Diferencia entre revisiones de «Psicolochía»

De Biquipedia
Contenido eliminado Contenido añadido
Koniecznem następstwem odzyskania bytu politycznego przez Polskę jest, pomiędzy innemi, ogromny liczebnie wzrost wszelkiego rodzaju bibljotek, a co za tem idzie i zapotrzebowanie książek podręcznych, ułatwiających urządzanie i prowadzenie tych instytucji.  Przy sporządzaniu katalogów nieodzowną jest rzeczą dla bibljotekarza aby miał pod ręką także i wykaz pseudonimów; korzystają zeń również badacze i miłośnicy książek.  W zbiorku niniejszym starałem się, w miarę możności, uczynić zadość tej nagl
m rvv
Etiqueta: Reversión
Linia 1: Linia 1:
Koniecznem następstwem odzyskania bytu politycznego przez Polskę jest, pomiędzy innemi, ogromny liczebnie wzrost wszelkiego rodzaju bibljotek, a co za tem idzie i zapotrzebowanie książek podręcznych, ułatwiających urządzanie i prowadzenie tych instytucji.
 Przy sporządzaniu katalogów nieodzowną jest rzeczą dla bibljotekarza aby miał pod ręką także i wykaz pseudonimów; korzystają zeń również badacze i miłośnicy książek.
 W zbiorku niniejszym starałem się, w miarę możności, uczynić zadość tej naglącej potrzebie.
 Posiadamy jak dotąd cztery takie zbiorki. Nazwa ta słusznie im się należy, gdy je zestawimy z tem co posiadają inne narody. Nie mówię już o olbrzymach: Anglji, Francji, Włoszech, Niemczech, u których istnieją kilkutomowe podobne wydawnictwa, ale zaledwie mierzyć się możemy z drobną Norwegją[1].
 Pierwszy u nas na większą skalę zajął się tą sprawą Edward Minkowiecki, który ogłosił drukiem w r. 1881 w Warszawie nakładem Lewentala „Wykaz pseudonymów używanych przez autorów polskich“. Zawarł w tym wykazie 407 nazwisk, 569 pseudonimów. W r. 1888 „Wykaz” ukazał się w drugiem wydaniu również w Warszawie. Tu już mamy nazwisk 576, pseudonimów 786, na XXXII stronach 12ki. Zaznaczyć trzeba, że Minkowiecki pominął kryptonimy wszystkie, i pseudonimy dziennikarzy.
 Po latach 17 dopiero podjęła znów tę pracę p. I.[zabela] Z.[biegniewska]. Zbiorek ten wydał znany nakładca Michał Arct w Warszawie w r. 1905 w „książkach dla wszystkich”, jako N-r 153, p. t.: „Pseudonimy i kryptonimy pisarzy polskich”. Jest tu naogół 1116 nazwisk i 1413 pseudonimów i kryptonimów. (Przez nieuwagę zapewne zabłądził do tego towarzystwa holender, Multatuli = Dekker). Liczba to już pokaźna w dwójnasób prawie przewyższająca podaną przez Minkowieckiego.
 Czwartą moją poprzedniczką była p. Helena Dąbczańska-Budzynowska, która w r. 1910 ogłosiła we Lwowie: „Pseudonimy pisarzy polskich, Zebrał (sic!) H. D.” Tu już widnieje znaczny postęp zarówno pod względem jakościowym (układu, dokładności) jak ilościowym. Zarzucić można niegodziwą korektę np. Eug. Bielowski zamiast Aug. (ust.), Cezaryn, zam. Cerazyn, Multaturi zam. Multatuli (i tu bowiem znalazł się ten uprzykrzony holender, nadto p. D. dodała jeszcze moskala: Iskander = Aleksander Hercen) i sporo innych błędów drukarskich. Nazwisk mamy 1185, pseudonimów 1694.
 Od tego czasu upłynęło lat jedenaście. Powyższe dziełka — zwłaszcza ostatnie, zostały wyczerpane. Za ten czas przybyło sporo nowych pseudonimów, udało się rozwiązać niejeden dawniejszy.
 Pracując od r. 1907 w Bibljotece Wileńskiego T-wa przyjaciół Nauk, od r. zaś 1919-go nadto w Uniwersyteckiej, odczuwałem i odczuwam dotkliwie, jak zresztą każdy kolega bibljotekarz, który zetknie się z tem w praktyce — brak świeżej takiej książki podręcznej. To mnie zniewoliło, że podjąłem tę żmudną pracę. Ułatwiało mi ją co prawda troje wymienionych wyżej moich poprzedników, którzy pierwsi karczowali tę dziewiczą przed nimi glebę.
 Niemniej przeto za ostatnie 11 — 12 lat musiałem iść o własnych siłach i niemało podanych już pseudonimów np. w Bibljografji Estrejchera rozwiązywać samodzielnie, poszukując po innych źródłach. Skontrolowałem też wszystkie mniej rozgłośne.
 Za przewodnika służył mi nieoceniony Estrejcher zwłaszcza w tych tomach Bibljografji, które ukazały się po r. 1910 — więc nie mogły być znane moim poprzednikom. Kilkanaście pseudonimów nierozwiązanych przez Estrejchera znalazłem w Wielkiej Encyklopedji Illustrowanej. Dla przykladu przytoczę: Racławicki Tadeusz, pseudonim Antoniego Gustawa Bema, wykryty przez prof. Ignacego Chrzanowskiego w artykule o Stanisławie Krzemińskim. Korzystałem też z rozmaitych czasopism, kilkadziesiąt mam od samych autorów-pisarzy lub od ludzi wiarogodnych, zblizka daną osobę znających np. Romski Juljusz.

{{Articlo 1000|+10}}
{{Articlo 1000|+10}}
'''Psicolochía''', d'o [[griego antigo|griego]] ψυχή "[[alma]]" e λόγος "tractato, [[sciencia]]". Significa '''sciencia de l'alma''', sindembargo, actualment la conceptualizan como l'estudio de:
'''Psicolochía''', d'o [[griego antigo|griego]] ψυχή "[[alma]]" e λόγος "tractato, [[sciencia]]". Significa '''sciencia de l'alma''', sindembargo, actualment la conceptualizan como l'estudio de:

Versión d'o 13:18 30 nov 2019

Articlo d'os 1000

Psicolochía, d'o griego ψυχή "alma" e λόγος "tractato, sciencia". Significa sciencia de l'alma, sindembargo, actualment la conceptualizan como l'estudio de:

  1. O comportamiento d'os organismos individuals en interacción con lur ambient.
  2. Os enantos mentals d'os individuos.
  3. Os enantos de comunicación dende lo individual a lo microsocial.

A mayor parti d'os estudios se realizan en sers humans; manimenos, ye habitual l'estudio d'o comportamiento d'animals, tanto como un tema d'estudio en ell mesmo (veyer cognición animal, etolochía), como ta establir medios de contimparanza entre especies (psicolochía contimparativa), punto que a sobén resulta controvertito.

A Psicolochía como demba d'estudios se'n ye movita tanto por camins scientificos como no scientificos. A Psicolochía replecata como sciencia alazetal u experimental s'enmarca en a tradición positivista, emplegando o metodo scientifico de concarar hipotesis con variables quantificables en contextos experimentals e clamando antimés a atras arias d'estudio scientifico ta exemplificar millor os suyos conceptos. Pero no todas as rechiras en Psicolochía siguen o metodo scientifico clasico. Dende una perspectiva mes ampla, e replecando a Psicolochía como una parti d'as Sciencias humanas u Socials, a ormino s'emplegan metodolochías qualitativas de rechira, que enriquexen a descripción e interpretación d'enantos que, por medio d'a prebatina clasica, resultan mes difícils d'abastar, sobre tot en arias clinicas. En l'atra estrimera, bells psicologos (a psicolochía humanista per exemplo) arriban mes luent refusando de raso l'emplego d'amanamientos scientificos.

Dende atra perspectiva, a Psicolochía estableix una demba d'estudios entremeya de "lo biolochico" e "lo social". En quanto a lo biolochico, encara que a Psicolochía no embreca sino que l'estudio d'os fenomens d'o sistema niervoso, terne que terne y en a mesura que a comprensión d'o funcionamiento d'o cerebro e l'esmo han enantau, os aportes d'a neurobiolochía se'n son itos incorporando a la rechira psicolochica a traviés d'a neuropsicolochía e as neurosciencias cognitivas.

En o tocant a lo social, a Psicolochía prolarga d'a Sociolochía, l'Antropolochía, l'Economía e as Sciencias politicas, en a mesura en que o suyo obchecto d'estudio ye o comportamiento individual e o de grupos chicotz en interrelación, mes que de collas meyanas u grans colectividatz d'individuos (culturas u sociedatz).

Etimolochía

Letra griega psi.

Etimolochicament, a parola "psicolochía" deriva d'o latín psychologia, termín ell mesmo formato a partir d'o griego antigo ψυχή ("a bufada, l'esprito, l'alma") e λόγος ("a sciencia, l'estudio, a rechira")[1] per o saputo humanista croata Marko Marulić (1450-1524) e que sembla apareixer per primera vegata en o titol Psichiologia de ratione animae humanae (a zagueras d'o sieglo XV y en primeras d'o sieglo XVI), que a traza d'ell se ye tresbatita,[2][3] tot y que a primera aparición atestata se troba en o churista e filosofo alemán Johann Thomas Freig (latinizato Freigius, 1543-1583). Con tot y con ixo, a parola ye verdaderament popularizato per a Reforma protestant en Alemanya, a traviés d'os escritos de Felipe Melanctón, qui reprén o termin en os suyos estudios biblicos e os suyos comentarios d'a filosofía aristotelica. O termin se retroba asinas mesmo en discursos esotericos, como Psichologie ou traicté de l'apparition des esprits de Noël Taillepied (1588).[4]

A letra griega Ψ (psi) ye a sobén emplegato como una abreviadura d'o termin psicolochía.

Obchecto d'estudio e obchectivos

L'obchecto d'estudio d'a psicolochía ye un debat no zarrato dende fa sieglos. En efecto, seguntes os autors, a psicolochía se ye trobata centrata en obchectos muito diferents, sinse que siga posible huei decidir quál ye a teoría unitaria que estarba amplament acceptata.[1] Asinas, d'os amanamientos enta ista qüestión estrimerament complexa se'n fan partache tradicionalment entre qui consideran que l'obchecto d'a psicolochía ye o comportamiento e a suya chenesi, os enantos d'o pensamiento, as emocions e o caracter u mesmo a personalidat e as relacions humanas, etc...[1]

Antimés, os comportamientos humans son influyitos per factors numerosos e igualment diversos: os estimulos d'o instant present, l'herencio chenetico, o sistema fisiolochico, o sistema cognitivo (os conoiximientos, pensamientos, recuerdos, etc...), l'ambient social, l'ambient cultural, as experiencias pasatas, as caracteristicas personals como lo nibel d'intelichencia, a personalidat u a presencia d'una malotía mental.[5]

As diferents brancas de la psicolochía se distinguen siga per o metodo emplegato (clinica u experimental), siga per l'actividat humana considerata (treballo, memoria, percepción, aprendizache, atención, comportamiento en grupo, etc...), siga per un gran demba d'investigación (psicolochía cognitiva, psicopatolochía, psicolochía social, psicolochía d'o nino u d'o desembolique, psicofisiolochía, psicolochía animal).[1]

Historia d'a psicolochía

Wilhelm Wundt (asentato) e os suyos colegas en o primer laboratorio de psicolochía experimental, que fundó en 1879 (Leipzig).

O desembolique d'a psicolochía ye estato influyito per bellas corrients de pensamiento u "escuelas". En l'orden cronolochico de lur aparición, os principals amanamientos d'a psicolochía son l'amanamiento fisiolochico surtito d'a medicina e biolochía (Gustav Fechner, qui preba de replecar os vinclos entre sensación y estimulo; Wilhelm Wundt, qui funda o primer laboratorio de psicolochía experimental d'o mundo, en Alemanya en o sieglo XIX); l'amanamiento psicodinamico (surtito d'o psicoanalís con Sigmund Freud en as anyadas 1890), o conductismo u behaviorismo (de John Watson, Ivan Pavlov e Burrhus Frederic Skinner dende 1912); l'humanismo (con Carl Rogers e Abraham Maslow en as anyadas 1950) e la psicolochía cognitiva (con Donald Broadbent, Ulric Neisser, en as anyadas 1950).[5]

Subdisciplinas academicas e obchectos d'estudio

A taula aquí chuso ilustra la diversidat d'a psicolochía, con diferents amanamientos teoricos (primera columna), obchectos d'investigacón variatos (segunda columna), metodos de rechira dependients de qüestions planteyatas e de teorías subchacents (tercera columna). As aplicacions d'a psicolochía son igualment numerosas (quatrena columna). A zaguera columna d'a taula presenta disciplinas aon a psicolochía se ye adhibita a unatra disciplina academica ta formar una disciplina independient. Istas listas no se corresponden pas a una nomenclatura publicata, sino que se corresponden con temas trobatos en diversos manuals de referencia.

Lista de subdisciplinas d'a psicolochía, seguntes as dembas pertocatos, as menas d'amanamientos teoricos e metodolochicos e os vinclos con atras disciplinas academicas:
Amanamientos teoricos Obchectos d'investigacions Metodos d'estudio Aplicacions Vinclos con unatra disciplina academica

Corrients teoricas

Corrient psicodinamica

L'amanamiento psicodinamico d'a psicolochía ye inspirato per o psicoanalís, disciplina que se ye desembolicata per Sigmund Freud en Viena en as anyadas de 1900.[5] O suyo amanamiento se basa en o metodo de tractamiento d'os trestuques psiquicos que ell clamó psicoanalís. Iste metodo d'estudio d'o funcionamiento psiquico lo menó a desembolicar teorías sobre o desembolique normal d'o nino e o desembolique d'a personalidat que han influyito fuertement a psicolochía, en particular en a demba d'a psicopatolochía.[5] A-saber-los psicoanalistas han influyito per lurs descubrimientos as teorías d'a psicolochía d'o nino. As observacions clinicas de Melanie Klein e Donald Winnicott han menato enta una millor comprensión de l'afecto. As observacions d'Erik Erikson han menato enta una millor comprensión d'a influencia social e cultural sobre o desembolique d'a personalidat e la rechira d'a identidat personal, asinas como enta la mesa en evidencia d'os estadios d'o desembolique psicosocial. Os metodos psicoanaliticos u psicodinamicos se basan en a observación clinica.

Corrient conductista u behaviorista

L'amanamiento conductista u behaviorista fue desembolicata per John Broadus Watson en 1912 en os Estatos Unitos, alazetando-se en as rechiras animals d'o fisiologo Ivan Pavlov, considerato como lo descubridor d'o condicionamiento clasico.[5] En as anyadas de 1930, Burrhus Frederic Skinner desembolicó a teoría d'o condicionamiento instrumental u operant que o suyo postulato ye que un refuerzo augmenta la freqüencia d'aparición d'una conducta. Albert Bandura enampló a teoría behaviorista parando cuenta d'a dimensión social de l'aprendizache (os modelos e imitacions) e la libertat d'o subchecto (tría d'os suyos modelos), en a suya teoría de l'aprendizache social de que surte a teoría social cognitiva en 1989.

L'amanamiento conductista mete os alazetz d'una psicolochía que en quier desembolicar de modelos scientificos e ha os suyos orichens en a rechira animal. L'obchecto d'estudio d'o conductismo ye l'aprendizache en condicions controlatas e os suyos metodos se basan en experiencias menatas en un laboratorio de rechira.[5]

Corrient humanista

A corrient humanista en psicolochía escomencipió a surtir en os Estatos Unitos en as anyadas de 1950. Os suyos orichens vienen d'a filosofía.[5] A corrient fue fundata en as anyadas de 1960 per Carl Rogers en reacción a las corrients psicoanaliticas e conductistas. A corrient humanista considera a la presona como fundamentalment bueno, libre e capable d'orientar a suyas trigas ta realizar-se plenament si ye autentica e congruent con ella mesma. Abraham H. Maslow ye unatro líder humanista e ye conoixito per haber elaborata en as anyadas de 1970 a teoría d'a hierarquía de necesidatz, que describe as condicions necesarias e previas ta l'autorrealización.

Como amanamiento psicodinamico, o suyo principal obchecto ye a terapia que o suyo obchectivo ye menar a los individuos a realizar lur pleno potencial.[5] Os metodos d'a psicolochía humanista son clinicos e no directivos.

Corrient cognitivista

A corrient cognitivista se ye desembolicata a partir d'as anyadas de 1950 en os Estatos Unitos e Reino Unito.[5] A corrient cognitivista privilechia la observación scientifica d'a conducta. Ye distinto d'o conductismo en que preba d'establir-ne de modelos sobre os enantos mentals como lo ficacio, a percepción, o razonamiento, a resolución de problemas u mesmo a memoria.[5]

O prochecto cognitivista ye estato de prebar de caracterizar a organización d'os enantos internos embrecatos en o comportamiento. Istas evolucions teoricas van ensemble con os desemboliques experimentals que forman os alazetz metodolochicos d'a experimentación en psicolochía cognitiva. Entre ellas, a renovación de l'amanamiento dito de la cronometría mental proposata fa un sieglo como muito luego per o fisiologo neerlandés Franciscus Cornelis Donders, seguntes que a mesura d'o tiempo de reacción furne un index d'o tiempo de tractamiento d'un estimulo dato.[6] A metafora que prevaleix en psicolochía cognitiva ye a d'o cerebro-ordinador, en una epoca aon os progresos en informatica son plenos de promesas per a intelichencia artificial. Seguntes iste paradigma cognitivista, a información estarba l'obchecto d'un tractamiento seqüencial u paralelo circulando entre os diferents enantos que constituyen o esprito humán seguntes a estructura esquematica: dentradas (percepción) → tractamiento cognitivo → surtidas (comportamientos).[7] Atros amanamientos conceptuals se son desembolicatos, per exemplo, basatos en os modelos de rete neuronals aon a información se distribuye en o sino d'un rete constituito per un gran numero d'unitatz (cf. connexionismo).[8][9]

As rechiras e metodos de psicolochía cognitiva, en primeras limitatos a experimentos de laboratorios, se son emplegatos de corriu per atras disciplinas: a psicolochía d'o desembolique, d'o funcionamiento social e d'o tractamiento d'os trastuques mentals.[5] En a demba d'o desembolique d'a cognición, Jean Piaget proposó una teoría constructivista d'o desembolique d'a intelichencia e Lev Semionovitch Vygotski proposó una teoría sociocultural d'o desembolique cognitivo.

Metodos de rechira

Os temas de rechira en psicolochía son innumerables per o feito d'o gran numero d'obchectos d'estudio d'a psicolochía e d'as suyas aplicacions muito variatas. Os metodos de rechira son consiguientment numerosos. Qualques metodos s'alazetan en observacions, en condicions alto u baixo controlatas. Atros metodos s'alazetan en metodoa experimentals con protocolos estrictos e dando puesto a analises estatisticos elaboratos. Totz istos metodos n'han d'avantallas e de limites: beluns son utils ta observar a complexidat d'un subchecto, atros ta invalidar-ne d'hipotesis e metodos teoricos. Os metodos se trigan en función d'obchectivos d'o rechirador.

Metodos experimentals

Os metodos de rechira mes a ormino feitos servir per os psicologos son os metodos experimentals. Os metodos experimentals consisten en situar una qüestión adintro d'una teoría que furne un modelo explicativo d'o fenomén (per exemplo, un comportamiento dato). Se formulan hipotesis experimentals, que son prediccions de comportamientos alazetatos en a teoría. Un experimento se realiza e os datos s'analisan. A-saber-las rechiras tienen puesto adintro d'os laboratorios, a ormino situatos en as universidatz, pero atros metodos d'investigación son igualment freqüents.[5]

Experimentos en o laboratorio

Laboratorio de psicolochía experimental en 1896.

L'avantalla d'o metodo experimental en un laboratorio de psicolochía ye explorar os vinclos de causa y efecto. Aislando as variables independients e mesurando una u dos variables dependients, una relación estatistica se bi estable (u invalida). Si un efecto y (variable dependient) sigue a una condición x (variable independient), allora ye probable que la causa x haiga provocato l'efecto y. Iste razonamiento no ye pas infalible et puet menar enta conclusions erronias si atras variables se desconoixen u ignoran. Una avantalla d'o metodo experimental manimenos ye a suya replicabilidat. Si a experiencia ye bien controlata, atros rechiradors qui realizan o mesmo experimento troban os mesmos resultatos e pueden fer progresar a teoría practicando un cambio controlato de variables durando una replicación.[5]

Experimentos sobre o terrén

O experimento sobre o terrén ye un experimento aon as suyas variables son controlatas per un experimentador, pero que prene puesto en un meyo natural ta replecar os efectos. L'avantalla d'os experimentos sobre o terrén ye replegar-ne manimenos de comportamientos mes amanatos a las reaccions naturals d'os participants. A suya validez externa ye doncas mes fuerte que un experimento de laboratorio. Sindembargo, a suya validez interna s'arriesga a estar mes feble: o experimento ye pior controlato que o experimento en laboratorio e os comportamientos alufratos no pueden repetir-se numerosas vegatas per cada participant, como ye o caso en laboratorio.[5]

Notas e referencias

  1. 1,0 1,1 1,2 1,3 Reuchlin, Maurice (1985) Psychologie PUF.
  2. Paul Mengal, « La constitution de la psychologie comme domaine du savoir aux XVIe et XVIIe siècle », Revue d'Histoire des Sciences Humaines, vol. 1, nº 2 « Aux origines de la psychologie européenne (16e-19e siècles) »,‎ 2000, pp. 5-27 (ISBN 2859396179, DOI 10.3917/rhsh.002.0005).
  3. Classics in the History of Psychology – Marko Marulic – The Author of the Term "Psychology".
  4. «psychologie», étymologie, sur centre national de ressources textuelles et lexicale.
  5. 5,00 5,01 5,02 5,03 5,04 5,05 5,06 5,07 5,08 5,09 5,10 5,11 5,12 5,13 Michael W. Eysenck, Psychology, a student handbook, Hove, UK, Psychology Press, 2000, 979 p. (ISBN 0-86377-474-1) pp. 3-4.
  6. Josef Brozek, « Contributions to the History of Psychology: Xii. Wayward History: F. C. Donders (1818–1889) and the Timing of Mental Operations », Psychological Reports, vol. 26, no 2,‎ 1 d'abril de 1970, p. 563–569 (ISSN 0033-2941, DOI 10.2466/pr0.1970.26.2.563.
  7. Pierre Steiner, « Introduction cognitivisme et sciences cognitives », Labyrinthe, no 20,‎ 20 avril 2005, p. 13–39 (ISSN 1950-6031, DOI 10.4000/labyrinthe.754).
  8. Rumelhart, D.E., J.L. McClelland and the PDP Research Group (1986). Parallel Distributed Processing: Explorations in the Microstructure of Cognition. Volume 1: Foundations, Cambridge, MA: MIT Press.
  9. McClelland, J.L., D.E. Rumelhart and the PDP Research Group (1986). Parallel Distributed Processing: Explorations in the Microstructure of Cognition. Volume 2: Psychological and Biological Models, Cambridge, MA: MIT Press.

Veyer tamién

Temas relacionaus

Vinclos externos