Río Garona

A Garona (en occitán Garona /gaˈɾunɔ/, en francés Garonne) ye un río d'Occitania que descurre por os estatos espanyol y francés. Os departamentos d'Alta Garona, Òlt y Garona y Tarn y Garona reciben o suyo nombre por o río Garona.

Tien o suyo naixedero en o Pireneu aragonés, en a comarca d'a Ribagorza a on que reculle as auguas d'a chelera de l'Aneto y por un fenomén karstico se fica por o Forau d'Aigualluts, ta dimpués amaneixer atra vegata en a Val d'Arán. Astí s'une con as aguas d'o Plan de Beret naixitas a 1.870 metros d'altaria. Dispués forma un arco en a endreza norte-ueste ta desembocar en l'Atlantico en o estuario d'a Gironda. En o suyo recorrito trescruza as ciudatz de Tolosa y Bordeus.

Tien una longaria de 647 km. A suya compleganza tien una superficie de 55.000 km², que permiten un cabal meyano en Bordeus de 700 m³/s.

Etimolochía

O suyo nombre antigo yera Garumna, formato por una radiz preindoeuropea gar- (piedra) y por o sufixo -onna, con significato d'augua u río; significa asinas río u torrent en terreno pedregoso.

En aragonés encara s'alza tamién iste significato d'a parola, decindo garonas a os ríos u barrancos de montanya, que a sobén gosan estar furos, con muitas penyas y piedras y que gosan baixar a garonadas.

Cheografia

O forau d'Aigualluts

O río naixe en a chelera de l'Aneto en o Pireneu aragonés, por un curioso fenomén karstico descubierto en 1931 por cheologos franceses, se fica por o Forau d'Aigualluts y reapareixe en a Val d'Arán, en o Pireneu occitán, a on que recullindo atras auguas d'o Plan de Beret forma a Garona. Fluye val entabaixo, pasa por Vielha y, ya en territorio francés, dentra en a rechión de l'Alta Garona pasando por Tolosa, a suya capital. Astí chira enta ponient y o curso se diriche enta Bordeus a on que desemboca en un amplo delta ubierto a o golfo de Vizcaya u de Gascunya.

A lo largo d'o suyo recorrito a corrient d'a Garona aumenta por a contrebución hidrica de tres afluyents prencipals: o río Arièja, o río Tarn y o río Òlt. Ya amán d'a mar, en a redolada de Bordeus, as auguas d'a Garona se troban con las d'o Dordonya formando entre os dos o delta d'a Gironda que tien más de 100 kilometros de largaria.

O curioso fenomén d'o suyo naiximiento a os pietz de l'Aneto en a Ribagorza (Uesca) fue descubierto por un grupo de cheologos dirichidos por o espeleologo francés Norbert Casteret. En 1931 tintó de verde as auguas que se meten por o Forau d'Aigualluts que dimpués reapareixioron en o cauz conoixito d'a Garona en a Val d'Arán.

A Garona ye un d'os pocos ríos d'o mundo que tien onda de marea (tidal bore u mascaret). Os surfers pueden remontar a onda de marea dica o lugar de Cambes, a quasi 100 kilómetros d'a costa de l'ocián Atlantico. Tamién tien iste fenomén o Dordonya.

Forcallo d'a Garona y o Dordonya que da naiximiento a o delta d'a Gironda.

Ciudatz por a on pasa

Vista d'a Canal d'o Midi.

• Val d'Arán : Vielha
• Alta Garona: Sent Gaudenç, Muriel, Tolosa
• Tarn y Garona: Los Sarrasins
• Lot y Garona: Agen, Marmanda
• Gironda (33) : Lengon, Bordeus, Blaia, lo Verdon de Mar
• Charente Maritimo: Royan

Localidatz por a on pasa en a Val d'Arán

• Arties
• Vielha
• Bossòst
• Les
• Es Bòrdes

Vinclos externos

• Se veigan as imáchens de Commons sobre a Garona.