d'a Unión Europea).

A suya población ye de 5.397.640 habitants (2004) en una superficie de 43.094 km², con una densidat de población de 125 hab/km².

Politicament, Dinamarca ye una Monarquía constitucional, estando l'actual reina d'o país Margalida II, y l'actual Primer menistro o politico Helle Thorning-Schmidt. A capital de Dinamarca ye a ciudat de Copenaguen.

Encara que Dinamarca ye un país chicot, ye un pais con muita importancia en a Historia d'Europa, y no només por estar o puesto d'orichen de quantos pueblos chermanicos como os chutos u os vikingos daneses, sino que tamién por o suyo papel en Europa dende a consolidación d'o estato danés mientres a Edat Meya. En ixas envueltas, Dinamarca controlaba os territorios d'os actuals Reino Unito, Suecia, Noruega y Islandia, amás d'as costas d'a mar Baltica y bellos territorios en o norte d'Alemanya.

Toponimia

O toponimo Dinamarca fa referencia a los danos y dimpués daneses. En aragonés medieval se puet veyer ya en a "Grant Cronica d'Espanya", compilación historica de Chuan Ferrández d'Heredia:

Depues d(e)la muert de berich rey d(e)los godos regno gauderich q(ue) fue muyt g(r)ant guerrero & batallero. & subiugo muchas nat(i)o(n)es de g(e)n(te)s e(n)la p(ro)uinçia de sçiçia & gipida q(ue) agora es clamada dacia / q(ue) agora es dicha dona marcha.

Clima

Dinamarca tien un clima atemperau, con hibiernos suaus, con temperaturas meyas en chinero d'1,5 ° C y estius frescos, con una temperatura meya en agosto de 17,2 ° C . As temperaturas mas extremas rechistradas en Dinamarca, dende 1874, quan prencipioron as gravacions, fuoron 36,4 ° C en 1975 y -31,2 ° C en 1982. Dinamarca tien un promeyo de 179 días por anyo con precipitación, recibindo en promeyo un total de 765 milimetros por anyo; l'agüerro ye a estación mas humida y a primavera a mas ixuta. A posición entre un continent y un oceán significa que o clima a ormino ye inestable.

A causa d'a ubicación d'o norte de Dinamarca, i hai grans variacions estacionals en a luz d'o día. I hai días curtos entre l'hibierno con a salida d'o sol arredol d'as 8:45 am y boca-i-nuei 3:45 pm, asinas como largos días d'estiu con salida d'o sol a las 4:30 am y boca-i-nuei a las 10 pm.

Historia

Dinamarca ha estau habitada dende arredol d'o 12.500 a. C. y l'agricultura ha estau evident dende o 3900 a. C.

Dende o sieglo VIII, a rechión escandinava estió a fuent d'os vikingos. Colonizoron, asaltoron y mercaron en todas partes d'Europa. Os vikingos daneses yeran mas activos en o este y o sud d'as Islas britanicas y en Europa occidental. Conquirioron y asentoron en partes d'Anglaterra (conoixidas como que Danelaw) baixo o rei Sweyn Forkbeard en 1013, y en Francia, an daneses y noruegos fundoron Normandía.

O reino unificau de Dinamarca surtió en o sieglo VIII como que una nación marinera competent en la luita por o control d'a Mar Baltica.

Dinamarca, Suecia y Noruega estioron gubernadas chuntas baixo un gobernaire soberano en a Unión de Kalmar, establida en 1397 y que remató con a secesión sueca en 1523. As arias de Dinamarca y Noruega remanioron baixo o mesmo monarca dica 1814, Dinamarca-Noruega. A partir d'o sieglo XVII, i habió quantas guerras devastadoras con l'Imperio sueco, que rematoron con grans cesions de territorio a Suecia.

Dimpués d'as guerras napolionicas, Noruega estió reblada a Suecia, mientres que Dinamarca se quedó con as Islas Feroe, Gronlandia y Islandia.

En o sieglo XIX i habió una oleyada de movimientos nacionalistas, que estioron redotaus en a Primera Guerra de Schleswig. Dimpués d'a Segunda Guerra de Schleswig en 1864, Dinamarca perdió o Ducado de Schleswig debant de Prusia.

Dinamarca remanió neutral entre a Primera Guerra Mundial, manimenos, en 1920 a metat norte de Schleswig tornó a estar danesa. En abril de 1940, una invasión alemana veyió breus escaramuzias militars entre que o movimiento de resistencia danés estió activo dende 1943 dica a rendición alemana en mayo de 1945.

Organización politico-administrativa

Rechions

Dinamarca se trestalla en rechions dende 2007.

Rechions de Dinamarca con as suyas capitals.
Nombre en danés Nombre Capital Habitants
(2020-01-01)
Aria
(km²)
Densidat
(per km²)
Region Hovedstaden Rechión capital de Dinamarca[1] Hillerød 1,846,023 2,546.3 724.98
Region Midtjylland Rechión de Dinamarca Central[2] Viborg 1,326,340 13,000.2 102.02
Region Nordjylland Rechión de Dinamarca d'o Norte[3] Aalborg 589,936 7,874 74.92
Region Sjælland Rechión Zealand[4] Sorø 837,359 7,217.8 116.01
Region Syddanmark Rechión d'o sud de Dinamarca[5] Vejle 1,223,105 12,191 100.33
Danmark Dinamarca Copenaguen 5,822,763 42,894.8 135.75

Diez ciudatz mas importants

As diez ciudatz mas importants son:

Puesto Nombre Población en 2017
1 Copenaguen 1.295.686
2 Aarhus 269.022
3 Odense 176.683
4 Aalborg 113.417
5 Esbjerg 72.261
6 Randers 62.563
7 Kolding 60.300
8 Horsens 58.480
9 Vejle 55.876
10 Roskilde 50.393


Esportes

Os esportes mes practicatos en Dinamarca son o fútbol, o balonmán, o ciclismo y os esportes d'hibierno.

Dinamarca estió campona d'a Eurocopa en o anyo 1992, con beluns d'os millors chugadors d'a historia de Dinamarca como os chirmans Brian y Michael Laudrup, y o porter Peter Schmeichel.

En balonmán tien una d'as millors seleccions d'o mundo, tres vegatas campiona olimpica, tres Campionatos d'Europa y un Campionato d'o Mundo.

En o ciclismo destacan Bjarne Riis, ganador d'o Tour de Francia en 1996 y Michel Rasmussen ganador de belunas etapas en o Tour de Francia y a Vuelta a Espanya.

En atletismo Wilson Kipketer, keniata nacionalizato danés fue o recordmán d'o mundo en a prova de 800 m lisos, dende o 13 d'agosto de 1997 dica o 29 d'agosto de 2010.

Vinclos externos

Referencias


Estaus d'Europa
Abkhasia3 | Albania | Alemanya | Andorra | Armenia2 | Artsakh3 | Austria | Azerbaichán1 | Belarrusia | Belchica | Bosnia y Herzegovina | Bulgaria | Cazaquistán1 | Croacia | Cheorchia1 | Chipre2 | Chipre d'o Norte2, 3 | Chequia | Dinamarca | Eslovaquia | Eslovenia | Espanya1 | Estonia | Finlandia | Francia1 | Grecia | Hongría | Islandia | Irlanda | Italia1 | Kosovo3 | Letonia | Liechtenstein | Lituania | Luxemburgo | Macedonya d'o Norte | Malta | Moldavia | Mónegue | Montenegro | Noruega | Osetia d'o Sud3 | Países Baixos | Polonia | Portugal | Reino Uniu | Rumanía | Rusia1 | San Marino | Serbia | Suecia | Suiza | Transnistria3 | Turquía1 | Ucraína | Vaticano
Dependencias: Åland | Akrotiri y Dhekelia | Chibraltar | Guernési | Isla de Man | Islas Feroe | Jèrri | Svalbard
1 Parti d'o suyo territorio ye difuera d'Europa. 2 Se troba en Asia, pero tien relacions historico-culturals con Europa. 3 Parcialment reconoixiu. 4 No reconoixito