Diferencia entre revisiones de «Somport»
Sin resumen de edición |
m clean up, replaced: d'o [[Exercito → de l'[[Exercito |
||
Linia 11: | Linia 11: | ||
|longaria = |
|longaria = |
||
|tipo = Carretera |
|tipo = Carretera |
||
|mapa=<div style="width:100%;position:relative;text-align:left">[[Imachen:Perineu Aragonés (orografía).png|250px]]<div style="position:absolute; font-size:1px; border:0px solid #F00;left:70px; top:20px;">[[Image:Map marker icon – Nicolas Mollet – Mountain Pass – Nature – white.png |
|mapa=<div style="width:100%;position:relative;text-align:left">[[Imachen:Perineu Aragonés (orografía).png|250px]]<div style="position:absolute; font-size:1px; border:0px solid #F00;left:70px; top:20px;">[[Image:Map marker icon – Nicolas Mollet – Mountain Pass – Nature – white.png|18x18px]]</div></div> |
||
}} |
}} |
||
O '''Somport''' ye un [[puerto de montanya]] d'o [[Pireneu]] [[Aragón|aragonés]]. Tien una [[altaria]] de 1.632 [[metro]]s. |
O '''Somport''' ye un [[puerto de montanya]] d'o [[Pireneu]] [[Aragón|aragonés]]. Tien una [[altaria]] de 1.632 [[metro]]s. |
||
Ye a muga entre [[Aragón]] y o [[Biarn]] por as vals de l'[[val de l'Aragón|Aragón]] y a d'[[val d'Aspa|Aspa]]. |
Ye a muga entre [[Aragón]] y o [[Biarn]] por as vals de l'[[val de l'Aragón|Aragón]] y a d'[[val d'Aspa|Aspa]]. |
||
Linia 31: | Linia 31: | ||
En os primers tiempos d'expansión d'a [[Corona d'Aragón]] por tierras [[Occitania|occitanas]] o col de Somport estió a prencipal rota de comunicación con os condatos occitans aliatos u vasallos d'a Corona, pero a situación cambeó con a redota aragonesa en a [[batalla de Muriel]] y a perduga d'a influencia aragonesa en ixos territorios, que fuoron anexionatos ta cutio por o [[reino de Francia]]. Asinas, quan a [[Casa d'Habsburgo]], continando con a tradicional politica aragonesa de luita contra Francia, teneba una guerra global con os franceses en toda [[Europa]], se veyó que caleba fortificar o col, ta poder-lo cosidar adequadament y ta evitar un posible ataque francés. Asinas, dende o [[sieglo XVI]] se i devantoron edificacions melitars, mesmo que se reforzaban as esfensas d'a ciudat de [[Chaca]], con a [[ciudadela de Chaca]]. |
En os primers tiempos d'expansión d'a [[Corona d'Aragón]] por tierras [[Occitania|occitanas]] o col de Somport estió a prencipal rota de comunicación con os condatos occitans aliatos u vasallos d'a Corona, pero a situación cambeó con a redota aragonesa en a [[batalla de Muriel]] y a perduga d'a influencia aragonesa en ixos territorios, que fuoron anexionatos ta cutio por o [[reino de Francia]]. Asinas, quan a [[Casa d'Habsburgo]], continando con a tradicional politica aragonesa de luita contra Francia, teneba una guerra global con os franceses en toda [[Europa]], se veyó que caleba fortificar o col, ta poder-lo cosidar adequadament y ta evitar un posible ataque francés. Asinas, dende o [[sieglo XVI]] se i devantoron edificacions melitars, mesmo que se reforzaban as esfensas d'a ciudat de [[Chaca]], con a [[ciudadela de Chaca]]. |
||
En [[1808]] estió per o col de Somport per a on dentroron as tropas |
En [[1808]] estió per o col de Somport per a on dentroron as tropas de l'[[Exercito francés]] mandatas por [[Louis-Gabriel Suchet]] en o marco d'a [[Guerra d'o Francés]]. Quan os franceses albandonaron redotatos a [[peninsula iberica]] en [[1814]] mrchoron tamién en parti a traviés d'o Somport. |
||
== Referencias == |
== Referencias == |
Versión d'o 16:07 11 ago 2020
Plantilla:Puerto Montanya O Somport ye un puerto de montanya d'o Pireneu aragonés. Tien una altaria de 1.632 metros.
Ye a muga entre Aragón y o Biarn por as vals de l'Aragón y a d'Aspa.
A mas o Somport ye l'orichen d'o Camín de Sant Chaime Aragonés. En a suya tuca existe un chicot molimento a o pelegrín y se ye foratato tanto por o tonel ferroviario d'o Canfranero, como por o tonel carretero d'o Somport, que con más de 8 km de largaria y una cota de quasi 1.200 m d'altaria evita a puyada dica a collada.
Amán d'o puerto se troban as estacions d'esquí de Candanchú, Astún y Le Somport.
Toponimia
O toponimo Somport proviene d'o latín SUMMUS PORTUS´("o puerto mas alto" en aragonés). Se puede pronunciar sin "-t" final y se fa servir con l'articlo definiu (O Sompor), por o menos en ansotán.[1]
Historia
O puerto que hue se conoix como Somport ya estió uno d'os puestos per a on se trescruzaban os Pireneus mesmo antis de que os romans hesen reconquiesto a redolada, pero estió mientres o Imperio román quan se desembolicó una rota estable que lo trescruzaba, encara que en ixas envueltas yera una rota secundaria en contimparanza con o Puerto Palo, per a on se feba a comunicación entre as actuals ciudatz de Zaragoza en a val de l'Ebro y Tolosa en a val d'a Garona.
Sindembargo, en a Edat Meya a situación estió a la inversa. Encara que en primeras estió por o Puerto Palo per a on se feba a comunicación con o reino franco (en ye una prebatina a creyación d'o monesterio de Sant Per de Ciresa) dende que o condato d'Aragón controlaba a val de l'Aragón con a ciudat de Chaca y fació d'ista zaguera a suya capital a rota de comunicacions entre o condato y reino d'Aragón y os condatos occitans a o norte d'os Pireneus pasó a estar a rota dreita Chaca-Aulorón a traviés d'o col de Somport, per a on tamién os romans heban feito una vía romana secundaria. Asinas, estió per o col de Somport per a on pasaba o camín de Sant Chaime aragonés, relegando a o Puerto Palo, que quedó mica en mica albandonato.
En os primers tiempos d'expansión d'a Corona d'Aragón por tierras occitanas o col de Somport estió a prencipal rota de comunicación con os condatos occitans aliatos u vasallos d'a Corona, pero a situación cambeó con a redota aragonesa en a batalla de Muriel y a perduga d'a influencia aragonesa en ixos territorios, que fuoron anexionatos ta cutio por o reino de Francia. Asinas, quan a Casa d'Habsburgo, continando con a tradicional politica aragonesa de luita contra Francia, teneba una guerra global con os franceses en toda Europa, se veyó que caleba fortificar o col, ta poder-lo cosidar adequadament y ta evitar un posible ataque francés. Asinas, dende o sieglo XVI se i devantoron edificacions melitars, mesmo que se reforzaban as esfensas d'a ciudat de Chaca, con a ciudadela de Chaca.
En 1808 estió per o col de Somport per a on dentroron as tropas de l'Exercito francés mandatas por Louis-Gabriel Suchet en o marco d'a Guerra d'o Francés. Quan os franceses albandonaron redotatos a peninsula iberica en 1814 mrchoron tamién en parti a traviés d'o Somport.
Referencias
- ↑ (es) María Pilar Benítez: L'Ansotano. Estudio del habla del Valle de Ansó. Gobierno d'Aragón, 2001. p 119.