Diferencia entre revisiones de «Dinamarca»
Historia |
→Historia: >enamplau |
||
Linia 67: | Linia 67: | ||
== Historia == |
== Historia == |
||
Dinamarca ha estau habitada dende arredol d'o 12.500 a. C. y l'agricultura ha estau evident dende o 3900 a. C. |
|||
O reino unificau de Dinamarca surtió en o [[sieglo VIII]] como que una nación marinera competent en la luita por o control d'a [[Mar Baltica]]. Dinamarca, Suecia y Noruega estioron gubernadas chuntas baixo un gobernaire soberano en a [[Unión de Kalmar]], establida en [[1397]] y que remató con a secesión sueca en [[1523]]. As arias de Dinamarca y Noruega remanioron baixo o mesmo monarca dica 1814, Dinamarca-Noruega. A partir d'o sieglo XVII, i habió quantas guerras devastadoras con l'[[Imperio sueco]], que rematoron con grans cesions de territorio a [[Suecia]]. Dimpués d'as guerras napolionicas, Noruega estió reblada a Suecia, mientres que Dinamarca se quedó con as [[Islas Feroe]], [[Gronlandia]] y [[Islandia]]. En o sieglo XIX i habió una oleyada de movimientos nacionalistas, que estioron redotaus en a [[Primera Guerra de Schleswig]]. Dimpués d'a [[Segunda Guerra de Schleswig]] en [[1864]], Dinamarca perdió o [[Ducado de Schleswig]] debant de [[Prusia]]. Dinamarca remanió neutral entre a [[Primera Guerra Mundial]], manimenos, en 1920 a metat norte de Schleswig tornó a estar danesa. En abril de 1940, una invasión alemana veyió breus escaramuzias militars entre que o movimiento de resistencia danés estió activo dende 1943 dica a rendición alemana en mayo de [[1945]]. |
|||
Dende o sieglo VIII, a rechión escandinava estió a fuent d'os [[vikingo]]s. Colonizoron, asaltoron y mercaron en todas partes d'Europa. Os [[vikingo]]s daneses yeran mas activos en o este y o sud d'as [[Islas britanicas]] y en Europa occidental. Conquirioron y asentoron en partes d'[[Anglaterra]] (conoixidas como que [[Danelaw]]) baixo o rei [[Sweyn Forkbeard]] en [[1013]], y en [[Francia]], an daneses y noruegos fundoron [[Normandía]]. |
|||
O reino unificau de Dinamarca surtió en o [[sieglo VIII]] como que una nación marinera competent en la luita por o control d'a [[Mar Baltica]]. |
|||
Dinamarca, Suecia y Noruega estioron gubernadas chuntas baixo un gobernaire soberano en a [[Unión de Kalmar]], establida en [[1397]] y que remató con a secesión sueca en [[1523]]. As arias de Dinamarca y Noruega remanioron baixo o mesmo monarca dica 1814, Dinamarca-Noruega. A partir d'o sieglo XVII, i habió quantas guerras devastadoras con l'[[Imperio sueco]], que rematoron con grans cesions de territorio a [[Suecia]]. |
|||
Dimpués d'as guerras napolionicas, Noruega estió reblada a Suecia, mientres que Dinamarca se quedó con as [[Islas Feroe]], [[Gronlandia]] y [[Islandia]]. |
|||
En o sieglo XIX i habió una oleyada de movimientos nacionalistas, que estioron redotaus en a [[Primera Guerra de Schleswig]]. Dimpués d'a [[Segunda Guerra de Schleswig]] en [[1864]], Dinamarca perdió o [[Ducado de Schleswig]] debant de [[Prusia]]. |
|||
Dinamarca remanió neutral entre a [[Primera Guerra Mundial]], manimenos, en 1920 a metat norte de Schleswig tornó a estar danesa. En abril de 1940, una invasión alemana veyió breus escaramuzias militars entre que o movimiento de resistencia danés estió activo dende 1943 dica a rendición alemana en mayo de [[1945]]. |
|||
== Organización politico-administrativa == |
== Organización politico-administrativa == |
Versión d'o 15:10 30 set 2020
O Reino de Dinamarca, u Dinamarca ye un país que se troba situato en a peninsula de Chutlandia a lo norte d'Europa, que fa parte d'a Unión Europea (UE), d'a OTAN, d'a Organización d'as Nacions Unitas, d'a OCDE y d'a OSCE. Encara que o país ye miembro d'a UE, no en fa parte d'a Eurozona, en mantener como moneda a corona danesa en cuentas d'o euro.
O territorio d'o país ye rodiato por a Mar Baltica y a Mar d'o Norte, en una peninsula (Chutlandia) y quantas islas a lo norte d'Alemanya y a lo sudeste de Suecia. O suyo territorio continental muga a o sud con Alemanya, a l'este con a mar Baltica y a l'ueste con a mar d'o Norte. A o norte, o Skagerrak separa Dinamarca de Noruega, y a l'este o Kattegat, l'Øresund y l'estreito de Bornholm la separan de Suecia. Antiparte, tamién fan parte d'o país dos territorios autonomos: as Islas Feroe y Gronlandia (ista zaguera esleyó no fer parte d'a Unión Europea).
A suya población ye de 5.397.640 habitants (2004) en una superficie de 43.094 km², con una densidat de población de 125 hab/km².
Politicament, Dinamarca ye una Monarquía constitucional, estando l'actual reina d'o país Margalida II, y l'actual Primer menistro o politico Helle Thorning-Schmidt. A capital de Dinamarca ye a ciudat de Copenaguen.
Encara que Dinamarca ye un país chicot, ye un pais con muita importancia en a Historia d'Europa, y no només por estar o puesto d'orichen de quantos pueblos chermanicos como os chutos u os vikingos daneses, sino que tamién por o suyo papel en Europa dende a consolidación d'o estato danés mientres a Edat Meya. En ixas envueltas, Dinamarca controlaba os territorios d'os actuals Reino Unito, Suecia, Noruega y Islandia, amás d'as costas d'a mar Baltica y bellos territorios en o norte d'Alemanya.
Toponimia
O toponimo Dinamarca fa referencia a los danos y dimpués daneses. En aragonés medieval se puet veyer ya en a "Grant Cronica d'Espanya", compilación historica de Chuan Ferrández d'Heredia:
Clima
Dinamarca tien un clima atemperau, con hibiernos suaus, con temperaturas meyas en chinero d'1,5 ° C y estius frescos, con una temperatura meya en agosto de 17,2 ° C . As temperaturas mas extremas rechistradas en Dinamarca, dende 1874, quan prencipioron as gravacions, fuoron 36,4 ° C en 1975 y -31,2 ° C en 1982. Dinamarca tien un promeyo de 179 días por anyo con precipitación, recibindo en promeyo un total de 765 milimetros por anyo; l'agüerro ye a estación mas humida y a primavera a mas ixuta. A posición entre un continent y un oceán significa que o clima a ormino ye inestable.
A causa d'a ubicación d'o norte de Dinamarca, i hai grans variacions estacionals en a luz d'o día. I hai días curtos entre l'hibierno con a salida d'o sol arredol d'as 8:45 am y boca-i-nuei 3:45 pm, asinas como largos días d'estiu con salida d'o sol a las 4:30 am y boca-i-nuei a las 10 pm.
Historia
Dinamarca ha estau habitada dende arredol d'o 12.500 a. C. y l'agricultura ha estau evident dende o 3900 a. C.
Dende o sieglo VIII, a rechión escandinava estió a fuent d'os vikingos. Colonizoron, asaltoron y mercaron en todas partes d'Europa. Os vikingos daneses yeran mas activos en o este y o sud d'as Islas britanicas y en Europa occidental. Conquirioron y asentoron en partes d'Anglaterra (conoixidas como que Danelaw) baixo o rei Sweyn Forkbeard en 1013, y en Francia, an daneses y noruegos fundoron Normandía.
O reino unificau de Dinamarca surtió en o sieglo VIII como que una nación marinera competent en la luita por o control d'a Mar Baltica.
Dinamarca, Suecia y Noruega estioron gubernadas chuntas baixo un gobernaire soberano en a Unión de Kalmar, establida en 1397 y que remató con a secesión sueca en 1523. As arias de Dinamarca y Noruega remanioron baixo o mesmo monarca dica 1814, Dinamarca-Noruega. A partir d'o sieglo XVII, i habió quantas guerras devastadoras con l'Imperio sueco, que rematoron con grans cesions de territorio a Suecia.
Dimpués d'as guerras napolionicas, Noruega estió reblada a Suecia, mientres que Dinamarca se quedó con as Islas Feroe, Gronlandia y Islandia.
En o sieglo XIX i habió una oleyada de movimientos nacionalistas, que estioron redotaus en a Primera Guerra de Schleswig. Dimpués d'a Segunda Guerra de Schleswig en 1864, Dinamarca perdió o Ducado de Schleswig debant de Prusia.
Dinamarca remanió neutral entre a Primera Guerra Mundial, manimenos, en 1920 a metat norte de Schleswig tornó a estar danesa. En abril de 1940, una invasión alemana veyió breus escaramuzias militars entre que o movimiento de resistencia danés estió activo dende 1943 dica a rendición alemana en mayo de 1945.
Organización politico-administrativa
Rechions
Dinamarca se trestalla en rechions dende 2007.
Nombre en danés | Nombre | Capital | Habitants (2020-01-01) |
Aria (km²) |
Densidat (per km²) |
---|---|---|---|---|---|
Region Hovedstaden | Rechión capital de Dinamarca[1] | Hillerød | 1,846,023 | 2,546.3 | 724.98 |
Region Midtjylland | Rechión de Dinamarca Central[2] | Viborg | 1,326,340 | 13,000.2 | 102.02 |
Region Nordjylland | Rechión de Dinamarca d'o Norte[3] | Aalborg | 589,936 | 7,874 | 74.92 |
Region Sjælland | Rechión Zealand[4] | Sorø | 837,359 | 7,217.8 | 116.01 |
Region Syddanmark | Rechión d'o sud de Dinamarca[5] | Vejle | 1,223,105 | 12,191 | 100.33 |
Danmark | Dinamarca | Copenaguen | 5,822,763 | 42,894.8 | 135.75 |
Diez ciudatz mas importants
As diez ciudatz mas importants son:
Puesto | Nombre | Población en 2017 |
---|---|---|
1 | Copenaguen | 1.295.686 |
2 | Aarhus | 269.022 |
3 | Odense | 176.683 |
4 | Aalborg | 113.417 |
5 | Esbjerg | 72.261 |
6 | Randers | 62.563 |
7 | Kolding | 60.300 |
8 | Horsens | 58.480 |
9 | Vejle | 55.876 |
10 | Roskilde | 50.393 |
Esportes
Os esportes mes practicatos en Dinamarca son o fútbol, o balonmán, o ciclismo y os esportes d'hibierno.
Dinamarca estió campona d'a Eurocopa en o anyo 1992, con beluns d'os millors chugadors d'a historia de Dinamarca como os chirmans Brian y Michael Laudrup, y o porter Peter Schmeichel.
En balonmán tien una d'as millors seleccions d'o mundo, tres vegatas campiona olimpica, tres Campionatos d'Europa y un Campionato d'o Mundo.
En o ciclismo destacan Bjarne Riis, ganador d'o Tour de Francia en 1996 y Michel Rasmussen ganador de belunas etapas en o Tour de Francia y a Vuelta a Espanya.
En atletismo Wilson Kipketer, keniata nacionalizato danés fue o recordmán d'o mundo en a prova de 800 m lisos, dende o 13 d'agosto de 1997 dica o 29 d'agosto de 2010.
Vinclos externos
- Se veigan as imáchens de Commons sobre Dinamarca.
- Pachina web oficial d'o Gubierno de Dinamarca.
Referencias
Estaus d'Europa |
Abkhasia3 | Albania | Alemanya | Andorra | Armenia2 | Artsakh3 | Austria | Azerbaichán1 | Belarrusia | Belchica | Bosnia y Herzegovina | Bulgaria | Cazaquistán1 | Croacia | Cheorchia1 | Chipre2 | Chipre d'o Norte2, 3 | Chequia | Dinamarca | Eslovaquia | Eslovenia | Espanya1 | Estonia | Finlandia | Francia1 | Grecia | Hongría | Islandia | Irlanda | Italia1 | Kosovo3 | Letonia | Liechtenstein | Lituania | Luxemburgo | Macedonya d'o Norte | Malta | Moldavia | Mónegue | Montenegro | Noruega | Osetia d'o Sud3 | Países Baixos | Polonia | Portugal | Reino Uniu | Rumanía | Rusia1 | San Marino | Serbia | Suecia | Suiza | Transnistria3 | Turquía1 | Ucraína | Vaticano |
Dependencias: Åland | Akrotiri y Dhekelia | Chibraltar | Guernési | Isla de Man | Islas Feroe | Jèrri | Svalbard |
1 Parti d'o suyo territorio ye difuera d'Europa. 2 Se troba en Asia, pero tien relacions historico-culturals con Europa. 3 Parcialment reconoixiu. 4 No reconoixito |